Wraz ze śmiercią Ottona III zeszła z areny politycznej idea równoprawnych członków cesarstwa. W Niemczech wybuchły walki wewnętrzne, w których Chrobry poparł przeciwnika Henryka II – Ekkeharda, margrabiego Miśni. Zamordowanie tegoż spowodowało ingerencje Chrobrego, który w 1002 roku zajął Łużyce, Milsko i Miśnię.
W rok później Chrobry wmieszał się do walk o tron w Czechach. Zajął Pragę, a przy okazji zajął Morawy i prawdopodobnie zbocza Karpat.
Rozrost państwa Polskiego musiał spowodować zbrojny konflikt z cesarstwem, który trwał aż do 1018 roku.
Pierwszy okres wojny był dla Chrobrego zdecydowanie niepomyślny. Utracił wtedy Czechy, Miśnię, a w 1005 roku wojska niemieckie podeszły pod Poznań, gdzie w tym samym roku zawarto pokuj. Na mocy tegoż pokoju Polska traciła nabytki z 1002 oku, ale pozostawała niezależna. Ten kompromis był jednak tymczasowy i nikogo nie zadowalał.
W roku 1007 Bolesław ponownie zajął Łużyce i Milsko, a długotrwałe wzajemne wyprawy doprowadziły do drugiego kompromisu w 1013 roku w Merseburgu.
Chrobry utrzymał swoje zdobycze i złożył z nich hołd cesarzowi, a następca tronu, Mieszko I poślubił córkę palatyna ryńskiego, Rychezę, koligującego się z najprzedniejszymi rodami Europy.
Już w rok później ugodę ta zerwano i w latach 1015, 1017 doszło do dwóch wielkich wypraw niemieckich.
Polskie wojska wsławione obroną Niemczy i Głogowa zadały rycerstwu cesarskiemu tak duże straty, że Henryk zgodził się na pokój, tym razem już ostateczny, zawarty w Budziszynie w 1018 roku, w wyniku którego Polska otrzymała tereny na zachodzie – Łużyce i Milsko, wykazując swą siłę i niezależność.
Wojny z obcym etnicznie najeźdźcą skonsolidowały społeczność słowiańską, która dzięki temu zaczęła sobie lepiej uświadamiać swą odrębność kulturową. Walki z Niemcami przyniosły pierwszą wspólna tradycję ludności między Karpatami, Bałtykiem, Śląskiem i Krakowem.
Mimo to jednak wojny przyniosły Polsce wiele strat: w 1007 roku odpadło od niej Pomorze, prawdopodobnie także Morawy i Słowacja, przekreślono możliwość utworzenia jednego państwa zachodniosłowiańskiego. Między Pragą, a Gnieznem powstał antagonizm.
Wojny osłabiły także państwo wewnętrznie, spowodowały liczne konflikty rzesz społecznych. Najwyższe koszta ponosili kmiecie, zmuszani do posługi i walki. Również drużyna podczas wojen obronnych nie uzyskiwała spodziewanych korzyści materialnych.
