Słowianie zaliczają się do ludów indoeuropejskich. W II wieku n.e. opanowali oni ziemie w dorzeczu Wisły, Warty i środkowego Dniepru. W czasie dalszych wędrówek opanowali całe dorzecze Dniepru (oprócz terenów nad Morzem Czarnym), dorzecze górnej Wołgi, ziemie między Odrą i Łebą oraz znaczną część Półwyspy Bałkańskiego. Wtedy też doszło do podziału Słowian na trzy grupy:
a) zachodnią – plemiona polskie, pomorskie, połabskie (wielickie), serbołużyckie, czeskie, morawskie, słowackie,
b) wschodnią – plemiona ruskie,
c) południową – Serbowie, Chorwaci, Słoweńcy
Słowianie zachodni i wschodni sąsiadowali ze sobą, natomiast południowi zostali oddzieleni przez koczownicze ludy: Awarów, Bułgarów i Węgrów – kolejno (VI, VII, X wiek) opanowywali dolinę Dunaju. Nad Bałtykiem ze Słowianami graniczyły plemiona Bałtów: Prusowie, Jaćwingowie, Litwini, Łotysze. Na zachód od Łaby żyły plemiona germańskie.
Wierzenia Słowian.
Naczelnym bustwem Słowian, ich panem i władcą błyskawicy, był bóg Perun (oraz Swarożyc – Daćbóg, Wołos). Słowianie długo nie budowali bogom świątyń, czcili ich w stałym miejscu na wzgórzach, w gajach, pod świętymi drzewami. Wiadomości o posągach pochodzą dopiero z X – XI wieku, również w tym czasie pojawiły się wiadomości o świątyniach. Bogom składano krwawe ofiary, czczono ich tańcem rytualnym.
Struktura polityczna.
a) opole – wspólnota terytorialna,
b) wiec plemienny – organ rządzący zdominowany przez możnych,
c) książę lub wojewoda – wódz powoływany spośród możnych na czas wojny,
Państwo Samona zostało utworzone na Morawach w trakcie walk z Awarami w latach 622 – 625 – obejmowało Morawy, Kotlinę Czeską, tereny nad Salą i górną Łabę – przetrwało około 40 lat.
1. Państwo bułgarskie.
W 680 roku Bułgarzy (pochodzenia turkskiego) pod wodzą Asparucha przekroczyli Dunaj i rozpoczęli budowę państwa na terenach zasiedlonych przez południowych Słowian. Bułgarzy narzucili Słowianom własną organizację państwa. W 865 Bułgarzy przyjęli chrzest – z czasem Bułgarzy całkowicie zatracili własny język przejmując mowę Słowian.
2.Państwo Wielkomorawskie.
IX wiek – zjednoczenie plemion morawskich. Stolicą państwa był Welehrad. Około 865 roku książę morawski Rościsław chciał przyjąć chrzest, bojąc się politycznych konsekwencji przyjęcia chrztu od schrystianizowanego królestwa Ludwika Niemieckiego, zwrócił się do Bizancjum, prosząc o przysłanie misjonarzy znających język słowiański. Przybyli dwaj bracia Metody i Konstanty (Cyryl), którzy nie tylko nauczali po słowiański, ale przetłumaczyli Pismo Święte. Nabożeństwa odprawiano w języku miejscowym, a nie jak w Bizancjum po grecku. Spotkało się to z gwałtownym atakiem misjonarzy przybyłych z Niemiec. Metody został oskarżony o herezję, ale w końcu papież pozwolił mu odprawiać nabożeństwa w języku słowiańskim. Po śmierci Metodego – 885 – jego uczniowie zostali usunięci z Moraw. Następcą Rościsława został Świętopełk – rozszerzył terytorium państwa, podbił Panonię, Czechy, tereny serbołużyckie oraz ziemie Wiślan. Na przełomie IX i X wieku pojawili się nad Dunajem Węgrzy – 906 – rozbili Państwo Wielkomorawskie, opanowali Panonię i Siedmiogród. Narzucali stopniowo swój język.
3. Państwo czeskie.
Upadek państwa Wielkomorawskiego wykorzystały plemiona czeskie stwarzając odrębne państwo. Objęło ono Kotlinę Czeską, później Morawy i Słowację (po klęsce Węgrów nad rzeką Lech). Władzę sprawował w nim lud Przemyślidów, a od 929 Czechy zostały zmuszone do uznawania zwierzchnictwa niemieckiego.
4. Państwo ruskie.
Wśród Słowian wschodnich utworzyły się dwa główne ośrodki państwowe:
a) Słowenów w Nowogrodzie Wielkim nad jeziorem Ilmen,
b) Polan w Kijowie, nad Dnieprem.
Książęta kijowscy (wywodzili się od legendarnego wodza normańskich Waregów, Ruryka, którzy organizowali wyprawy na teren Rusi) podporządkowali sobie plemiona ruskie, zmuszając je do płacenia daniny na rzecz „wielkiego księcia”. Przyłączyli również do swojego państwa Nowogród. Państwo ruskie utrzymywało ożywione kontakty z Bizancjum, skąd też Włodzimierz Wielki przyjął chrzest w 988 roku.
