Kryzys przysięgowy. W lipcu 1917 zażądana od Polaków stużących w Polskiej Sile Zbrojnej złożenia przysięgi państwom centralnym (Austria, Węgry, Niemcy, Turcja, Bułgaria). Piłsudski uważał, że należy odmówić przysięgi. Większość żołnierzy z I i III Brygady odmówiła jej złożenia. Internowano ich w obozach jenieckich (szeregowych i Szczypiorne koło Kalisza, Oficerów w Beniaminowie koło Warszawy 22 lipca 1917 r. aresztowano Piłsudskiego i Sosnowskiego. Twierdza Magdeburdzka). Po aresztowani Piłsudskiego Komendę Naczelną Polskiej Organizacji Wojskowej przejął tajny sztab (tzw konwent), na którego czele stanął Edward Rydz-Śmigły. Po kryzysie przysięgowym i aresztowaniach Tymczasowa Rada Stanu straciła poparcie społeczeństwa i w 1917 r. podała się do dymisji.
We wrześniu 1917 władze niemieckie powołały w Warszawie Radę Regencyjną złożoną z 3 regentów (sprawujących rządy):arcybiskup warszawski: Aleksander Kakowski, książę Zdzisław Lubomirski i ziemianin Józef Ostrowski. Rada Regencyjna Powołała pierwszy rząd polski na którego stanął historyk Jan Kucharzewski. Władza rady regencyjnej w Królestwie Polskim była ograniczona. Nie miała wpływu na działania polityczne w sprawie Polski jak i władzy nad Polską Siłą Zbrojną.
Ostateczna klęska Austro-Węgier spowodowała, iż polscy posłowie do parlamentu wiedeńskiego podjęli 15 października 1918 r. uchwałę, iż uważają się za obywateli państwa polskiego. Rada Regencyjna wydała odezwę (powołując się na orędzie prezydenta Wilsona) w której postuluje utworzenie państwa polskiego z dostępem do morza z gospodarczą i polityczną niezawisłością. Zmieniła też rotę Polskiej Siły Zbrojnej i upomniała się o uwolnienie Piłsudskiego z więzienia. Powołała też nowy rząd z premierem Józefem Świeżyńskim, którego celem było utworzenie polskiej administracji na terenach okupowanych przez Niemców i Austriaków. Społeczeństwo Polskie w momencie rozpadu struktur zaborczych zaczęło tworzyć własne lokalne ośrodki władzy politycznenej.
Zabór austriacki.
Kraków – 28.10.1918- powstanie Polskiej Komisji Likwidacyjnej (przedstawiciele PSL „Piast PPSD, oraz ND). Był to rodzaj rządu dzielnicowego, tworzyła administrację, policję i siły zbrojne, jej władza nie sięgała Galicji wschodniej gdzie toczyły się walki polsko-ukraińskie.
Cieszyn – 30.10.1918 – powstanie Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego – skupiła wszystkie partie regionu.
Zabór pruski.
Poznań – 14.11.1918 r. powstanie Naczelnej Rady Ludowej
której celem było przejmowanie władzy z rąk niemieckich. Była pod wpływem Narodowej Demokracji.
Królestwo Polskie.
Lublin 6.11.1918 powstanie Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej z premierem Ignacym Waszyńskim. Skupiał reprezentantów tzw. lewicy niepodległościowej (związanej z Piłsudskim). Uważał się za rząd ogólnopolski. Ogłosił manifest proklamujący wprowadzenie w Polsce rządów republikańsko – parlamentarnych oraz zapowiadający przeprowadzenie reform społecznych (reformy rolnej, ochrony socjalnej świata pracy. Po aresztowaniu w lipcu 1917 – i prawie rocznym pobycie w więzieniu dnia 11 listopada 1918 r. wraca z więzienia do Polski Józef Piłsudski i otrzymuje władzę wojskową. Dzięki swoim wyczynom wojennym cieszy się dużym uznaniem. Natychmiast po powrocie rozpoczyna rozmowy z przedstawicielami niemieckiej rady żołnierskiej w sprawie opuszczenia przez ich oddziały okupowanych ziem polskich. W Warszawie rozpoczęło się rozbrajanie Niemców.
14 listopada 1918- Rada Regencyjna przekonywuje władzę w ręce Piłsudskiego, który zostaje tymczasowym naczelnikiem państwa (władza cywilna)
Na żądanie Piłsudskiego rozwiązał się rząd lubelski Waszyńskiego. Premierem rządu ogólnopolskiego (centralnego) został Jędrzej Maraczewski – socjalista, żołnierz Legionów.
