Rok 1795 położył kres istnieniu państwa polskiego. Faktyczną władzę na ziemiach polskich przejęli komendanci wojsk okupacyjnych. Wielu Polaków zostało aresztowanych. W więzieniu carskim znaleźli się min: Tadeusz Kościuszko Ignacy Potocki.
Przestało istnieć wojsko polskie, uległ likwidacji sejm i sejmiki ziemskie. Konfiskowano dobra koronne oraz majątki uczestników Postania Kościuszkowskiego. Symbol państwa polskiego – zamek królewski zamieniony został na koszary, a znajdujący się tam skarbiec królewski Prusacy wywieźli do Berlina.
Austria i Prusy, walczące z rewolucyjną Francją, wprowadziły na ziemiach polskich dotkliwe podatki oraz przymusowy, pobór rekrutów, którzy trafiali do obcej armii.
Pierwsze lata po upadku państwa polskiego to okres poszukiwania dróg zmierzających do podjęcia walki o utraconą niepodległość.
Na emigracji wyłoniły się ośrodki patriotyczne, których członkowie uważali, że niepodległość można odzyskać przy zbrojnej pomocy z zewnątrz.
W 1796 r. przybył do Paryża generał Jan Henryk Dąbrowski. Szybko dotarł
do władz francuskich z projektem sformowania legionów polskich przy armiach francuskich. Już miesiąc po ogłoszeniu werbunku do Mediolanu przybyło ponad tysiąc Polaków. W maju 1797 r. Legiony liczyły 6 tys. żołnierzy. Wówczas zaczęły odżywać nadzieje na nowe rozstrzygnięcia w sprawie polskiej.
Polskie Legiony brały udział w wielu walkach u boku Napoleona. Legionom polskim wyznaczano zazwyczaj najcięższe zadania toteż ponosiły zawsze największe straty. Zimą 1799/1800 szeregi Legionów znów uzupełniono. Przeszły one na żołd Republiki Francuskiej i liczyły 15 tys. żołnierzy.
Jednocześnie gen. Karol Kniaziewicz sformował tzw. Legię Naddunajską która w grudniu 1800 r. wzięła udział w zwycięskiej bitwie z Austriakami .W 1802 r
część legionistów przeszła na służbę Republiki Włoskiej a część wysłano na francuską wyspę San Domingo gdzie mieli pomagać w tłumieniu powstania Murzynów.
W latach 1806-1807 armia napoleońska, walcząc z czwartą koalicją przeszła w głąb Prus . Tu stoczyła zwycięskie bitwy pod Jeną i pod Auersted. W ich następstwie zajęła Berlin.
Napoleon szykując się do kolejnej wyprawy tym razem z o wiele silniejszym przeciwnikiem ,zaczął zastanawiać się nad wykorzystaniem sprawy niepodległości Polski. Przypomniał sobie wówczas twórcę Legionów we Włoszech gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, którego wraz z Józefem Wybickim wezwał do swej kwatery w Berlinie.
W niejasnych słowach, nie dając żadnych pisemnych gwarancji, wspomniał o możliwości odbudowy Polski, jeżeli jej mieszkańcy – przede wszystkim szlachta dadzą dowody swego przywiązania do ojczyzny i wystawienia 40 tys. żołnierzy. Dąbrowski i Wybicki przystali na te warunki i natychmiast wyjechali do Poznania organizować tam polskie władze i siłę zbrojną.
Wkrótce po wyjeździe polskich przedstawicieli, poinformowano Bonapartego o oddziałach rosyjskich które pojawiły się na zachód od Warszawy. Ponieważ sytuacja na froncie wymagała jego obecności, postanowił także opuścić Berlin i przenieść swoją kwaterę do Poznania.
Tymczasem w Poznaniu trwały gorączkowe przegotowywania do powitania gościa chodziło o to aby ceremonie tę wykorzystać w interesie Polski.
Po przyjeździe Napoleon starannie unikał jednak publicznego angażowania się w sprawy polskie i nie dopuścił do przemówień.
