Sytuacja społeczeństwa polskiego po wojnie krymskiej.
W owym czasie społeczeństwo polskie składało się z grup :
chłopstwo
mieszczaństwo i drobnomieszczaństwo
ziemiaństwo
inteligencja pracująca
Ustępstwa Cara :
1. Powrót emigrantów i zesłańców .
2. Złagodzenie cenzury.
3. Zezwolenie na otwarcie w Warszawie Akademii Medyczno-Hirurgicznej.
4. Zniesienie stanu wojennego.
5. Przywrócenie na Litwie języka polskiego w szkołach średnich i dopuszczenie Polaków do urzędów.
6. Zezwolenie na utworzenie Towarzystwa Rolniczego, które miało być reprezentantem ziemiaństwa. Mianowanie na Namiestnika królestwa liberalnego hrabiego Gorczanowa.
Problemy społeczne i organizacje, które się nimi zajmowały.
Główny problem kwestii włościaństwa. Chłop był osobiście wolny do 1806 r. ale nie miał ziemi. W dobrach prywatnych 40% gospodarstw było oczynszowanych. W 1857 r. szlachta litewska z inspiracji władz złożyła adres do tronu z prośbą o zniesienie poddaństwa. W odpowiedz Car Aleksander II powołał komitety guwerialne do spraw reformy włościańskiej. Na skutek przemian społecznych w królestwie zmniejszyła się liczba ziemiaństwa, tworzyła się inteligencja z wykształcenia równa klasie posiadającej ale zarobkowo jest to klasa pracująca faktycznie, była to klasa zarządzająca w służbie państwowej. Wyłoniła się również grupa burżuazji. Organizacja tych grup:
Ziemiaństwo – towarzystwo rolnicze, kilka tyś. członków, formalnie apolityczne. W praktyce legalna reprezentacja środowiska ziemiańskiego. Na obradach towarzystwa dyskutowano o problemie reformy włościańskiej między oczynszowaniem a uwłaszczeniem. Prezesem był Andrzej Zamojski.
Burżuazja – reprezentant : Leopold Kronenberg, skupiało się wokół niego głównie bogate mieszczaństwo Warszawy.
Postulaty :
1. uwłaszczenie chłopów
2. równouprawnienie Żydów
3. rozbudowa oświaty utworzenie samorządu miejskiego i autonomia Królestwa (żydów było 12% ludności )
Inteligencja – Edward Jungens, pogram podobny do programu mieszczańskiego + praca organiczna, rozwinięcie oświaty i gospodarki, byli przeciwni powstaniu, nazywano ich millenerami. osobne stronnictwo reprezentował Aleks hrabia Wielopolski – konserwatysta, wsławił się listem szlachcica polskiego do księcia Metternicha, gdzie zarzucał mu podburzenie chłopów galicyjskich do rzezi szlachty, twierdził jednocześnie, że car rosyjski nigdy by do czegoś takiego nie dopuścił. Po roku 1856 chciał zaproponować przywrócenie królestwu stanu prawnego z 1815 r.
Organizacje młodzieżowe i rewolucyjne. poza krajem znajdowały się dwa silne skupiska polityczne. We Francji dawna emigracja polistopadowa i z okresu Wiosny Ludów. W Rosji studenci polscy studiujący na rosyjskich uczelniach w tym na uczelniach wojskowych. Studenci polscy uczestniczyli w rosyjskim ruch rewolucyjnym. Do organizacji rewolucyjnych należeli oficerowie: Zygmunt Szenakowski, Jarosław Dobrowski, Zygmunt Podlewski. Rosyjskie organizacje rewolucyjne zakładały współdziałanie Polaków Rosjan i Ukraińców w celu obalenia rządów carskich. Jednocześnie w Warszawie zaczęły powstawać pierwsze nielegalne kółka konspiracyjne. Właściwa praca spiskowa zaczęła się pod koniec 1858 r. Na młodzież oddziaływał również z zachodu Ludwik Mirosławski. Szydził on z pracy organicznej, wzywał do powstania, domagał się natychmiastowego uwłaszczenia chłopów. W tym czasie ukształtowały się dwa obozy: obóz Czerwonych, zwolenników powstania i obóz białych – nie wzywał do powstania. 1859-60 te podziały nie były jeszcze ostre.