22 listopada 1918 r. dekret rządu J.Moraczyńskiego ustalił Polskę republiką. J.Piłsudski mianowany Tymczasowym Naczelnikiem Państwa i Naczelnym Wodzem.
Odrodzona Polska nie miała określonych granic. Państwo Polskie obejmowało dawne tereny Królestwa Kongresowego (część zaboru rosyjskiego i Galicji: zabór austryjacki)
Niemcy nie chcieli wycofać się z Wielkopolski Poznania i Śląska. Nieustalone były też granice wschodnie i południowe.
27 grudnia 1918 r. wybucha Powstanie Wielkopolskie. Po opanowaniu Poznania powstańcy stoczyli kilka bitew wyzwalając do połowy stycznia 1919 r. znaczną część Wielkopolski. Z inicjatywy Naczelnej Rady Ludowej utworzono Armię Wielkopolską a jej dowódcą został Dowbor – Muśnicki. Powstanie zakończyło się zwycięstwem, wytyczeniem granicy polsko-niemieckiej w Wielkopolsce(podpisanie rozejmu w Trewirze).
W styczniu 1919 odbyły się w wyzwolonej części Polski wybory do Sejmu Ustawodawczego, którego głównym celem było opracowanie konstytucji niepodległej Polski. Ordynacja wyborcza (czynne i bierne prawo wyborcze). Pierwsze posiedzenie Sejmu Ustawodawczego – 10 lutego 1919 Otworzył je Piłsudski. Sejm (432 posłów marszałek) powierzył Piłsudskiemu pełnienie urzędu Naczelnika Państwa. Uchwalona tzw. Małą Konstytucję w myśli której Naczelnik był reprezentantem uchwał sejmu. Naczelnik powoływał rząd i był odpowiedzialny przed Sejmem za swoją działalność. Najważniejszą sprawą młodej państwowości było zorganizowanie własnego silnego wojska. W marcu 1919 r. Sejm Ustawodawczy uchwalił powszechny pobór do wojska. W skład Wojska Polskiego włączono Armieę Wielkopolską i powracające z Francji oddziały armii generała Hauera. W sierpniu 1919 r. WP liczyło ok.600 tys. żołnierzy.
Walka o wschodnią granicę Rzeczypospolitej.
Rosja negatywnie ustosunkowała się do odrodzenia niepodległej Polski, stała się zaporą w rozszerzaniu Rewolucji Październikowej na Zachód. Ustalenia granicy wschodniej nabrały skomplikowanego charakteru. Rosja negatywnie ustosunkowała się do odrodzenia niepodległej Polski z uwagi na to że:
– Polska stała się zaporą w rozszerzeniu rewolucji na zachód, co uniemożliwiło pomoc Rosji, rewolucjonistom w Niemczech i Austrii.
– Brak poparcia Lenina, który twierdził: że „interes socjalizmu stoi znacznie wyżej od samo istnienia narodu
– Polscy politycy mieli odmienne poglądy na sprawę granicy wschodniej i tak:
Józef Piłsudski skłaniał się w stronę koncepcji federacyjnej- uważał, że Rosję można osłabić przez uniezależnienie narodów („rosyjskie więzienie narodów”). Nad Morzem Bałtyckim, Białorusi i Ukrainie powinny powstać niezależne państwa, mogące tworzyć związek federacji z Polską.
Roman Dmowski – i obóz narodowy występowali za wcieleniem (inkorporacja) do państwa polskiego bez żadnych ustępstw wobec tamtejszej ludności niepolskiej, którą będzie można spolonizować.
Wybuch wojny polsko – bolszewickiej 1919-1921.
17 listopada 1918 r. Armia Zachodnia rozpoczęła „czerwony marsz na zachód” i był początkiem wprowadzenia wojny polsko-bolszewickiej.
W lutym 1919 r. doszło do pierwszych starć polsko-bolszewickich na terenach litewskich i biało ruskich. Pod dowództwem Piłsudkiego w kwietniu zdobywają wojska polskie Wilno, a w sierpniu 1919 Mińsk.
