Rozbiory
Pierwszy Rozbiór Polski
1766 – nierealność odbudowy państwa w oparciu o państwa ościenne
– znaczna część społeczeństwa nastawiona antyrosyjsko
– nie zgadzają się na uzależnienie polityki polskiej od rosyjskiej
– magnateria głosi hasła wolnościowe
– osamotnienie monarchy
– Rosja ingeruje w sprawy wewnętrzne polski pod pretekstem uregulowania sprawy dysydenckiej
– Ambasador Nikołaj Repnin zażądał równouprawnienia innowierców
– Zgoda króla pod warunkiem zniesienia liberum veto
– Opozycja czyni ze sprawy równouprawnienia problem zasadniczy
– W planach Nikity Panina
o zjednanie innowierczej szlachty dla caratu
o Stworzenie ugrupowania kontrolującego sprawy w Polsce
o Powstanie grupy Gabriela Podoskiego –
o Jej członkowie z dawnych stronników saskich
1766 – SEJM – za S. A
– miał uregulować sprawę głosowania większością głosów w sprawach aukcji wojska i skarbowości
– za „kontrpropozycją” dotyczącą „ubezpieczenia wolnego głosu” złożona przez Michała Wielhorskiego opowiedzieli się
o agenci Repnina
o magnateria
o Czartoryscy
– Przeciw liberum veto
o Antoni Tyzenhauz
o Najbliższa rodzina króla
– Rosja i Prusy grożą wojna w obronie liberum veto
– Większość na sejmie dla opozycji
– Utrzymali oni dotychczasowy stan w zakresie działań sejmu
– Nie zgodzili się jednak na równouprawnienie dysydentów
1767 – wojska rosyjskie wkraczają do Polski
– „w obronie dysydentów”
– popiera opozycje magnacką
– ona jeszcze niedawno anty równouprawnienie
– teraz liczy na detronizację S. A.
1767 – SEJM KONFEDERACYJNY – za S. A
– Repnin kazał wyłonić delegację
– Oni mają opracować projekt ustawy
– W czasie trwania sejmu Repnin każe porwać i deportować w głąb Rosji oponentów z biskupami Kajetanem Sołtykiem i J. A. Załuskim na czele
– Sejm obraduje w otoczeniu wojsk
– Uchwala prawa kardynalne
o Zagwarantowanie wolnej elekcji
o Liberum veto stosowane do podstawowej działalności ustawodawczej
o Prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi
o Potwierdzenie monopolistycznego stanowiska szlachty
o Poddanie praw pod gwarancje carycy
o Formalne uznanie zwierzchnictwa Rosji nad Polską
o Pozbawienie dziedziców możliwości karania śmiercią chłopa
– powszechny sprzeciw co do zwierzchnictwa rosyjskiego
– nie pasuje ani konserwatystom ani patriotom
– utrata suwerenności wiązała się z grabieżami i gwałtami dokonywanymi przez wojska rosyjskie
– agitacja duchowieństwa anty równouprawnieniu dysydentów
1768 – konfederacja barska –
z części działaczy konfederacji radomskiej
Józef Pułaski, bracia Krasińscy
Obalenie reform ostatnich lat
Detronizacja S.A.
