1. Wyłączenie przedmiotowe w KPA.
2. Postępowanie administracyjne.
3. Akt administracyjny.
4. Formy prawne działania administracji.
5. Nadzwyczajne środki prawne.
6. Przepisy procedury administracyjnej.
7. KPA – regulacje postępowań.
8. Stosowanie KPA w ogólnym jurysdykcyjnym postępowaniu administracyjnym.
9. Podmioty w postępowaniu administracyjnym.
10. Właściwość podmiotów orzekających.
11. Spory o właściwość.
12. Instytucje wyłączenia.
13. Wyłączenie pracownika lub członka organu kolegialnego.
14. Wyłączenie organu administracji.
15. Strona.
16. Podmioty na prawach stron.
17. Terminy załatwiania spraw.
1. Wyłączenie przedmiotowe w KPA
Sprawy, do których KPA nie ma zastosowania: o ch-rze karnoskarbowym, objęte ordynacją podatkową, należące do przedstawicielstw dyplomatycznych i urzędów konsularnych, nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach między organami państwowymi i innymi państwowymi jednostkami organizacyjnymi oraz sprawy podległości służbowej pracowników tych organów i jednostek organizacyjnych.
2. Postępowanie administracyjne.
Dziedzina prawa regulująca tryb działania organów administracji publicznej i innych podmiotów administrujących w konkretnych indywidualnych sprawach dotyczących praw i obowiązków podmiotów prawa nie podporządkowanych bezpośrednio administracji. Stroną w postępowaniu może być osoba fizyczna lub prawna a także jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Najczęściej osoba fizyczna.
3. Akt administracyjny.
Władcze i jednostronne oświadczenie woli organu podejmowane na podstawie przepisów prawa określające sytuację prawną konkretnego podmiotu w indywidualnie oznaczonej sprawie.
Aby akt był prawidłowy musi spełniać łącznie 4 warunki:
• Zgodny z przepisami prawa ustrojowego.
• Zgodny z przepisami prawa materialnego.
• Wydany przez właściwy organ administracyjny.
• Wydany w odpowiednim trybie proceduralnym.
Jeśli rozstrzygnięcie nie spełnia jednego z 4 warunków będzie to akt wadliwy.
Wadliwość może być nieistotna – błędy rachunkowe lub pisarskie. Istotna – skutkująca stwierdzeniem nieważności, np. akt został wydany przez organ niewłaściwy.
Większość aktów administracyjnych to decyzje administr.
4. FORMY PRAWNE DZIAŁANIA ADMINISTRACJI.
Akt administracyjny nie jest jedyną formą. Jednostki administr, mogą wydawać akty normatywne, zawierać umowy (cywilnoprawne regulowane przez prawo cywilne lub o ch-rze publiczno prawnym regulowane przez prawo administracyjne), podejmować działania faktyczne i formy ugodowego załatwiania spraw (ugoda zastępuje wydaną w sprawie decyzję administracyjną; od zatwierdzonej ugody można się odwołać).
5. NADZWYCZAJNE ŚRODKI PRAWNE.
145-163 KPA – wznowienie postępowania, stwierdzenie nieważności, wygaśnięcie decyzji, uchylenie, zmiana.
Gdy wydano decyzje ostateczną strona ma 2 możliwości:
Podjęcie nadzwyczajnych środków z KPA pod warunkiem, że są przesłanki (np. do stwierdzenia nieważności).
Wystąpienie na drogę sądownictwa administracyjnego – wniesienie skargi do NSA na zasadach ustawy z 1998 r o NSA – osoba niezadowolona z rozstrzygnięcia ostatecznego jest równorzędnym partnerem dla organu, który wcześniej rozstrzygał i który jest teraz strona w postępowaniu przed NSA.
6. PRZEPISY PROCEDURY ADMINISTRACYJNEJ.
Przepisy ogólnego jurysdykcyjnego postępowania administracyjnego, – postępowania które prowadzi do wydania i kontroli aktu administracyjnego.
