INDIE
Teren dzisiejszych Indii był gęsto zaludniony już w paleolicie. Pierwsze wielkie cywilizacje miejskie rozwinęły się ok. 2500 p.n.e. w dolinie Indusu (Mohendżo Daro, Harappa). Ok. 1500 p.n.e. napłynęły do Indii plemiona indoeuropejskie Arjów, zajmując Pendżab i posuwając się w głąb Półwyspu Indyjskiego. Przejmując niektóre elementy miejscowych wierzeń wykształciły religię zwaną wedyzmem.Osiadły tryb życia, rozwój rolnictwa, podział pracy i funkcji w
społeczności aryjskiej doprowadził do powstania 4 podstawowych stanów – warn (kasty). Najwyższy status uzyskali bramini – kapłani
pełniący główną rolę w kulcie, którego podstawę stanowiła ofiara (braminizm). Powstały komentarze do Wed (brahmany), później upaniszady,będące pomostem do przyszłego hinduizmu.Od VI w. p.n.e. zaczęły powstawać liczne królestwa, m.in.: Kośala, Magadha, Awanti, Gandhara, Watsa, Kuru, a także niezależne organizacje klanowe (plemienne), np.: Śakjów, Liććhawich, Mallów, Kolijów, Najów, Morijów. W IV w. p.n.e. do doliny Indusu dotarły wojska Aleksandra III Wielkiego, w III w. p.n.e. w północno-zachodnich Indiach powstało
państwo grecko-bakryjskie, które upadło w II w. p.n.e.Zjednoczenia licznych państw indyjskich dokonał w IV w. p.n.e. Ćandragupta z dynastii Maurjów, która opanowała prawie cały
subkontynent indyjski, osiągając największą potęgę w czasach cesarza Aśoki, który ugruntował w Indiach buddyzm. Po upadku dynastii Maurjów powstały liczne państwa, zjednoczone ponownie w IV w. przez dynastię
Guptów. Imperium Guptów rozpadło się pod wpływem sporów wewnętrznych i najazdów Hunów.Od VIII w. rozpoczęły się najazdy muzułmanów, którzy w końcu X w. utworzyli sułtanat z siedzibą w Ghazni. Jego władca, Mahmud, w latach 999-1027 zorganizował 17 wypraw na ziemie indyjskie, w wyniku których podporządkował sobie Pendżab. Jego następca, Mohammad Ghori, rozszerzył granice posiadłości muzułmańskich, tworząc na zdobytych terenach
sułtanat ze stolicą w Delhi (1193), opanowany w 1398 przez Mongołów pod wodzą Timura.
Od 1414 w Delhi panowała dynastia Sajjidów, 1450-1526 – Lodich. Na południu Indii rozwijały się niezależne państwa, m.in. Ćolów
(IX-XII w.), Bahmanidów (XIV-XVI w.), Widżajanagara. W 1526 do Indii wkroczył władca Kabulu, Babur. Pokonał Ibrahima Lodiego, opanował Delhi, Agrę i założył panującą do 1857 dynastię Wielkich Mogołów. W XVI w. rozpoczął się napływ do Indii Europejczyków. 1510 Portugalczycy zajęli wyspę Goa i zdominowali handel z Indiami.W połowie XVI w. pojawili się Anglicy, Francuzi, powstały kompanie handlowe (Kompania wschodnioindyjska, Kompania Indyjska), forty i faktorie, które w XVII w. dały początek miastom (m.in. Madrasowi, Bombajowi, Kalkucie). W XVIII w. Anglicy, którzy uzyskali zdecydowaną przewagę nad pozostałymi państwami konkurującymi o wpływy w Indiach, przystąpili do podboju wnętrza kraju.Do połowy XIX w. opanowali niemal całe terytorium Indii. Językiem urzędowym stał się angielski. Stopniowo kraj przekształcono w bazę surowcową i rynek zbytu Anglii. Rabunkowa gospodarka, wielkie podatki, ubożenie chłopów spowodowały wybuch ogólnoindyjskiego powstania 1857-1858, stłumionego przez wojsko angielskie. 1858 Indie zostały wcielone do Korony angielskiej. 1877 królową angielską ogłoszono cesarzową Indii. W jej imieniu rządy sprawował gubernator.W 1885 powstał Indyjski Kongres Narodowy, rozwinął się ruch narodowowyzwoleńczy. 1906 pod auspicjami angielskich władz kolonialnych zorganizowano Ligę Muzułmańską, jako przeciwwagę
