> konfederacja barska – 1 rozbiór polski
konfederacje w radomiu – 1767:
reformy dążące do wzmocnienia władzy króla nie podobały się sąsiadom, doszło do interwencji.
replin namawiał by innowiercy zawiązali konfederację przeciw szlachcie polskiej w słupsq i toruniu
– miała się ona domagać równych praw (polska tolerancyjna, bez prześladowań religijnych)
replin namówił także polską szlachtę do zawiązania konfederacji w radomiu
konfederacja w radomiu 1767
– obrona katolików
– konfederacja szlachty przeciw królowi
replin zrobił to wszystko, by wywołać w państwie konflikty, by doprowadzić do wojny domowej w polsce.
replin porwa i wywozi w głąb kraju hetmanów: seweryn rzewuski, wacław rzewuski, andrzej załuski oraz bisqpa ?sołtyka?. porywa ich, bo chciali detronizacji króla.
z pozostałych posłów wybiera 99 osób – delegację posłów oddanych rosji i tworzy tym samym tzw sejm delegacyjny – 1767.
– zawiązał się on w konfederację
– zatwierdzał ustrój polski w prawach kardynalnych które osłabiły państwo
– prawa kardynalne: wolna elekcja, liberum veto, prawo piastowania urzędów tylko przez szlachtę polską która sprzyjała rosji
– zmniejszenie pozycji króla przez wprowadzenie prawa wypowiadania posłuszeństwa królowi przez szlachtę. zagwarantowanie wszystkich przywilajów szlacheckich, równe prawa katolików i innowierców (pilnowala tego rosja).
wszystko to wywołało gniew opozycji, która założyła własną konfederację:
konfederacje barska – 02.1760 (bar na podolu):
– wystąpiła w obronie niezależności kraju
– broniła wiary katolickiej i praw szlachty
– czasem występowała przeciwko królowi (niektóre lokalne konfederacje)
– konfederacja generalna zawierała konfederacje lokalne
– trwała 4 lata (1768-72)
– jej upadek w maju 1772 przyczynił się do rozbioru polski
stosunki z prusami:
– były bardzo złe (zwłaszcza wielkopolski)
– granica polski-pruska określana była mianem złej granicy – była krwawa, porywano ludność (szlachtę można było wykqpić)
– fryderyl wielki już w 1769 twierdził, ż należy dokonać rozbioru polski, wszystko miał przygotowane, a plany te wysłał do carycy katarzyny.
– 1768 – pierwsze akty wkraczania wojsk pruskich do polski
– w 1770 na podolu wybuchła zaraza; fryderyk1 chciał odgrodzić prusy, więc utworzył tzw kordon sanitarny (chroniący przed zarazą, broniący przed konfederatami, na jego paśmie można było kupić jeńców-konfederatów)
– potem stwierdził, że przez kordon sanitarny nie było dowozu zboża do brandenburgii przez polskę, bo w niej nastąpiła zaraza – przyczyna powstania kordonu
– stworzył drugi ordon sanitarny – zabierano z polski zboże by dożywić zgłodniałą branderburgię
rozbiór polski:
– 5 sierpnia 1772 zostaje zatwierdzony pierwszy rozbiór polski
fryderyk wielki chciał jak najwięcej ziemi, w nocy jego ludzie przesuwali słupy graniczne powiększając powierzchnię prus (uzurpacja) – tym rozszerzył swoje obszary – dostał w ten sposób ziemie nadnoteckie
– prusy (pomorze gdańskie bez gdańska i torunia, obszary nadnoteckie), rosja (tereny na wschód od dźwiny i dniepru), austria (woj krakowskie bez krakowa, woj ruskie, sandomierskie i małpolskie
– zaborcy zarządali uprwaomocnienia aktu rozbiorowego przez polskę
– zwołano swuletni sejm rozbiorowu (1773-75), który zawiązał się w konfederację – marszałkiem został Adam ?po(m/n)iński?
