POWSTANIE TRÓJPRZYMIERZA ( PRZYCZYNY, CELE, PERSPEKTYWY )
Czas dzielący zjednoczenie Niemiec od I wojny światowej, przebiegał pod znakiem kształtowania się dwóch bloków państw, które zetrą się ze sobą w 1914 roku i niemal całkowitego podziału świata na strefy wpływów głównych mocarstw europejskich. Kiedy w styczniu 1871 roku w sali lustrzanej pałacu wersalskiego ogłoszono króla Prus Wilhelma Hohenzollerna cesarzem niemieckim, 43 lata dzieliły Europę od chwili, gdy wnuk cesarza i jego następca na tronie Wilhelm II, rozpęta wojnę światową.
Gdyby spróbować nazwać przyczyny przyszłej wojny można pokusić się o stwierdzenie „ spóźnienie Niemiec” . Zjednoczone Niemcy wkraczały na arenę międzynarodową włączając się do koncertu wielkich mocarstw jako nowy czynnik i, jeśli miały znaleźć dla siebie miejsce odpowiednie do możliwości gospodarczych i aspiracji imperialistycznych, musiały zmienić istniejący układ polityczny. Autorem polityki zagranicznej Niemiec w latach 1871 –1890 był Bismarck, a zasadami jego polityki – utrzymanie izolacji Francji i niedopuszczenie do ewentualnej koalicji Francji i Rosji., oraz kontynuacja sojuszu trzech cesarzy, nawiązująca do tradycji Świętego Przymierza.
Główną przeszkoda do osiągnięcia tych celów stała się sprawa bałkańska. Rywalizacja wielkich mocarstw o korzyści wynikające z osłabienia imperium otomańskiego znowu dawała o sobie znać. W 1875 roku w tureckiej prowincji Hercegowinie wybuchło powstanie anty -tureckie.. Półwysep Bałkański i przez cały XIX wiek był terenem rywalizacji o wpływy między Rosją a państwem Habsburgów oraz choć w mniejszym zakresie Wielką Brytanią.
W 1877 roku Rosja wypowiedział wojnę Turcji . W ciężkich walkach, stoczonych zimą 1877/1878, wojska rosyjskie odniosły zwycięstwo, a w marcu 1878 roku został podpisany traktat rosyjsko- turecki w San Stefano, na mocy którego m.in. miała powstać Wielka Bułgaria, sięgająca od Morza Czarnego do Morza Egejskiego, pozostająca pod całkowitym wpływem Rosji. Utrzymanie takiego traktatu oznaczało ogromną przewagę wpływów Rosji na Bałkanach i zagrażało interesom innych państw. Polityka europejska stanowiła w takim stopniu całość, że nie możliwe było regulowanie poszczególnych spraw, szczególnie tak zaognionych, jak na Bałkanach, przez jedno państwo. Bismarck, dążąc do ratowania rozsypującego się związku trzech cesarzy, zaofiarował pośrednictwo Niemiec jako „ uczciwego maklera”. W 1878 roku w Berlinie odbył się pod przewodnictwem Bismarcka kongres przedstawicieli mocarstw europejskich ( Austro- Węgier, Francji, Niemiec, Turcji , Wielkiej Brytanii i Włoch) . Rosja zrezygnowała wówczas z planów utworzenia Wielkiej Bułgarii, ograniczono też znacznie teren Księstwa Bułgarii, pozostającego normalnie pod zwierzchnictwem Turcji. Bośnia i Hercegowina zostały przekazane pod „tymczasową „ okupację Austro- Węgier ( i w 1908 r zaanektowane ). Uznano formalnie pełną niepodległość Serbii (królestwo od 1822 r) Czarnogóry oraz Rumunii ( królestwo od 1881) Kongres berliński potwierdził rolę Niemiec na arenie międzynarodowej, ale konflikt między Austro- Węgrami a Rosją znacznie się zaostrzył. Sojusz trzech cesarzy ulegał coraz większemu osłabieniu.
Bezpośrednią konsekwencją kongresu stało się zawarcie w 1879 roku traktatu między Niemcami i Austro- Węgrami, który miał przetrwać do 1918 roku. W traktacie była mowa o wzajemnej pomocy w razie wojny z Rosją. Mimo to Bismarck czynił gorączkowe wysiłki, by utrzymać sojusz Niemiec z Rosją, nie podważając zarazem przymierza niemiecko- austriackiego. W latach osiemdziesiątych XIX wieku pozornie mu się udało, gdyż podpisano wtedy kolejne traktaty niemiecko- rosyjskie. Nie była to jednak polityka dalekowzroczna – w traktacie reasekuracyjnym z 1887 roku Niemcy gwarantowały Rosji pomoc we „wszystkich konfliktach” z wyjątkiem konfliktu z Austro Węgrami. Rosja natomiast dawała gwarancje pomocy, ale z wyłączeniem konfliktu Niemiec z Francją, czyli „ wszystkich” z wyjątkiem rzeczywiście istniejących. To połączenie wody i ognia nie udało się nawet Bismarckowi. Natomiast do dwuprzymierza, którego ostrze było ( przynajmniej w wydaniu niemieckim ) wyraźnie skierowane przeciw Francji- w 1882 roku dołączyły Włochy. Przyczyniła się do tego Francja w 1881 roku ogłaszając objęcie protektoratu nad Tunisem, który Włoch spodziewały się zagarnąć. W ten sposób utworzył się blok zwany Trójprzymierzem – przetrwał on w tym kształcie do 1914 roku.
W 1890 roku Bismarck został odsunięty od władzy. Młody cesarz Wilhelm II sam przejął ster władzy nad polityką zagraniczną Niemiec. Ledwo Bismarck odszedł spełniło się jedno z jego najstraszniejszych przeczuć o koalicji Francji z Rosją. Państw tych nie dzielił wówczas żaden spór terytorialny, kapitał francuski był potrzebny Rosji, a ogromne możliwości inwestowania na terenach wschodnich stanowiły szansę dla gospodarki francuskiej. Jednocześnie dwuprzymierze niemiecko- austro –węgierskie łączyło głównego przeciwnika Francji, Niemcy, z głównym rywalem Rosji na Bałkanach Austro- Węgrami. W1891 roku podczas wizyty eskadry okrętów francuskich w Konsztadzie można było zaobserwować jak samowładny car Rosji Aleksander III, stojąc na baczność wysłuchuje Marsylianki. Interesy polityczne okazały się ważniejsze od różnic ideowych. W latach 1891- 1894 poprzez kolejne układy zawiązano sojusz rosyjsko- francuski, stanowiący pierwsze ogniwo przyszłego Trójporozumienia . W następnym okresie polityka mocarstw i konflikty między nimi, zaczęły być coraz bardziej determinowane przez to, co działo się poza Europą – przez walkę o kolonialny podział swiata.