Przepisy o egzekucji – prawo administracyjne wykonawcze.
Przepisy o sądownictwie administracyjnym.
Przepisy postępowania administracyjnego (obecnie znajdują się w Ordynacji podatkowej z 1997 – i nowelizacji z 2002 r).
Przepisy karnoadministracyjne (znajdują się w prawie o wykroczeniach).
7. KPA – REGULACJE POSTĘPOWAŃ.
Ogólne (jurysdykcyjne) postępowanie administracyjne.
Postępowanie uproszczone (odformalizowane):
1. Postępowanie w sprawach wydawania zaświadczeń (Dział 7).
2. Postępowanie w sprawach skarg i wniosków (Dział 8). Nie są to skargi do NSA ale na działalność i biurokracje administracji.
Postępowanie w sprawach rozstrzygania sporów o właściwość pomiędzy organami administracji rządowej i organami jednostek samorządu terytorialnego oraz między organami administracji publicznej łącznie (rządowej o samorządowej) a rządami.
8. STOSOWANIE KPA W OGÓLNYM JURYSDYKCYJNYM POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM.
By rozstrzygać w trybie KPA muszą być spełnione łącznie 4 warunki:
Prawny charakter organu – postępowanie administracyjne może toczyć się przed organami administracji publicznej lub przed innymi organami państwowymi oraz podmiotami administrującymi, które są powołane do rozstrzygania spraw indywidualnych administracyjnych drodze decyzji administracyjnej.
Organy muszą być właściwe – muszą posiadać zdolność do prowadzenia i załatwiania sprawy indywidualnej w drodze decyzji administracyjnej.
Rodzaj sprawy – w trybie KPA może być wyłącznie rozstrzygana wyłącznie sprawa regulowana przepisami prawa administracyjnego. Dotyczy ona konkretnego podmiotu prawa i konkretnej sytuacji faktycznej – sprawa dotyczy imiennie oznaczonego adresata.
Prawna forma rozstrzygnięcia sprawy – indywidualna sprawa administracyjna winna być rozstrzygnięta w drodze decyzji administracyjnej. Jest to rozstrzygnięcie merytoryczne dotyczące praw i obowiązków stron. Oprócz decyzji administracyjnej organy orzekające mogą rozstrzygać w drodze postanowień. Mają one wpływ na przebieg postępowania, nie mają ch-ru merytorycznego, ale incydentalny. Czasem postanowienie kończy postępowanie w danej instancji. Zatwierdzenie ugody kończy postępowanie w formie postanowienia. Jest to jedyny wyjątek w KPA.
9. PODMIOTY W POSTĘPOWANIU ADMINISTRACYJNYM.
Organ administracji publicznej lub inny podmiot administrujący – podmioty orzekające. Głównym kreatorem postępowania jest strona. Może ona działać osobiście lub przez swoich przedstawicieli. Mogą to być przedstawiciele ustawowi (gdy sprawa dotyczy małoletnich będą nimi rodzice). Można ustanowić pełnomocnika. Może nim być każda osoba fizyczna która posiada zdolność do czynności prawnej. W sytuacjach, których prawo wymaga osobistego działania pełnomocnik nie może być ustanowiony. Niekiedy występują podmioty na prawach strony, nie zastępują strony, ale występują w interesie strony. Są to 3 kategorie podmiotów:
• Organizacje społeczne (31),
• Prokurator (182-189),
• Rzecznik praw obywatelskich (udział uregulowany przez ustawę o RPO),
Czasem na prawach strony występują recenzenci. W postępowaniu administracyjnym jest miejsce dla innych uczestników – biegli i świadkowie.
10. WŁAŚCIWOŚĆ PODMIOTÓW ORZEKAJĄCYCH.
Organy orzekające mają obowiązek przestrzegać z urzędu swojej właściwości, rzeczowej i miejscowej. Naruszenie tego powoduje nieważność decyzji administracyjnej (156 §1 p1). Właściwość – zdolność prawna organu administracji publicznej lub podmiotu administrującego do rozpoznawania i rozstrzygania spraw indywidualnych z zakresu administracji publicznej w formie decyzji administracyjnej. Właściwość wynika z ustawy.