Wkrótce Napoleon spotkał się w Warszawie z nielicznymi przedstawicielami
polskiej strony, gdzie po raz pierwszy Napoleon dał wyraźnie do zrozumienia że nie chce odbudowy naszego kraju. Jego mała zachęcające słowa znane były jednak paru tylko ludziom, więc pełne nadziei Wielkopolska i Mazowsze, organizowały nadal polską siłę zbrojną.
Działania wojenne przeniosły się na ziemie polskie, gdzie armia francuska starła się z wojskami rosyjskimi. W toku zimowej kampanii nie doszło do decydującego rozstrzygnięcia, mimo krwawej bitwy pod Iławą Pruską okupionej olbrzymimi stratami po obu stronach sięgającymi 43 tys. żołnierzy.
Zwycięstwo Napoleona pod Frydlandem w 1807 r. spowodowało wycofanie się pokonanych Rosjan za Niemen i zajęcie Królewce przez Francuzów.
Wojna, nazwana przez Napoleona ,,wojną polską” zakończyła się podpisaniem z carem Aleksandrem I pokoju w Tylży 7 lipca 1807r.
Dwa dni później Napoleon podyktował warunki pokojowe królowi pruskiemu .
Prusy traciły ziemie leżące na zachód od Łaby, z których powstało Królestwo Westfalii. Gdańsk otrzymał statut wolnego miasta, natomiast Rosja podpisała tajny układ zaczepno-odporny, na mocy którego Rosja oddawała Napoleonowi swe posiadłości nad Adriatykiem oraz Wyspy Jońskie w zamian za polski okręg Białegostoku. Car zobowiązał się wypowiedzieć wojnę Anglii, jeśli odrzuci ona rosyjską mediacje w sporze z Francją. Francja natomiast miała wywrzeć presje na sułtana, by ten podpisał pokój z Petersburgiem.
Podczas rozmów w Tylży zdecydował się też los ziem polskich drugiego i trzeciego zaboru pruskiego. Bez okręgu białostockiego, ale za to z Bydgoszczą i Toruniem utworzyły one Księstwo Warszawskie o powierzchni 104 km 2 i około 2,6 mln mieszkańców. Władcą nowego państwa został dawny elektor saski Fryderyk August, który na mocy traktatu zawartego w grudniu 1086 r. w Poznaniu otrzymał tytuł króla Saksonii.
Utworzone Księstwo Warszawskie przyjęte zostało przez ogół Polaków z uczuciem wyraźnego zawodu. Wskazywało to bowiem że Bonaparte, przynajmniej na razie, nie chce lub nie może przywrócić dawnej Rzeczypospolitej, aby zaś nie drażnić Rosji i Austrii, unika nazwy państwa polskiego.
Z drugiej jednak strony istniała już polska administracja i stale rosnące wojsko polskie, co sprawiało że powrót do stanu sprzed kampanii roku 1806 było niemożliwe. Cesarz zabrał wprawdzie Prusom część ziem w Niemczech, ale uważał, iż należałoby jeszcze bardziej osłabić tę monarchię, właśnie przez oderwanie niektórych ziem polskich.
Napoleon stworzywszy Księstwo Warszawskie, ale jeszcze nie Polskę, uzyskiwał niezawodnego sojusznika, którym mógł szachować trzy sąsiednie wrogie Francji potęgi. Było to świetne narzędzie nacisku nie tylko politycznego, poprzez groźbę ewentualnego odrodzenia Rzeczypospolitej, ale również, militarnego, co udowodniła wojna z Austrią w roku 1809.
Wreszcie nowe państwo mogło stanowić dla Bonapartego ważną pozycję przetargową, zwłaszcza w ewentualnych rokowaniach z Rosją. Cesarz nie zawahałby się odstąpić księstwa carowi, gdyby w zamian uzyskał coś, co jego zdaniem, mogło mieć istotne znaczenie dla interesów Francji.