Kongresu. Na początku XX w. Anglicy zreformowali oświatę i naukę.Podczas I wojny światowej Kongres stał się partią masową, grupując siły antybrytyjskie. Główną rolę odgrywał w nim M.K. Gandhi. 1920 Kongres wysunął hasło samorządu dla Indii (swaradź), a w 1929 całkowitej niepodległości.1930-1933 nasilił się ruch na rzecz niepodległości Indii,
równocześnie władze kolonialne podsycały rozdźwięki między hindusami i muzułmanami. W 1939 Wielka Brytania ogłosiła, bez porozumienia
z Kongresem, przystąpienie Indii do II wojny światowej, co spowodowało groźbę inwazji Japonii i skomplikowało sytuację polityczną. Liga Muzułmańska domagała się utworzenia w muzułmańskich prowincjach odrębnego państwa -Pakistanu.1942 Kongres uchwalił rezolucję w sprawie niepodległości Indii, żądając opuszczenia kraju przez Anglików. Po zakończeniu II wojny
światowej doszło do masowych strajków, w 1946 w Bombaju do powstania zbrojnego. 1947 Indie zostały podzielone na 2 niepodległe państwa:
Indie i Pakistan. 1948-1949 między oboma państwami wybuchła wojna o Kaszmir, który został podzielony linią przerwania ognia. Ponowne walki o Kaszmir trwały 1948-1949 i 1971. Od 1950 Indie są niepodległą
republiką związkową o ustroju demokratycznym, członkiem brytyjskiej Wspólnoty Narodów.
Do 1977 wpływ na rząd miał Indyjski Kongres Narodowy. 1947-1964 premierem był J. Nehru, 1966-1977 i 1980-1984 jego córka I. Gandhi,
która kontynuowała podjęty przez ojca program reform, zakładający budowę przemysłu ciężkiego, samowystarczalność w zakresie produkcji rolniczej i przemysłowej, niezależność od obcego kapitału, planowanie
gospodarcze, rozwój energetyki atomowej. Reformy nie rozwiązały problemów bezrobocia, przeludnienia wsi i nędzy oraz narastających
konfliktów regionalnych.Kryzys gospodarczy 1973-1975 wywołał niezadowolenie z rządów I. Gandhi, która wprowadziła w 1975 stan wyjątkowy. 1977-1979 władzę przejęła
opozycyjna partia Janata, która z powodu braku jednolitego programu politycznego nie była w stanie jej utrzymać. W 1980 u władzy ponownie
znalazł się Kongres. W latach 80. nasiliła się działalność separatystów sikhijskich (sikhowie), domagających się powstania w Pendżabie
niepodległego państwa – Khalistanu.W czerwcu 1984 rząd I. Gandhi zajął siłą świątynią w Amritsarze, która stała się siedzibą separatystów sikhijskich (w wyniku akcji zginął ich przywódca, J.S. Bhindrawale). Profanacja świątyni sikhów została przez nich pomszczona zamachem na I. Gandhi (październik 1984), który spowodował ich pogromy w Delhi i innych miastach. Premierem został syn I. Gandhhi – R. Gandhi, który kontynuował działania na rzecz przyspieszenia rozwoju gospodarczego, politykę iezaangażowania i liberalizacji gospodarki.