Na jego miejsce Wettin
Powrót do stosunków republikanckich
Odzyskanie niezawisłości narodowej
– okres wybuchu wojny konfederackiej w tym samym czasie co wzrost napięcia w polityce międzynarodowej
– S.A. liczy na większą samodzielność w związku z tym
– Konfederaci oczekiwali sukcesów militarnych w związku z wymarszem wojsk rosyjskich
– Francja chce sojuszu przeciw Anglii, Rosji i Prusom
– Turcja jest gotowa zbrojnie wystąpić przeciw Rosji
– W PL zaostrza się sprawa chłopska
– Wrzenie na Ukrainie -Gonta i Żeleźniak
1768 – wojna rosyjsko – turecka
– walka konfederatów barskich z królem i interwentami
– dwa etapy
– pierwszy:
o miażdżąca przewaga Rosjan i wojsk królewskich
o wojska konfederackie próbują walki partyzanckiej
o tworzą liczne lekkie oddziały
o nie odnoszą sukcesów militarnych
o dezorganizują życie kraju
o pod presją państw południowych konfederaci przeorganizowali się
o teraz są GENERALNOŚCIĄ
o reprezentują ruch na zewnątrz
o opracowują politykę wewnętrzną
o z różnych ugrupowań magnackich
o łączy je niechęć do reform i do Stanisława Augusta
o ogłasza detronizację króla
– drugi
o uaktywnienie się Francji
o pomaga konfederatom
przesyła oficerów
• Charlez Dumoriez
Przesyła pieniądze
o Ufortyfikowanie CZĘSTOCHOWY, LANCKORONY
o Kazimierz Pułaski (po stronie konfederatów)
o Aleksander Suworow sprowadza silniejsze odziały rosyjskie
1771 – wojna domowa wygasa
– nieudana próba porwania króla wywołuje niechęć dworów europejskich
– projekty wysuwane przez dyplomatów europejskich co do rozwiązania kryzysu politycznego
– szybkie postępów armii rosyjskiej w Turcji i niechęci Austrii i Prus do wplątania się w nową wojnę
– projekty kompromisu – korzyści kosztem Polski
– postępy caratu w turcji zrekompensowane przez zdobycie Karpat przez Habsburgów
– trudności w utrzymaniu spokoju w tak rozległej Polsce
– to z powodu widocznych problemów w pokonaniu konfederacji barskiej
– już w 1769/70 aneksje austriackie na Spiszu i Podkarpaciu
– Fryderyk II – kordon sanitarny – Prusy Królewskie
1772 – traktat w PETERSBURGU
– najmniejsze pretensje wysuwała Katarzyna
o północno wschodnie terytoria z POLOCKIEM, WITEBSKIEM, MŚCISŁAWIEM, POLSKIMI INFLANTAMI
o 92 tys. km2
o 1300 tys. mieszkańców
– PRUSY
o Pomorze + CHEŁMNO, MALBORK, WARMIA, KUJAWY, część WIELKOPOLSKI > bez GDAŃSKA
o 36 tys. km2
o 580 tys. mieszkańców
– AUSTRA
o Obszary na południe od górnej Wisły, PODOLE, WOŁYŃ + LWÓW, PRZEMYŚL, TARNOPOL
o 83 tys. km2
o 2650 tys. mieszkańców
– wojna konfederacka przyspieszyła decyzję mocarstw
– PL traci
o 1/3 terytorium
o 1/3 ludności
o traci najludniejsze, najaktywniejsze gospodarczo tereny PRUS KRÓLEWSKICH i MAŁOPOLSKI
1773 – SEJM ROZBIOROWY – Adam Poniński – za Stanisława Augusta
– aby uniknąć liberum veto ze strony przeciwników rozbiorów
– należy wyłonić delegację
– ona ma przedstawić izbom gotowe wnioski
IX – ratyfikacja traktatów
III 1775 – uzupełniono je postanowieniami o handlu pomiędzy Polską i jej sąsiadami
Drugi Rozbiór Polski
1791 – już 2 dni po ogłoszeniu konstytucji 3 maja partia magnacka składa protest
– wrzenie na wsi i w miastach przeraża szlachtę i skłania do uwstecznienia swego stanowiska
– wojska polskie tłumią wystąpienia chłopskie
– klub Kołłątaja ZGROMADZENIE PRZYJACIÓŁ KONSTYTUCJI RZĄDOWEJ
– przedstawiciele reformy
– głównie mieszczanie
o popierał powołanie milicji miejskich
– rozciągnięto prawo neminem captivabimus na Żydów
– zajęto się sytuacją tej aktywnej gospodarczo grupy narodowościowej
– podjęto prace nad kodeksem praw cywilnych
– unifikacją ustrojową Litwy i Korony
– rozpoczęto sprzedaż starostw
– uchwalono wcielenie oddziałów prywatnych do wojsk regularnych
– powiększenie tych ostatnich do 100 tys.
