Konferencja w Teheranie odbyła się w dniach od 28 listopada do 1 grudnia 1943 roku.Zasadniczym
jej tematem było uzgodnienie współdziałania w dalszym prowadzeniu wojny. Churchill próbował
raz jeszcze przeforsować swoją koncepcję uderzenia przez Bałkany w kierunku północnym i nadania
większego znaczenia frontowi włoskiemu. Wobec stanowczych sprzeciwów Stalina i całkowicie mu
uległego Roosevelta przyjęto ostatecznie plan zaatakowania Niemiec od strony Francji,z wybrzeży
w Normandii. Uzgodniono też,że działania te rozpoczęte zostaną w maju następnego roku.Sprawa
Polska stanęła na konferencji już pierwszego dnia jej trwania. Ignorując całkowicie żądania
polskiego rządu Roosevelt i Churchill przychylili się do sugestii Stalina przesunięcia
Polski na zachód i oparcia jej granicy wschodniej w zasadzie na linii uzgodnionej jako linia
demarkacyjna przez Mołotowa i Ribbentropa w przededniu agresji 1939 roku. Wstępnie ustalono,że
granica Polski powinna zostać przesunięta na zachód do linii Odry. Do Polski powinny być
przyłączone regencja opolska i Prusy Wschodnie. Polska powinna otrzymać też szerszy dostęp do
morza.Do kwestii polskiej powrócił Roosevelt ostatniego dnia konferencji,1 grudnia 1943 roku
wyrażając nadzieję na ponowne nawiązanie stosunków między Moskwą, a polskim rządem emigracyjnym
w Londynie. Stalin cynicznie zarzucał rządowi Mikołajczyka rzekomą współpracę z Niemcami,znów
nie wywołując tym żadnychzdecydowanych protestów zachodnich sojuszników Polski,mimo iż obaj
doskonale zdawali sobie sprawę z bezzasadności tych oskarżeń. Zgodzono się też ze Stalinem,że
przyszłe państwo polskie musi pozostawać w „przyjaznych stosunkach” ze swym wschodnim sąsiadem,
co w praktyce oznaczać mogło tylko całkowitą zależność tego państwa od Kremla.
W Teheranie poraz pierwszy,chociaż w sposóbjeszcze nie zupełnie konkretny podzielono powojenną
Europę na strefy wpływów. Pozostawiając Stalinowi wolną rękę w Polsce,Rumunii,Bułgarii,na Węgrzech
i w państwach bałtyckich,ignorowano tym samym prawo tych państw do suwerenności. Oddano mu połowę
Prus Wschodnich i poczyniono obietnice przyznania japońskich Wysp Kurylskich,a także częściowych
spływów Moskwy w Austrii i Jugosławi. Była to cena za radziecką obietnicę przyłączenia się do
wojny przeciwko Japonii natychmiast po ostatecznym zwycięstwie nad Trzecią Rzeszą. Decyzje te
miały charakter ustnych uzgodnień i na wniosek prezydenta Roosevelta miały pozostać tajemnicą
umawiających się stron.
Po zakończeniu konferencji z szeregu wypowiedzi zachodnich polityków polscy przywódcy mogli
się zorientować,że sprawy ich ojczyzny nie zostały załatwione pomyślnie. Nikt jednak nie
podejrzewał, że oficjalni sprzymierzeńcy faktycznie wyrzekli się w Teheranie obrony polskich
interesów,oddając je faktycznie w ręce Stalina.