Rodzaje właściwości:
Właściwość rzeczowa (przedmiotowa) – powierzenie określonemu podmiotowi orzekającemu załatwienie sprawy indywidualnej z zakresu administracji publicznej. Właściwość tą określają ustawy z zakresu prawa materialnego. Przepisy te muszą wskazywać czy organ ma wydać decyzję administracyjną, czy ma to być czynność o charakterze materialno–technicznym. Przepisy musza też określić czy w danej sprawie organ jest związany prawem, czy może skorzystać z uznania administracyjnego. A więc ma wskazywać czy będzie to rozstrzygnięcie o ch-rze związanym, czy uznaniowym.
Właściwość miejscowa podmiotu orzekającego do działania na określonym terytorium. W zależności od tego czy sprawa dotyczy położenia nieruchomości czy prowadzenia zakładu pracy (21 §2). Jeżeli nie można ustalić właściwej miejscowości jak w §1, sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania, albo w razie braku ustalenia takiego miejsca – do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w m. st. W-wie (21 §2).
Właściwość funkcjonalna (instancyjna) określa, jaki organ będzie rozpatrywał odwołanie, gdy zawiódł organ I instancji. Art. 17, 18 wskazują, który organ jest organem wyższego stopnia. Jeśli w I instancji orzeka organ samorządu terytorialnego (wójt, burmistrz, starosta) organem odwoławczym jest samorządowe kolegium odwoławcze, a w stosunku do wojewodów – właściwi ministrowie. Może to być inny organ, gdy wskazują tak ustawy szczegółowe. W stosunku do organów administracji publicznej innych niż określone w pkt 1 i 2 będą to odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi ministrowie, a w razie ich braku – organy państwowe sprawujące nadzór nad ich działalnością (17 pkt 3).
11. SPORY O WŁAŚCIWOŚĆ.
Jeśli osoba wnosi podanie do organu niewłaściwego, organ ten jest zobowiązany przekazać je organowi właściwemu i powiadomić o tym fakcie osobę wnoszącą to podanie.
Gdy nie wiadomo, jaki organ ma rozpatrywać tą sprawę stosuje się art. 22 w połączeniu z orzecznictwem SN.
Spory o właściwość rozstrzygają:
1. Między organami jednostek samorządu terytorialnego, z wyjątkiem przypadków określonych w pkt 2-4 – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – sąd administracyjny.
2. Między kierownikami służb, inspekcji i straży, administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w imieniu własnym lub w imieniu starosty – starosta.
3. Między organami administracji zespolonej w województwie niewymienionymi w pkt 2 – wojewoda.
4. Między organami jednostek samorządu terytorialnego w województwach w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej – minister właściwy do spraw administracji publicznej.
6. Między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach – minister właściwy do spraw administracji publicznej.
7. Między wojewoda a organami administracji niezespolonej – minister właściwy do spraw administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą.
8. Między organami administracji publicznej innymi niż wymienione w ptk 1-4, 6 i 7 – wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu – minister właściwy do spraw administracji publicznej.
9. Między organami administracji publicznej, gdy jednym z nich jest minister – Prezesa Rady Ministrów.
§2. Spory o właściwość między organami samorządu terytorialnego terenowymi organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny.
§3. Z wnioskiem o rozpatrzenie sporu przez sąd administracyjny może wystąpić:
1. strona,
2. organ jednostki samorządu terytorialnego,
3. minister właściwy do spraw administracji publicznej,
4. minister właściwy do spraw sprawiedliwości, Prokurator Generalny,
5. Rzecznik Praw Obywatelskich,
Spór pozytywny – dwa lub więcej podmiotów orzekających uważa się za właściwe do rozstrzygania danej sprawy.
Spór negatywny – żaden organ nie uznaje się właściwym do orzekania w danej sprawie.