– ostra reakcja ze strony Rosji
– Katarzyna II nie chce dopuścić do utrwalenia się w Polsce nowego ustroju
– Niechęć do wzmacniających reform
– Obawa przed wpływem rewolucji francuskiej
– AUISTRIA zajęta wojną z FRANCJĄ
– Prusy zerwały sojusz ale nie występowały zbrojnie
– W ramach „uporządkowania Europy” decyzja o rozprawieniu się z Polską
– Walne poparcie stronnictwa magnackiego
– pertraktacje między PETERSBURGIEM a przywódcami OPOZYCJI
– opozycja bez pomocy z zewnątrz nie widziała możliwości obalenia konstytucji ograniczającej jej wpływy
– Rosja godzi się na postulaty stronnictwa i popiera pomysł obalenia konstytucji
– W imię „kardynalnych praw szlacheckich”
1792 – zawiązana konfederacja w PETERSBURGU
– ogłoszona następnie w maju w TARGOWICY
– pod laską Szczęsnego Potockiego
– z udziałem
o Ksawerego Branickiego – hetmana
o Seweryna Rzewuskiego – Hetmana
– Konfederacja oficjalnie zwraca się o pomoc do Katarzyny II
V 1792 – 100 000 armia rosyjska przekracza granice Rzeczpospolitej
– na Ukrainie armią rosyjska dowodzi Michał Kochowski
– na Litwie – Piotr Kreczetnikow
– wojsko polskie podzielono na 3 grupy liczy łącznie 60 tys.
o nieliczna artyleria
o nieliczny korpus oficerski
o dobrze wyszkolona kadra
o wodzem naczelnym król
przy nim rezerwy – 20 000
o armia ukraińska – Józef Poniatowski – ponad 20 tys.
pod jego komendą np. Kościuszko
Michał Wielhorski
o Armia litewska – Ludwik Wirtemberski
o Po jego zdradzie -Józef Judycki
– Duża przewaga Rosjan pozwala im okrążyć oddziały polskie
– Mimo braku doświadczenia polscy oficerowie potrafią przeprowadzać skuteczne akcje
– ZIELEŃCE – Rosja vs Polska”
– Od tego zdarzenia zostaje przyznawany order VIRTUTI MILITARI
– Z armią litewską gorzej
IV – Ale i ona odniosła sukces pod ZELWĄ
VII – Polacy zajmują linię obronną BUGU
– BRZEŚĆ
– DUBIENKA – Kościuszko przerwanie przez Rosjan linii Bugu
– Szansa sukcesu zaprzepaszczona
o Niewiara króla w pomyślność dalszych walk
o Nacisk coraz liczniejszych polityków
– STRAŻ PRAW opowiada się za przystąpieniem króla do konfederacji targowickiej
– Przerwanie działań wojennych
– Patrioci na emigrację
– Przywódcy targowicy
Kossakowski
Massalski
– Organizują ZJEDNOCZONĄ GENERALNOŚĆ KORONY I LITWY
– Rezyduje ona w BRZEŚCIU
– Próbują rządzić w oparciu o siłę wykonawczą wojsk interwencyjnych
1793 – konfederacja ROSJI I PRUS w „obawie przed jakobinizmem”
– wojska pruskie wkraczają do Torunia i gdańska gdzie napotykają zbrojny opór
– zajmują WIELKOPOLSKĘ Z POZNANIEM, GNIEZNEM, KALISZEM,
– KUJAWY Z INOWROCŁAWIEM I BRZEŚCIEM KUJAWSKIM
– Część MAZOWSZA Z POŁOCKIEM
– Ziemię SIERADZKĄ I ŁĘCZYCKĄ
– Odcięcie kolebki polskości a pozostawienie lenna Kurlandzkiego
– ROSJA ziemie na wschód od ZBRÓCZU i DRUI
– Większą część UKRAINY i BIAŁORUSI z KAMIENCEM PODOLSKIM, BRACŁAWIEM, ŻYTOMIERZEM, MIŃSKIEM
– 250 tys. Km2
– dotychczasowi przywódcy Targowicy rezygnują ze swych godności
– nowy ambasador Rosji Jakub Sievers dąży do opanowania władzy w całej okrojonej Polsce
– chce stworzyć taką formę rządów, która zapewniałaby posłuszeństwa
1793 – SEJM ROZBIOROWY – Stanisław Bieliński – za S. A. Poniatowskiego
– Austria zajęta wojna z Francją nie bierze udziału
– Bieliński traktuje milczenie posłów jako zgodę na narzucone warunki
– Powrót ustroju z czasów RADY NIEUSTAJĄCEJ
– Nie przywrócono liberum veto
– Nie przywrócono viritim
– Pozostawiono wojewódzkie komisje porządkowe
Trzeci Rozbiór Polski
Powstanie kościuszkowskie