– reytan był przeciwko nieformalnemu wybraniu marszałka – zaprotestował przeciwko bezprawiu
położenie ludności:
– po zakończeniu konfederacji w niewoi rosyjskiej złapanych ludzi zabijano, niektórych konfederatów zsyłano na syberię, gdzie musieli sami budować budynki – konfederaci barscy
– ma zesłanie szli piechotą, po drodze sami musieli się żywić (zarabiali grając lub udając lekarzy)
– ich los miał się poprawić, gdy: przejdą na prawosławie, wstąpią do wojska
– caryca katarzyna wydała dekret, wg którego z zesłania można było wrócić ludziom, bez pięciu kategorii ludu: popadłych w długi, pracujących w kopalni srebra, będących już w wojsku, którzy przeszli na prawosławie, popełniających zbrodnie. o tych kategoriach ludu stanisław august poniatowski dowiedział się od konfederatów, poprosił carycę o interwencję, ale ona wydała dekret.
reformy sejmu rozbiorowego 1773-1775:
– powołanie nowego organu władzy – wykonawczej: rada nieustająca (departamenty interesów: cudzoziemskich, skarbu, sprawiedliwości, wojska i policji, spraw wewnętrznych); ratyfikacja – zatwierdzenie rozbioru
– powołanie komisji edukacji narodowej (pierwsze ministerstwo oświaty w europie)
– uchwalono liczbę wojska na 30 tysięcy
– zatwierdzono prawa kardynalne przez ?rozbiór?
– uchwalono cło generalne
– ustalono jednolity podatek od dóbr królewskich – królewszczyzn
– uregulowano sprawy mieszczan (komisja dobrego porządku, poddana kontroli departamentu policji)
> sejm wielki 1788-1792
propozycje reform przed sejmem wielkim:
stanisław staszic („uwagi nad życiem jana zamoyskiego”, „przestrogi dla polski”):
– dążył do wzmocnienia władzy króla przez zniesinie liberum veto, wolnej elekcji
– wprowadzenia dziedziczności tronu
– chciał w sejmie utworzyć izby dla mieszczaństwa
– zniesienie oczynszowania
– zniesienie zależności osobistych
hugo kołłątaj:
– tak jak staszic dążył do wzmocnienia władzy króla
– chciał aby mieszczaństwo weszło do izby poselskiej, ale by miało osobne od szlachty obrady
– wolność osobista dla chłopów
sytuacja międzynarodowa:
– dla polski korzystna
– konflikt zaborców (1787 – wojna między rosją, austrią a turcją, potem ze szwecją popieraną przez prusy); prusy i rosja będą chciały przeciągnąć polskę na swoją stronę
– stanisław august poniatowski był za rosją – na królewskim spotkaniu z carycą katarzyną w ka???owie przedstawił projekty reform jakich chciałby dokonać w zamian za pomoc polski rosji w wojnie z turcją
– rozpoczęcie działań nie mogło być podjęte przez samego króla, głos musiała zabrać szlachta
– sejm wielki (czteroletni) – podwójna liczba posłów
obozy polityczne:
powstały dwa stronnictwa:
1. prorosyjskie:
– zwolennicy wojny z turcją
– było niejednolite – rozpadalo się na dwa obozy: hetmański (sqpiał tylko hetmanów, nie chcieli reform: hetman szczęsny potocki, ksawery branicki, seweryn rzewuski) i dworski (sqpiony wokół króla, chciał reform wzmacniających władzę króla: michał poniatowski)
2. patriotyczne:
– wiązało nadzieje z prusami
– występowało przeciw rosji
– przedstawiciele: czartoryski, marszałek sejmu wielkiego stanisław małachowski hugo kołłątaj (reformy zbliżone do jego)
sejm wielki – projekty reform:
– sejm wielki {czteroletni (od 6.10.1788), marszałek: stanisław małachowski} miał podjąć decyzję, czy pomóc rosji
– projekty reform (poseł michał walewski):
1. zaproponował ustalenie liczby wojska na 100 tysięcy, co wymagało reformy skarbowej (ustalenia nowych podatków)
2. tzw ofiara dziesiątego grosza, pobierana w wysokości 10% od dochodów (duchowni 20%). liczyć to miały tzw komisje lokalne (ze szlachtą w składzie – przez to były liczne nadużycia – zatajanie dochodów – działanie szlachty na szkodę państwa)
