Krajami najbardziej charakterystycznymi dla feudalizmu są Anglia i Francja( II poł. IX i w X w.)
Monarchia Karola Wielkiego dawała bezpieczeństwo granic, sama zresztą koncepcja monarchii polegała na wojnie zaczepnej, gwarantowała również w jakiś sposób bezpieczeństwo wewnętrzne, poprzez władzę hrabiów, którzy w imieniu monarchy sprawowali władzę sądowniczą, administracyjną, ściągali podatki, byli również odpowiedzialni za służbę wojskową, mieszkańców ziemi, którą rządzili.
W monarchii Karola Wielkiego każdy posiadacz ziemi był zobowiązany do służby wojskowej. Jednak służba ta była bardzo kosztowna, a często rujnująca dla drobnych posiadaczy. Dlatego bardziej się opłacało oddać pod opiekę możniejszemu panu razem z posiadaną ziemią, dzięki czemu taki oddający się w opiekę już jako niewłaściciel był zwolniony z obowiązku służby wojskowej, natomiast pan brał od niego daniny i posługi dając mu ochronę.
Natomiast wśród klasy rządzącej pojawił się problem uposażenia w zamian za służbę wojskową. Nie istniała wtedy gospodarka rynkowa, zaś władza polityczna była związana z władzą gospodarczą. Żeby zobowiązać do służby wojskowej posiadacz ziemi – w tym przypadku władca (suzeren) „płacił nadaniem (ziemi) w zamian za zobowiązanie (służba wojskowa)”. Czym się chrakteryzuje feudalizm:
1. decentralizacja polityczna,
2. stosunki lenne,
3.warunkowe władanie ziemią (DEFINICJA MARCA BLOCHA „Społeczeństwo feudalne „).
Po śmierci Karola Wielkiego , a jeszcze bardziej w wyniku traktatu w Verdun nastąpił rozpad monarchii. Skąd to się wzięło:
ad. 1.Państwo Franków znalazło się wobec niespodziewanych dotąd zagrożeń. Były to najazdy Wikingów i Saracenów. Pojawił się problem szybkiej i skutecznej obrony. Każdy książę, rycerz , hrabia posiadający zamek musiał w razie zagrożenia dawać schronienie swym poddanym , i mając oddziały profesjonalnych wojaków musiał bronić swych terenów. Nie opłacało im się jechać na dwór , jednak teoretycznie miał władzę (pomazaniec ). Razem z obowiązkiem obrony feudałowie przejeli władzę polityczną (sądzenie, karanie, pobieranie danin, wypowiedzenie wojen, zawieranie pokoju)
ad.2.System lenny oparty był na umowie między seniorem a wasalem . Na mocy tej umowy senior zobowiązywal się do zapewnienia wasalowi utrzymania i ochrony. Ten z kolei rewanżował się obietnicą wierności i służby. Wzajemne zobowiązania formalnie potwierdzone były w rytuale komendacji. Naruszenie warunków umowy przez którąś ze stron prowadziło do jej anulowania.
Należy zwrócić uwagę na cztery aspekty stosunków lennych:
1. był to osobisty układ dwóch osób zachowujący moc w ich życiu (nie dziedziczony ),
2. chociaż początkowo układ wasal – senior był umową prywatną, na skutek zwiększenia liczby wasali powstała cała sieć zależności, które z czasem zaczęły funkcjonować jako prawo publiczne, powszechnie obowiązujące,
3. obowiązki prawne spadały również na stronę silniejszą. Nie wywiązywanie się z nich zwalniało z umowy (do roztrzygania sporów pomiędzy wasalem a seniorem powoływano niezależne sądy).
4. etyczna strona zagadnienia : wasal i senior zobowiązywali się w dobrej woli i dotrzymanie warunków ich umowy stanowiło o ich honorze. Więzi między wasalem a seniorem z czasem nabraly charakteru przysięgi religijnej.
ad.3.Materialnym fundamentem zachodnioeuropejskiego feudalizmu było lenno, czyli prawo własności do ziemi lub urzędu czasowo nadawane jako wynagrodzenie za służbę. Lenno stanowiło dominującą formę ziemskiej własności w Europie. Nadanie lenna wasalowi odbywało się w sposób uroczysty. Wasal klęcząc składał swoje ręce w dłonie seniora, senior podnosił go z klęczek i całował w usta. Ceremonia ta nosiła nazwę hołdu . Następnie wasal stojąc składał przysięgę na wierność seniorowi a ten wręczał mu przedmiot symbolizujący lenno ( np. włócznię, miecz, pierścień ), przekazując mu w ten sposób władzę nad lennem. W wyniku tej umowy wasal otrzymywał lenno, to jest pewien obszar ziemi wraz z zamieszkała ludnością, w zarządzanie, z prawem władzy na tym terenie (są trzy formy posiadania własności: własnośc prywatna- absolutna, posiadanie przez użytkowanie, posiadanie przez zarządzanie ). W zamian za to zobowiązany był bronić życia i czci seniora oraz stawać zbrojnie na wyprawę wojenną pod jego dowództwem. Miał nadto obowiązek stawiania się na dwór seniora, zasiadania w jego radzie i odbywania wraz z nim sądów. W razie zdrady lub popełnienia wiarołomstwa senior mógł pozbawić wasala lenna. W pewnych wypadkach, gdy senior nie dopełnił obowiązków wobec wasala mógł ten go opuścić i czuć się zwolnionym od przysięgi . Senior mógł mieć nawet kilkunastu wasali. Jego wasale mogli mieć z kolei swoich wasali, ale każdy z nich podlegał osobiście tylko swojemu seniorowi w myśl zasady :
” wasal mego wasala nie jest moim wasalem”. Najwyższym seniorem w tej całej hierarchii feudalnej był król.
Cechą charakterystyczną społeczeństwa średniowiecznego był podział stanowy. Pojęcie stanu można rozpatrywać w dwóch aspektach: teologicznym i prawnym. W aspekcie teologicznym uważano, że każdy stan ma dane mu uprawnienia i powinności od Boga. Monarcha stoi na straży całości. Powinności, z których wynikaj uprawnienia nazywano godnością powołania. Człowiek realizujący godność swego powołania poprzez życie doczesne kroczył do zbawienia wiekuistego.
Wyróżniano trzy stany:
1.ci, którego powołaniem jest modlić się i służyć Bogu ( stan duchowny ),
2. ci, których powołaniem jest walczyć,
3. ci, których powołaniem jest pracować.
Prawnie stan jest to wyodrębniona grupa osób o jednakowych obowiązkach i uprawnieniach i własnej organizacji wewnętrznej.
W Polsce mamy cztery stany:
-duchowny,
-rycerski,
-mieszczański,
-chłopski.
