Wiosna Ludów, symboliczne określenie ruchów rewolucyjnych w Europie z lat 1848-1849. Przyczynami rewolucji były: dążenie do zjednoczenia Niemiec i Włoch, dążenie narodów do wyzwolenia się spod panowania austriackiego, konflikty na tle narodowościowym, nie rozwiązana sprawa uwłaszczenia chłopów, a także kryzys gospodarczy lat 1846-1848.
Pierwsze wystąpienia
Do pierwszych masowych wystąpień doszło na Sycylii (12 stycznia 1848). Większość monarchów włoskich zapowiedziała wówczas nadanie konstytucji. 22 lutego 1948 wybuchła rewolucja lutowa we Francji, obalająca króla Filipa I i ustanawiająca II Republikę.
Rewolucja lutowa we Francji 1848, spowodowana żądaniem reformy parlamentu doprowadziła, w wyniku starć ulicznych 22-24 lutego, do obalenia Ludwika Filipa I Orleańskiego i proklamowania 25 lutego II Republiki. Zapoczątkowała ruch rewolucyjny w wielu krajach, zwany Wiosną Ludów.
13 marca rozpoczęła się rewolta w Wiedniu (usunięcie kanclerza K.L. Metternicha), 18 marca rewolucja marcowa w Berlinie, w wyniku której król Fryderyk Wilhelm IVobiecał nadanie konstytucji.
Wśród rewolucjonistów bardzo szybko doszło do podziałów etnicznych, narodowościowych i klasowych, co osłabiło siłę ruchów. Już od kwietnia 1848 rozpoczęło się tłumienie wystąpień. Wojska austriackie rozbiły ośrodki powstańcze w Pradze (12-17 czerwca), Krakowie (26 kwietnia). Podobnie stłumiono powstanie robotników i studentów w Paryżu 22 czerwca.W maju 1948 Prusacy pokonali insurgentów w Wielkopolsce, 25 lipca feldmarszałek J. Radetzky pobił armię piemoncką pod Custozzą.
Zdobycze rewolucji
Rewolucja wywalczyła częściowe ustępstwa rządów: w Wiedniu i Berlinie ogłoszono uwłaszczenie chłopów, uchwalono konstytucję w Paryżu i we Frankfurcie nad Menem, gdzie usiłowano powołać władzę ogólnoniemiecką. Niemniej już jesienią rozwiązano parlamenty w Prusach grudzień 1848 i w Austrii (tam ostatecznie rozgromiono powstańców 31 października jednak parlament wiedeński przeniósł się do Kromieryża i został rozwiazany w marcu 1849).
Upadek Wiosny Ludów
O niepodległość walczyli Węgrzy, których Austria pokonała dopiero w sierpniu 1849 z pomocą wojsk rosyjskich. W listopadzie Rzymianie obalili władzę świecką papieża Piusa IX, a w lutym 1849 G. Mazzini stanął na czele Republiki Rzymskiej.Po bitwie pod Novarą 23 marca 1849 J. Radetzky pobił armię piemoncką.
Prusacy uśmierzyli rewolucję w Badenii. Przywrócono władzę papieża w Rzymie (L.N. Bonaparte), na północ Austrii przybył generał I. Paskiewicz, który doprowadził do kapitulacji Węgrów pod Világos 13 sierpnia 1849.
Udział Polaków
Swój udział w Wiośnie Ludów mieli także Polacy, A. Mickiewicz zawiązał Legion Polski w Rzymie, który walczył w Lombardii i w obronie Republiki Rzymskiej.
Pod Novarą armią piemoncką dowodził W. Chrzanowski. L. Mierosławski stał na czele armii na Sycylii i w Badenii. Wielu Polaków brało udział w powstaniu narodowym na Węgrzech (generał J.Z. Bem, generał H. Dembiński).