Listopad 1918 r. – do lipca 1919 r. toczyła się za zmiennym powodzeniem wojna polski – ukraińska. Wojskami ukraińskimi dowodził Semen Petlura. Dopiero wprowadzenie na front ukraiński armii Hallera doprowadziło do odepchnięcie Ukraińców pod Terespol. po nieudanej próbie zajęcia Lwowa Polacy wyparli wojska Petlury za Zbrurcz (za wschodnią granicę Galicji na tereny Ukraińskiej Republiki Ludowej).
We wrześniu 1919 r. zostaje podpisany rozejm Polski.
25.04.1920r. grupa armii polskich rozpoczęła ofensywę w Kierunku Kijowa, gdzie w maju rozpoczęła się kontrofensywa wojsk bolszewickich a wojska generała Rydza Śmiałego opuściły Kijów i w walkach wycofały się na zachód.
4 lipca 1920 r. rozpoczęła się na północnym odcinku frontu kolejna ofenzywa pod dowództwem Tuchaczewskiego. Armie czerwone zdobyły Mińsk i Grodno. Wyjście wojsk bolszewickich na ziemie polskie wywołały przygnębiające wrażenie w Psie i sejmie atakowano działalność Naczelnego Wodza J.Piłsudskiego. Powstał kryzys rządowy. Powołano nowy rząd władysława Grabskiego, z którego inicjatywy powstała Rada Obrony Państwa z naczelnikiem Państwa jako przewodniczącym (Piłsudski).
Premier Grabski wyjechał na konferencję Sprzymierzonych w Spa aby prosić o pośrednictwo w rokowaniach pokojowych z Rosją. Jednocześnie zgodził się na wycofanie wojsk polskich za tzw. linię Curzona(kurzona). Linia ta odpowiadała przybliżeniu granicy Królestwa Polskiego. Jednak opinia międzynarodowa niechętnie była ustosunkowana do Polski. Delegaci polskiej, która w sierpniu 1920 r. udała się na rozmowy pokojowe do Mińska, stroma bolszewicka postawiła warunki ograniczające suwerenność i bezpieczeństwo Polski. Międzyjnymi by Polska zmniejszyła siły zbrojne do 50 tys. żołnierzy.
Bitwa Warszawska.
W sierpniu 1920 r. Piłsudski wydał rozkaz przegrupowania wojsk polskich. Front północny pod dowództwem generała Sikarskiego miał działać nad Wisłą i Wkrą. Front środkowy – generał Haller miał bronić Warszawy. Oddziały w Małopolsce Wschodniej miały bronić Lwowa. Wojska Tuchaczewskiego rozpoczęły forsowanie Wisły na północ od stolicy, a druga ich część na Radzymin. 14 sierpnia Polacy zdobyli Radzymin, a jednocześnie ciężkie walki toczyły się o Wólkę Radzymińską, gdzie zginął dowódca duchowy żołnierzy ksiądz kapelan Ignacy Skorupka. 16 sierpnia pod wodzą Naczelnika Piłsudskiego nastąpiło uderzenie znad Wieprza, co spowodowało rozbicie lewego skrzydła Armii Czerwonej były w odwrocie. We wrześniu 1920 r. wojska polskie docierają zwycięsko do Zbrucza i rejonu Mińska. Pokój między Rosją i Polską podpisano 18 marca 1921 r. i sprecyzowano przyjęte wcześniej warunki.
-ustalono przebieg granicy wschodniej (od Dźwiny do Zbrucza o dalej rzeką Zbrucz do jej ujścia do Dniestru (bez Mińska Litewskiego)
-zrzeczono się odszkodowań za straty wojenne
-wzajemne poszanowanie suwerenności, ustroju
-zwrot Polsce mienia kulturalnego(archiwów, bibliotek, dzieł sztuki) które wywieziono za cara.
Dalej trwał konflikt polsko litewski – spór o Wilno
W październiku 1920 r. w wyniku poufnego rozkazu Piłsudskiego, generał Lucjan Żeligowski w wyniku „fikcyjnego buntu” ogłosił utworzenie z Wileńszczyzny automatycznej Litwy Środkowej pod polską opieką wojskową i samostanowieniem.
W 1922 r.Postanowieniem sejmu Litwy Środkowej Wileńszczyzna z Wilnem zostały włączone do Polski, Litwa nie uznała tego faktu co spowodowało konflikt polsko – litewski trwający przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego. Działania wojenne na wschodzie spowodowały, że Polska zaniedbała sprawę granic zachodnich i północnych.
Traktat wersalski – 28.8.1918.