3. decyzja o likwidacji departamentu wojskowego a potem całej rady nieustającej
4. zakaz brania pensji zagranicznych (dla polaka dostanie pensji z zagranicy (rosja, prusy) było zaszczytem, wyróżnieniem)
5. uchwalenie reformy ustroju państwa (deputacja – ludzie ?? mieli opracować konstytucję)
przymierze z prusami:
– prusy chciały poprzeć reformy polski w zamian za otrzymanie gdańska i torunia, których nie otrzymały w czasie rozbioru
– państwa zaborcze doszły do porozumienia
> targowica i drugi rozbiór polski
zawiązanie konfederacji targowickiej:
konstytucja 3 maja – 1791:
– była pierwszą w europie, a drugą na świecie po konstytucji stanów zjednoczonych (1787)
– zwiększała prawa króla
– obaliła prawa kardynalne
po konstytucji 3 maja wszystkie państwa, poza negatywnie nastawioną rosją, patrzyły na polskę bardzo przychylnie. ?p(a/o)tomkin?, który stał na czele dworu carskiego rozpoczął rozmowy z panami polskimi – z obozem hetmanów, którzy tak jak rosja chciali obalenia konstytucji. po śmierci ?p(a/o)tomkin rozmowy te kontynuował bezborodko. cel rozmów – przywrócenie dawnego porządku (przez obalenie konstytucji) i powrót do praw kardynalnych
27 kwietnia 1792 konfederacja w Petersburgu-jej akt podpisało 14 osób (w tym 3 wybitnych przedstawicieli obozu hetmańskiego);chciała przywrócenia dawnego porządku w Polsce oraz obalania Konstytucji
14 maja 1792 ogłoszono ją w Targowicy-Konfederacja Targowicka.
Ponieważ tym 14 osobom trudno było obalić konst potrzebowali pomocy. W akcie konfeder wzywają Rosję -Carycę Katarzynę by im pomogła.
Wojna Pol-Ros:Rosja poproszona przez targowiczan wkracza do Pol 18maja 100tyś wojsk Ros wchodzi na ziemie Pol.
Wojsko pol, mimo dużej przewagi Ros, doprowadza do zwycięstwa pod Zieleńcami 18czerwca1792;po bitwie tej zostaje wprowadzonych (na cześć zwycięstwa)order,odznaczenie Virtuti militari;również 18czerwca odbywa się bitwa pod Dubienką, w której odznacza się Tadeusz Kościuszko, mimo zwycięstw i dobrej passy St.A Poniatowski przystępuje do targowicy lipiec 1792. robi to, bo dostał wreszcie odpwiedź na swój list od Carycy Katarzyny (prosi by zaniechała wojny, obiecuje tron dla wnuka), kt pisze, że nie pomoże. Poza tym myśli,że kapitulując ocali niepotrzebne ofiary w ludziach-wyjście to polecili mu także politycy -Straż praw, której musiał się pytać o zdanie.
Przystąpienie króla do Targowicy kończy wojnę pol-ros. Wszyscy za królem dołączyli do targowicy, lub opuszczali kraj.
Rozpoczynają się rządy konfederatów targowickich, których szeregi rozszerzają się. Kto do nich nie przystępował -musiał opuszczać kraj-uciekać.
Jednak targowiczanie przejmują władzę tylko pozornie, bo Prusy i rosja już zaczynają się kontaktować w sprawie rozboru(Austria nie mogła się zdecydować)
2 rozbiór Polski:I.1793-zostaje podpisana konwencja rozbiorowa między Prusami a Rosją.Rozbiór musiał być potwierdzony przez Polskę(ratyfikacja). Prysy:Gdańsk, Toruń,część Wielkopolski,ziemia Chełmińska;Rosja:część Ukrainy,część Białorusi
Sejm grodzieński-zapadła więc decyzja o potwierdzeniu rozbioru Polski(Prusy swą decyzję tłumaczyły pogłębiającą się anarchią się w Polsce, która mogłaby Prusom zagrażać)
Sejm „rozbiorowy” rozpoczoł obrady w 1793 i trwał do listopada togo r; nazwany został sejmem Grodzieńskim.
Postanowienia:przywrócono radę nieustającą;nie przywrócono liberum veto-w sprawach międzynarodowych i podatkowych decyzje zapadały i tak, jak chciało 3/4 głosów. Reszta spraw była załatwiana większością głosów;zmniejszono ilość wojska do 15000;wprowadzono kontrolę rosyjską Igelströn-a