W 1989 Kongres przegrał wybory parlamentarne, premierem został V.P. Singh, rządzący do 1990. Po nim urząd premiera objął przywódca partii Janata Dal – socjalista Ch. Shekhar, który pod naciskiem Gandhiego kontynuował liberalizację gospodarki i zwalczał ruchy separatystyczne. W 1991 rząd Shekhara upadł. W czasie kampanii
wyborczejzginął w zamachu Gandhi. W wyborach zwyciężył ponownie Kongres i utworzył rząd z P.V. Narasimhą Rao jako premierem, który
rozpoczął modernizację gospodarki poprzez współpracę z obcym kapitałem,podjął próby współpracy z byłymi radzieckimi republikami azjatyckimi,nawiązał stosunki z Izraelem i dialog z Pakistanem. Poprawie uległy stosunki z USA i Chinami. W 1997 na prezydenta Indii wybrany został K.R. Narayanan. 10 II 1998 N.R.Narayanan desygnował na stanowisko
premiera przywódcę hinduskich nacjonalistów A.R. Vajpayee, lidera Indyjskiej Partii Ludowej. Wygrała ona wraz z partiami koalicyjnymi
wybory, pokonując Indyjski Kongres Narodowy i centrolewicową koalicję Zjednoczony Front.11 V 1998 wielkie poruszenie na świecie wywołały trzy podziemne eksplozje nuklearne, przeprowadzone przez Indie na poligonie w Radżastanie. Szczególnie zaniepokoiły one sąsiedni Pakistan, który też dysponuje bronią atomową. Po dwóch kolejnych podziemnych wybuchach jądrowych przeprowadzonych przez Indie 13 V, prezydent USA Bill Clinton nałożył na nie sankcje ekonomiczne.22 stycznia 2001 Indyjski stan Gudżarat nawiedziło katastrofalne trzęsienie Ziemii o sile 7,9 stopnia w skali Richtera. W wyniku trzęsienia śmierć poniosło ok. 50 tysięcy ludzi, straty materialne wyceniono na 3,3 mld dolarów.Wedyzm, najstarsza znana religia Indii, poprzedzająca braminizm i hinduizm, które się z niej wyłoniły. Jest też praźródłem filozofii
indyjskiej. Jej podstawę stanowią Wedy. Kult wedyzmu ogniskował się wokół modłów i ofiar, które składano pod gołym niebem – dary ofiarne
pochodzenia zwierzęcego i roślinnego spalano bądź wrzucano do wody.Powszechna była ofiara z somy, mająca zapewniać przychylność upajanych tym halucynogennym napojem bogów. Pierwotny panteon tworzyli m.in.: Djaus-pitar (Ojciec Niebo) i Prythiwi (Matka Ziemia) oraz Surja (Słońce), Czandramas (Księżyc), Uszas (Jutrzenka), Waju i Wata (Wiatr), Agni (Ogień). Najważniejszmi bogami wedyzmu byli: Indra, gromowładny pan nieba, pogromcą demonów i opiekun wojowników, oraz Waruna, władca wód kosmicznych, który wraz z Mitrą
czuwał nad ładem moralnym w świecie (stróże rity).Pobożność ludowa wyróżniła Rudrę, złowieszczego boga burzy, wiatru i
dzikiej natury. Ci ostatni bogowie dość szybko ulegli upersonifikowaniu. Obok bóstw pojawiają się w wedyzmie boskie zwierzęta, rośliny, rzeki,
góry, a także mityczni herosi. Integralną częścią tej religii była wiara w życie pozagrobowe – najpierw w pobliżu domostw rodzinnych, a później w podziemnym królestwie Jamy, boga śmierci.
JAPONIA
W początkach naszej ery Japonię zamieszkiwało szereg odrębnych plemion.Proces ich zjednoczenia dokonał się w I w., gdy powstało pierwsze państwo japońskie – Yamato. W IV w. Japonia podbiła część Korei, skąd na wyspy
japońskie dotarł buddyzm szeroko rozpowszechniając się przez następne stulecia. Od początku VII w. zaznaczał się w Japonii wyraźny spadek rangi cesarzy. Faktycznymi dysponentami władzy byli najpierw buddyjscy mnisi, później przedstawiciele potężnych rodów magnackich.W IX w. do władzy doszedł ród Fujiwara, następnie w 1192 przedstawiciel
rodu Minamoto – Yoritomo, który wybrany na shoguna (naczelnego wodza) przejął pełnię władzy nad państwem. Po śmierci kolejnego shoguna – Takanuji Ashikaga – państwo uległo rozpadowi na szereg oddzielnych prowincji rządzonych przez przedstawicieli poszczególnych rodów magnackich. Prowincje prowadziły ze sobą nieustanne walki.W XVIII w. jednemu z władcó
w feudalnych – Togukawie Ieyasu – udało się na powrót zjednoczyć Japonię, przywrócić system centralnej władzy nad krajem. Nowy władca zbudował sprawne państwo ze stolicą w Edo (dzisiejsze Tokio). W polityce zagranicznej zastosował ścisły izolacjonizm handlowy,
zerwał wszelkie kontakty z zagranicą, zmusił do wyjazdu z kraju wszystkich Europejczyków. Gospodarcza i polityczna izolacja Japonii
przełamana została pod naciskiem państw zachodnich. W lipcu 1853 amerykańskie okręty wpłynęły na wody zatoki Uraga, ich dowódca komandor M. Perry zażądał w imieniu Stanów Zjednoczonych nawiązania stosunków
handlowych. Japonia ustąpiła obawiając się interwencji zbrojnej.W późniejszym czasie nawiązała współpracę handlową z kolejnymi krajami:Wielką Brytanią, Rosją, Francją, Holandią i Portugalią. Liberalizacja stosunków z zagranicą doprowadziła do wzrostu napięć wewnątrz kraju. Przeciwnicy rządów shogunów domagali się restauracji władzy cesarskiej.