1.Przyznawał Polsce Wielkopolskę i Pomorze Gdańskie (bez Piły, Międzyrzecza i Wschowa)
2.Nadawał Gdańskowi status wolnego miasta
3.zarządził przeprowadzenie plebiscytów ludności na Warmii i Mazurach oraz nc Górnym Śląsku.
Plebiscyt na Warmii i Mazurach odbył się w lipcu 1920 r. Do głosowania dopuszczono 200 tys. emigrantów (97% głosowało za przyłączeniem do Niemiec pod presją antypolskiej propagandy).
Warmia i Mazury pozostały w Prusach Wschodnich. Polsce przyznano tylko 8 gmin.
Plebiscyt na Górnym Śląsku.
O ten region toczyła się ostra walka polityczna. W czasie paryskiej konferencji pokojowej Niemcy nie chcieli dobrowolnie pozbywać się kopalń i hut.
Zarówno Niemcy jak i Polacy nie byli zadowoleni z mającego odbyć się plebiscytu. Zaczęli przygotowywać się do walki zbrojeń. Przewagą mieli Niemcy, podpisali bowiem władzę administracyjną, wojsko i policję.
Polska Organizacja Wojskowa (POW) Górnego Śląska organizowała Polaków, gromadziła broń. Działania prowadzono w wielkiej konspiracji.
Pierwsze powstanie Śląskie w nocy 16 – 17 sierpnia 1919 w powiecie pszczyńskim. Na Górnym Śląsku trwał strajk generalny, walki objęły dalsze powiaty. Powstanie trwało do 24 sierpnia – zakończone niepowodzeniem. Niemcy przeprowadziły pacyfikację w poszukiwaniu powstańców i ich rodzin.
Na początku 1920 przybyła na Śląsk Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa.
Władze niemiecki musiały opuścić teren plebiscytowy (22 powiaty – 2 mln. mieszkańców).
Polskim komisarzem Plebiscytowym został mianowany 20 lutego 1920 r. Wojciech Karfanty.
W wielu doszło w lipcu i sierpniu doszło do starć wywołanych przez bojówki niemieckie. Pod hasłem samoobrony w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 wybucha drugie Powstanie Śląskie które swoją siłą i zasięgiem zaskoczyły Niemców objęły tereny od Odry po Małą Panew. Powstańcy kontrolowali większość terenu plebiscytowego.
Cel powstania został osiągnięty – Komisja Rządząca i Plebiscytowa złożona w połowie z Polaków i Niemców.
20 marca 1921 r. plebiscyt na Górnym Śląsku za połączenie z Polską głosowało ok. 500 tys. głosów, za pozostaniem w granicach Niemiec ok 700 tys.
Rząd angielski wysunął propozycję by Polsce przyznać powiaty: rybnickie, pszczyński i część katowickiego a cały górnośląski okręg Przemysłowy – Niemcom.
Odpowiedzią ślązaków na niekorzystny dla Polski podział był strajk generalny na śląsku, i w nocy 2 na 3 maja 1921 r. wybuch II Powstania Śląskiego. Dyktatorem Powstania został Wojciech Korfanty, a na czele Komendy Naczelnej Wojsk powstańczych stanął płk. Maciej Mielżyński. Krwawe walki trwały na linii Odry i o górę Świętej Anny. Mimo przewagi wojsk niemieckich powstańcy utrzymali swe pozycje na przedpolu Okręgu Przemysłowego. Walczące strony rozdzieliły wojska sprzymierzonych i ewakuowały je z obszaru plebiscytowego.
Konferencja Ambasadorów w październiku 1921 r. zdecydowała o podziale Górnego Śląska Polska otrzymała – 29% terenu plebiscytowego. Łącznie 3,225 km z Katowicami i większością kopalń, hut i fabryk Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego a w maju 1922 r. objęła w posiadanie tych terenów. Na Śląsk wkroczyły oddziały wojski Polskich pod dowództwem generała Szeptyckiego.
28 lipca 1920 r nc Konferencji w Paryżu – podział Śląska Cieszyńskiego, Spisu i Orawy. Polsce przyznano ok. 1000 km.
10 stycznia 1920 Polska objęła przyznany jej odcinek wybrzeża morskiego od Jeziora Żarnowieckiego do Orłowa – który z linią Półwyspu Helskiego liczył – 140km.
Granice i terytorium II Rzeczypospolitej- łącznie 5,529 km. Najdłuższa z Niemcami – 1912 km.
