Dewizowe prawo, ogół przepisów prawnych określających zasady obrotu wartościami dewizowymi w danym kraju. Za wartości dewizowe uznaje się: zagraniczne środki płatnicze (waluty obce), zagraniczne papiery wartościowe (czeki, weksle, akredytywy, akcje, obligacje, książeczki oszczędnościowe i in.) opiewające na waluty obce, złoto lub platynę (w sztabkach), a także krajowe środki płatnicze i papiery wartościowe, jeśli podlegają wywozowi lub przywozowi z kraju bądź do kraju.
DEWIZOWE PRAWO – prawo regulujące zasady obrotu dewizowego, przyjęte w formie ustawy z 18 grudnia 1998 r. – Prawo dewizowe. Ponadto Prawo dewizowe reguluje zasady kontroli dewizowej, uprawnienia i obowiązki organów właściwych w sprawach obrotu dewizowego, a także określa nadzwyczajne ograniczenia w przypadku zaistnienia zagrożeń stabilności i integralności systemu finansowego Rzeczypospolitej Polskiej.
Obrót dewizowy zgodnie Prawem dewizowym definiuje się jako:
a. czynność prawną lub inne zdarzenie stanowiące, powodujące lub mogące powodować:
• płatność środkami stanowiącymi wartości dewizowe bądź przeniesienie własności wartości dewizowych albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są wartości dewizowe,
• płatność krajowymi środkami płatniczymi bądź przeniesienie własności takich środków albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są krajowe środki płatnicze, o ile zdarzenia te mają miejsce w stosunkach między rezydentem i nierezydentem.
Do rezydentów zlicza się między innymi:
• osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju,
• osoby prawne mające siedzibę w kraju,
• inne podmioty mające siedzibę w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu.
Do nierezydentów zalicza się między innymi:
• osoby fizyczne nie mające miejsca zamieszkania w kraju,
• osoby prawne nie mające siedziby w kraju,
• inne podmioty nie mające siedziby w kraju, posiadające zdolność zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu,
• podmioty zaliczone do rezydentów, w zakresie, w jakim prowadzą one działalność za granicą przez swoje przedsiębiorstwa, oddziały lub przedstawicielstwa mające siedzibę za granicą.
Wartości dewizowe stanowią pojęcie szersze od pojęcia dewiz. Przez wartości dewizowe należy rozumieć:
a. zagraniczne środki płatnicze – waluty obce i dewizy,
b. złoto i platynę w stanie nie przerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 roku, półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej, a także wyroby ze złota i platyny zazwyczaj nie wytwarzane z tych kruszców (złoto dewizowe i platyna dewizowa),
c. nominowane w walutach obcych papiery wartościowe, nie będące zagranicznymi środkami płatniczymi.
Waluty obce – to pieniądze nie będące w Polsce prawnym środkiem płatniczym oraz międzynarodowe jednostki rozrachunkowe.
Dewizami są pełniące funkcję płatniczą weksle, czeki, czeki podróżne, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe, płatne w walutach obcych.
Ustawa Prawo dewizowe definiuje także inne pojęcia:
Waluty wymienialne – waluty obce, określone jako wymienialne przez prezesa Narodowego Banku Polskiego;
Międzynarodowe jednostki rozrachunkowe – wymienialne jednostki rozrachunkowe, stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w tym:
a. SDR – jednostka rozrachunkowa Międzynarodowego Funduszu Walutowego,
b. EURO – europejska jednostka walutowa;
Krajowe środki płatnicze – pieniądze będące w Polsce prawnym środkiem płatniczym (waluta polska), a także pełniące funkcję płatniczą: weksle, czeki, czeki podróżne, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walucie polskiej;
Transfer – wywóz, przywóz, wysyłanie, przysyłanie, sprowadzanie, dokonywanie międzynarodowych przekazów oraz wszelkie inne sposoby przemieszczania wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych przez granicę Rzeczypospolitej Polskiej;
Obrót dewizowy z zagranicą – obrót dewizowy między rezydentem i nierezydentem, transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także obrót dewizowy dokonywany przez nierezydenta w kraju i rezydenta za granicą;
Obrót bieżący – obrót dewizowy z zagranicą, którego przedmiotem są:
a. umowy o nabywanie towarów (z wyłączeniem wartości dewizowych i krajowych środków płatniczych), świadczenie usług oraz nabywanie lub ustanawianie praw na dobrach materialnych,
b. odroczenia płatności za świadczenia niepieniężne, udzielane i zaciągane w ramach powyższych umów,
c. pożyczki i kredyty przeznaczone na finansowanie świadczeń pieniężnych w ramach powyższych umów,
d. przychody z prowadzenia przedsiębiorstwa, z uczestnictwa w zysku spółki, z tytułu odsetek od pożyczek i kredytów oraz od kwot zdeponowanych na rachunkach,
e. świadczenia na utrzymanie członków rodziny, należących do I i II grupy podatkowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn,
f. emerytury, świadczenia o charakterze rentowym, świadczenia społeczne oraz alimenty,
g. nagrody oraz wygrane w konkursach lub grach losowych, organizowanych na podstawie przepisów kraju, w którym się odbywają,
h. płatności z tytułu świadczeń publicznoprawnych, w tym podatków, oraz należności celnych przywozowych i wywozowych, a także świadczenia z tytułu ich zwrotu, dokonywane przez właściwe organy oraz upoważnione podmioty,
i. roszczenia odszkodowawcze i odszkodowania,
j. roszczenia i należności z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, związane z obrotem dewizowym za granicą, którego dokonywanie nie wymaga zezwolenia dewizowego, a w pozostałym zakresie, o ile zostaną stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądowym,
k. płatności, przeniesienie własności i transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, wynikające z czynności, o których mowa w punktach od a) do j).
Obrót kapitałowy – obrót inny niż bieżący obrót dewizowy z zagranicą;
Inwestycje bezpośrednie – obrót kapitałowy, polegający na dokonywaniu nakładów pieniężnych lub rzeczowych w celu ustanowienia trwałych i bezpośrednich więzi ekonomicznych, przejawiających się w prowadzeniu przedsiębiorstwa przez podmiot dokonujący takich nakładów lub w wywieraniu przez niego skutecznego wpływu na przedsiębiorstwo prowadzone przez inną osobę;
Inwestycje portfelowe – obrót kapitałowy w zakresie papierów wartościowych, jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania oraz pochodnych instrumentów finansowych;
Obrót kredytowy – obrót kapitałowy, którego przedmiotem są pożyczki i kredyty oraz wynikające z nich płatności, przeniesienie własności, transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych;
Obrót gwarancyjny – obrót kapitałowy, którego przedmiotem są osobiste i rzeczowe zabezpieczenia wierzytelności oraz wynikające z nich płatności, przeniesienie własności, transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych;
Obrót depozytowy – obrót kapitałowy, którego przedmiotem są czynności w zakresie rachunków prowadzonych przez banki i inne upoważnione instytucje finansowe oraz wynikające z nich płatności, przeniesienie własności, transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych.
Zgodnie z Prawem dewizowym do obowiązków prezesa Narodowego Banku polskiego należy określenie (w drodze rozporządzenia ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym RP \”Monitor Polski\”), które waluty obce są walutami wymienialnymi.
