Mówiąc o bohaterze Innego Świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego trzeba pamiętać o dwóch sprawach. Inny Świat jest powieścią autobiograficzną. Podobieństwo między narratorem a autorem jest nie tylko zamierzoną figurą literacką, Her-ling-Grudziński potwierdza, że powieść powstała na podstawie jego wspomnień, przeżyć, notatek. Po drugie jest to powieść o okrucieństwie obozu pracy. Narrator opowiada historie, które tam miały miejsce z perspektywy człowieka wolnego, człowieka, który odzyskał swe życie. Można więc uznać, że Inny Świat to powieść złożona z warstwy dokumentu i faktografii oraz warstwy literackiej (fikcji, fabuły). Relacja narratora jest chłodna i rzeczowa. Nastawiony jest on na przekazanie prawdy o koszmarze Jercewa. A właśnie historie osób, z którymi bohater przebywał nie tylko kształtują jego podejście do życia i pracy, ale są także świetną ilustracją absurdalnego systemu stalinowskiego.
Znaczenie postaci
Bohater – narrator Innego Świata nie poddał się „zlagrowaniu\” (w taki sposób jak -opisywany przez Tadeusza Borowskiego – Tadek). Ich postawy są różne, choć cel ten sam: przeżycie. Jednak w przypadku bohatera Herlinga-Grudzińskiego nie jest to chęć przeżycia ze wszelką cenę. Nie za cenę utraty człowieczeństwa. Mimo że obóz jako miejsce musiał do pewnego stopnia wypaczyć ludzką psychikę, narrator daje nam nadzieję, że wartości moralne nie ulegają tak łatwo zniszczeniu. Dlatego właśnie postać narratora jest tak ważna w literaturze XX wieku. Pokazuje ona nie tylko w sposób genialny, precyzyjny i chłodny świat łagrów, których jest częścią, ale także możliwość zachowania w sobie wartości moralnych bez względu na wszystko.
Biografia
O przedobozowym życiu wiemy niewiele – wspomina się o studiach polonistycznych, pierwszych próbach krytyczno-literackich. We wrześniu 1939 roku bohater znalazł się na terenach zajętych przez Związek Radziecki.
Inny Świat obejmuje dwa lata obozowego życia – od aresztowania na początku wojny za przestępstwo „bycia Polakiem\” po styczeń 1942 roku – kiedy to bohater po głodówce protestacyjnej został zwolniony i przedostał się do Armii Andersa. Narrator mówi, że po to, by opisać prawdę o obozie, trzeba spojrzeć na to miejsce z perspektywy wewnętrznej, trzeba zstąpić do najgłębszych czeluści piekieł. Tam właśnie znalazł się nasz bohater. Początkowo nieświadomy tego, co go czeka, szybko orientuje się, że musi uważnie się przyglądać temu, co robią i mówią inni.
Ostatni opisany epizod z życia bohatera dotyczy czasów po wyzwoleniu – bohaterowi udało się powrócic do normalnego życia.
Najważniejsze momenty w życiu bohatera
• Pobyt w sowieckim więzieniu, transport do łagru.
• Życie obozowe, okrucieństwo, głód, zwątpienie, praca ponad ludzkie siły.
• Spotkanie z Natalią Lwowną i lektura książki Zapiski z martwego domu Fiodora Dostojewskiego, która pomogła bohaterowi przeżyć obóz.
• Wybuch wojny rosyj sko-niemieckiej i praca przy sianokosach, później ciężka praca przy wyrębie drzew.
• Donos Machapetiana, który wcześniej udawał przyjaźń, na narratora.
• Amnestia dla polskich więźniów, która nie objęła naszego bohatera.
• Głodówka jako akt desperacji.
• Zwolnienie z obozu zimą 1942 roku.
• Ciężka podróż przez Rosję.
• Pobyt w wojsku polskim.
Związki bohatera z innymi postaciami utworu
• Obóz to miejsce, w którym każdy może liczyć wyłącznie na siebie. Narrator jest raczej chłodnym obserwatorem, stara się nie angażować zbytnio w sprawy międzyludzkie.
• Zostaje zdradzony przez swojego obozowego przyjaciela Machapetiana.
• Utrzymuje bliższe znajomości z kilkoma osobami, lecz są to znajomości krótkotrwałe (np. z Natalią Lwowną, profesorem Borysem Lazarowiczem).
• Warto zwrócić również uwagę na prozę Aleksandra Sołżenicyna, opisuj ącego katorżniczą pracę.