W styczniu 1868 procesarscy powstańcy zdobyli pałac w Edo, zmuszając do zrzeczenia się rządów ostatniego shoguna – Yoshinobu Tokugawę.
Nowym władcą Japonii został cesarz Mutsuhito, który zlikwidował shogunat i zainicjował system reform społecznych i ekonomicznych
zwanych restauracją Meidżi. Państwo przeszło szereg głębokich przeobrażeń, prowadzono systematyczną politykę modernizacji kraju,
opartą na wzorach zachodnich. Na przełomie XVIII i XIX w. Japonia przekształciła się w wschodnioazjatyckie mocarstwo, pokonując m.in.
Chiny (1894), Rosję (1904), anektując Koreę (1905). Opowiadając się w I wojnie światowej po stronie aliantów Japonia uzyskała niemieckie
posiadłości na Oceanie Spokojnym.W tym okresie w kraju szybko rozwijał się przemysł i handel. W 1931 wojska japońskie rozpoczęły wojnę w Mandżurii, zajmując do 1933 cały
kraj, na obszarze którego proklamowano powstanie marionetkowego państwa Mandżukuo. Zabór Mandżurii spotkał się z ostrym sprzeciwem opinii międzynarodowej, skutkiem czego Japonia wystąpiła w 1933 z Ligi Narodów.W 1937 wybuchła wojna z Chinami, w wyniku której wojska japońskie opanowały niemal wszystkie ważne miasta Chin.Dalsza ekspansja w Azji nie była już możliwa bez konfrontacji militarnej
ze Stanami Zjednoczonymi, którym zaczęła zagrażać rosnąca potęga Japoni i w tej części świata. Japończycy rozpoczęli wojnę niszcząc stacjonującą w Pearl Harbour na Hawajach amerykańską flotę Pacyfiku (XII 1941). Po
początkowych sukcesach armii japońskiej inicjatywa przeszła w ręce Amerykanów, którzy do 1945 pokonali Japończyków.Okinawa, wojna na Pacyfiku Bomba atomowa – Hiroszima, Nagasaki Japonia, kapitulacja Okupacyjne władze amerykańskie wprowadziły w Japonii demokratyczny system sprawowania władzy. Cesarzem pozostał zasiadający na tronie od 1926 Hirohito, był on jednak zmuszony zrzec się boskich przymiotów swego panowania. Odbudowana z niemal kompletnej ruiny gospodarka japońska, dzięki wydatnej pomocy amerykańskiej, od początku prezentowała wysoki poziom zaawansowania techniczno-technologicznego. Japonia dynamicznie rozwijała się, szybko stając się potęgą przemysłową i handlową w skali świata.Uchwalona w 1946 konstytucja zabrania używania wojsk japońskich poza terenami kraju. Ewenementem powojennej japońskiej polityki jest fakt, że państwo będące drugą po Stanach Zjednoczonych potęgą gospodarczą,faktycznie nie prowadziło własnej polityki zagranicznej. Przełomem w tej kwestii może okazać się sprawa Wysp Kurylskich, których zwrotu Japonia żąda bardzo stanowczo, uzależniając od tej kwestii swą pomoc gospodarczą dla Rosji. 24 VII 1998 premierem został Keizo Obuchi, przewodniczący rządzącej Partii Liberalno-Demokratycznej – ustąpił ze
stanowiska 2 kwietna 2000 z powodu choroby. Nowym premierem został 5 kwietnia 2000 Yoshiro Mori (jest on również nowym przewodniczącym wspórządzącej Partii Liberalno-Demokratycznej).