12. INSTYTUCJA WYŁĄCZENIA
Ma zadanie zapewnienia bezstronności w postępowaniu administracyjnym. Dotyczy pracownika, członka organu kolegialnego lub organu administracji w postępowaniu. Konkretny podmiot powinien powstrzymywać się od jakichkolwiek czynności w sprawie za wyjątkiem czynności, które nie cierpią zwłoki ze względu na ważny interes społeczny lub ważny interes strony.
Czasem orzeczenie zostaje wydane przez organ podlegający wyłączeniu. Jest to przesłanka do wznowienia postępowania (145 §1).
13. WYŁĄCZENIE PRACOWNIKA LUB ORGANU KOLEGIALNEGO – 24, 27.
Wyłączenie z mocy prawa (24 §1).Z mocy prawa pracownik lub członek kolegialnego musi powstrzymać się od dalszych działań w sprawie:
1) w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki,
2) swego małżonka oraz krewnych i powinowatych do drugiego stopnia,
3) osoby związanej z nim z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli
4) w której był świadkiem lub biegłym albo był lub jest przedstawicielem jednej ze stron, albo w której przedstawicielem strony jest jedna z osób wymienionych w pkt 2 i 3,
5) w której brał udział w niższej instancji w wydaniu zaskarżonej decyzji.
6) z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne,
7) w której jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej,
Wyłącznie w drodze postanowienia (24 § 3).Gdy zostanie tylko uprawdopodobnione istnienie okoliczności, które mogą wywołać wątpliwości, co do bezstronności pracownika lub członka organu kolegialnego wówczas przełożony pracownika musi wydać postanowienie o wyłączeniu. Wyłączenie jest obligatoryjne. Na podstawie nie przysługuje pracownikowi zażalenie. Postanowienie strona może zaskarżyć w odwołaniu od decyzji (142).
14. WYŁACZENIE ORGANU ADMINISTRACJI.
Art. 26, 26 chodzi o interesy kierownika organu lub osób pozostających z tym kierownikiem w stosunkach określonych w art. 24 §1 pkt 2 i 3 (małżonek, krewni powinowaci do 2 stopnia, osoby z nim związane z tytułu przysposobienia, opieki czy kurateli). Wyłączenie organu ma miejsce, gdy znajdą 3 przesłanki: sprawa dotyczy spraw majątkowych, musi istnieć osobiste zaangażowanie w nią lub bliskość wobec strony postępowania. W takich przypadkach zawsze będzie orzekał organ wyższego stopnia nad organem wyłączonym, w którym osoba zajmuje kierownicze stanowisko. Dzieje się tak również w przypadku osoby zajmującej stanowisko kierownicze w organie wyższego lub osób pozostających z nim w stosunkach określonych w art. 24 §1 pkt 2 i 3.
Wyłączenie organu oznacza, że żadna osoba będąca pracownikiem danego organu nie może brać udziału w załatwieniu sprawy. Organ wyższego stopnia, który stał się właściwy w skutek wyłączenia innego organu może wyznaczyć jeszcze inny, podległy sobie organ do załatwienia sprawy. A gdy osobą zajmująca kierownicze stanowisko w organie nadrzędnym będzie minister lub prezes SKO, wówczas premier wyznacza organ właściwy do załatwienia sprawy.
15. STRONA
Art. 28. Stroną jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie albo, kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek.
Art. 29. Stronami mogą być osoby fizyczne i osoby prawne, a gdy chodzi o państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne i organizacje społeczne – również jednostki nieposiadające osobowości prawnej (stowarzyszenia rejestrowe zwykłe)
W postępowaniu strona może działać osobiście lub przez swojego przedstawiciela.
30. §2. Osoby fizyczne nieposiadające zdolności do czynności prawnych działają przez swoich ustawowych przedstawicieli. Może nim być przedstawiciel ustawowy dla małoletnich, kurator lub opiekun prawny. Jeśli sprawa nie wymaga osobistego działania osoba pełnoletnia może ustanowić pełnomocnika (art. 32). Pełnomocnikiem strony może być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (art.33). Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie.