1793/94 – dojrzewają przesłanki rozwoju ruchu wyzwoleńczego
– miał ona bazować na wielu warstwach społecznych
– do tej pory w państwie brak stabilizacji politycznej i gospodarczej
– powoduje to gwałtowny wzrost migracji do miast
– spadek poziomu życia warstw najuboższych i średnich
– zakłócenia wymianie i obrocie kredytowym
– zwiększenie podatków
– zniesienie konstytucji 3 maja
– odwrót od wszystkich reform społecznych
– rozgoryczenie masy mieszczańskich i chłopskich
– nowe, radykalne hasła z FRANCJI
– one podsycają wrzenie
– nowe rozumienie pojęcia NARODU
interesy społeczne to nie interesy jednego stanu
włączenie w obręb sprawa Polaków wszystkich mieszczan
a nawet chłopów
V 1793 – powstaje sprzysiężenie zmierzające do zbrojnego powstania
– gen. Działyński -przedstawiciel umiarkowanych
– Andrzej Kapostas – przedstawiciel nowej burżuazji
– Oprócz tego działacze mas plebejskich
– Na emigracji Potocki – ideolog odłamu radykalnego
– Kołłątaj „ O ustanowieniu i upadku Konstytucji 3 maja”
– Na wodza postanowiono wybrać Tadeusza Kościuszkę
– Termin wybuchu odkładany wielokrotnie – niedostateczne przygotowania
– Przyspieszone przez decyzję Rady Nieustającej o redukcji wojsk II/III 1794
– Spiskowcy postanowili zaczynać i postawić Kościuszkę przed faktem dokonanym
– Mimo że jeszcze w wielu częściach kraju nie zakończone były przygotowania
12 III 1794 – Brygada kawalerii Antoniego Madalińskiego wbrew rozkazom o zredukowaniu jej ilości w pełnym stanie bojowym rusza z OSTROŁĘKI na KRAKÓW
23 III – garnizon rosyjski opuszcza KRAKÓW by rozbić buntowników
– Tadeusz Kościuszko wkracza do Krakowa
24 III – uroczyście ogłasza „Akt powstania”
– obejmuje władzę jako naczelnik
– stwarza Komisje Porządkową
– władza wykonawcza dla Krakowa i wzór dla innych miast
(…)
Upadek powstania
– Suworow na czele wojsk rosyjskich
– IX – TERESPOL – Suworow” – Sierakowski
– Kościuszko nie chce dopuścić do połączenia się armii Fersena i Suworowa
– Chce rozbić armie
– Fersen przedostanie się przez Wisłę zanim nastąpiła koncentracja wojsk polskich
10 X 1794 – rozbicie pod MACIEJOICAMI wojsk Sierakowskiego
– korpus Ponińskiego nie zdążył się zjawić na polu bitwy
– ta walka to grób powstania
– Kościuszko został ranny
– jakobini w W- WIE nie umieją utrzymać władzy
– Kołłątaj doprowadził do kompromisu z moderantami
– nowy naczelnik – Tomasz Wawrzecki
– dowództwo wojskowe praktycznie w rękach gen Zajączka
2 XI – Suworow pod Pragą
5 XI – zdobycie Pragi
– rozkład władzy cywilnej
– generałowie opuszczają korpusy
– reszta wojsk + Dąbrowski + Wawrzecki na południe
– tam klęska
16 XI – kapitulacja i wzięcie do niewoli Wawrzeckiego
– upadek powstania kresem niezawisłości bytu państwowego
– Austria w imię rekompensaty strat poniesionych na zachodzie rozpoczęła zajmowanie Lubelszczyzny
– Od Austrii tez inicjatywa ostatecznego rozbioru
– Gwałtowne pogorszenie się stosunków pomiędzy zaborcami w związku z podziałem łupów
– Z tego korzysta rewolucyjna Francja
o Pokój w BAZYLEI z Prusami
o Bo chciały mieć wolne ręce w konflikcie z PL
o Przewaga Prus zbyt duża by mogły podjąć ostrzejsza walkę o łupy
24 X 1795 – podpisano porozumienie rozbiorowe
25 X 1795 – abdykacja Stanisława Augusta
– PRUSY
o Reszta ziemi rawskiej
o Warszawa
o Dolny bieg BUGU do DROHICZYNA
– Rosja
o Środkowy BUG
o Reszta POLESIA
o WOŁYNIA
o LITWĘ
o ŻMUDŹ
o KURLANDIĘ
– AUSTRIA
o Reszta między łukiem PILICY< WISŁĄ < BUGIEM
o KRAKÓW
o Sandomierz
o Radom
o Lublin