16. PODMIOTY NA PRAWACH STRONY
Nie zastępują strony, ale występują w postępowaniu w interesie strony. W tej grupie znajdują się 3 kategorie podmiotów: organizacje społeczne (31), prokurator (182-189), Rzecznik Praw Obywatelskich. Jeżeli organizacja społeczna, prokurator lub RPO brali udział w I instancji przed wydaniem decyzji mogą wystąpić z odwołaniem od podjętej decyzji. Przepisy ustaw szczegółowych mogą wskazywać i inne podmioty, które będą występować na prawach strony (recenzenci, Organy Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska, gminy, naczelny lekarz uzdrowiska).
Organizacje społeczne występują w takim ch-rze gdy:
• Postępowanie dotyczy osoby trzeciej,
• Ich udział jest uzasadniony celami statutowymi,
• Ich udział jest uzasadniony interesem społecznym,
Organizacja społeczna może żądać wszczęcia postępowania w sprawie dotyczącej osoby trzeciej (31), dopuszczenia jej do już toczącego się postępowania, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi organizacji lub przemawia za tym ważny interes społeczny. Organ wydaje postanowienie o jej dopuszczeniu.
Prokurator może zwrócić się do właściwego organu administracji publicznej o wszczęcie postępowania w celu usunięcia stanu niezgodnego z prawem (182), może żądać wszczęcia postępowania (wobec bezczynności organu), włączyć się do już toczącego się postępowania. W takim wypadku, może się posługiwać takimi samymi środkami prawnymi, które przysługują stronie (188). Może złożyć sprzeciw od decyzji ostatecznej. Jest to środek przysługujący tylko prokuratorowi, nie przysługuje ani organizacji społecznej ani RPO. Sprzeciw może być składany tylko, gdy przepisy KPA przewidują możliwość wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności decyzji, uchylenia lub zmiany.
Rzecznik Praw Obywatelskich bierze udział w postępowaniu na podstawie ustawy z 15.07.1987 r. o RPO. Ma prawo zwracać się o wszczęcie postępowania administracyjnego lub postępowania przed NSA, włączyć się do już toczącego się postępowania na prawach strony. Przesłanką podjęcia czynności przewidzianych w tej ustawie jest powzięcie wiadomości o naruszeniu praw i wolności obywatelskich (art. 8), posługiwać się tymi środkami prawnymi, które przysługują stronie i nie uczestniczyć w postępowaniu na prawach przysługujących prokuratorowi.
17. TERMINY ZAŁATWIANIA SPRAW
Organy administracji publicznej obowiązane są załatwić sprawy bez zbędnej zwłoki (35 §1). Najszybciej powinny być załatwione sprawy, które mogą być rozpatrzone w oparciu o dowody przedstawione przez stronę i jeśli są to fakty znane organowi z urzędu. A więc chodzi o sytuacje, gdy nie trzeba przeprowadzać żadnego postępowania dowodowego i wyjaśniającego.
Jeżeli w sprawie trzeba przeprowadzić postępowanie wyjaśniające i dowodowe a sprawa trafia do organu I instancji organ ma na to maksymalnie miesiąc. Gdy sprawa okaże się skomplikowana organ ma 2 miesiące od dnia wszczęcia postępowania (35 §3). Decyzja o uznaniu sprawy za „szczególnie skomplikowaną” zależy od organu administracji lub innego podmiotu orzekającego (decyzja uznaniowa).
Organ odwoławczy w II instancji ma miesiąc od dnia otrzymania odwołania (35 §3). W praktyce zanim akta sprawy i odwołanie trafi do organu odwoławczego najpierw trafia do organu I instancji, który wydał sporną decyzję. Jest możliwość, że organ ten w całości uwzględni żądanie strony. Jest to rodzaj samokontroli i organ I instancji ma na to 7 dni. Gdy nic nie zmieni ma obowiązek najpóźniej 7 dnia przekazać odwołanie wraz z aktami sprawy organowi odwoławczemu.
