Budowa oka
Oczy to bardzo ważne narządy zmysłu. Zbierają informacje o otaczającym świecie i wysyłają je do mózgu. Mózg przetwarza te informacje i w ten sposób powstają obrazy oglądanych przedmiotów. Gałka oczna jest kulą, lekko wybrzuszoną z przodu. Na zewnątrz głowy widać tylko tęczówkę, źrenicę i rogówkę. Reszta gałki ocznej leży wewnątrz czaszki. Mięśnie oczne utrzymują oko w odpowiedniej pozycji i sterują jego ruchami.
Gałka oczna wypełniona płynem kula, pokryta mocna powloką zwaną twardówką. Przednia część twardówki -rogówka jest przeźroczysta, dzięki czemu światło wnika do gałki ocznej. Za rogówką leży tęczówka ze źrenicą w środku. Światło przechodzi przez źrenice oraz soczewkę i pada na siatkówkę, wyścielająca tylną część oka. Światłoczule komórki siatkówki wysyłają impulsy poprzez nerw wzrokowy do mózgu.
Jak zbudowane jest oko?
Gałka oczna znajduje się w przedniej części oczodołu i porusza się dzięki ruchom mięśni ocznych w zagłębieniu utworzonym przez tkankę tłuszczową oczodołu i liczne powięzie. Wychodzący z niej nerw wzrokowy przechodzi przez otwór kostny do wnętrza czaszki i dalej do mózgu.
Oko ma w przybliżeniu kształt kuli o średnicy 24 mm, wypełnionej w większości bezpostaciową substancją (ciałkiem szklistym), znajdującej się pod ciśnieniem pozwalającym na utrzymanie jego kształtu.
Twardówka (sclera) jest najbardziej zewnętrzną częścią oka. Zbudowana jest z nieprzeźroczystejbłony włóknistej łącznotkankowej. W przedniej części oka przechodzi w rogówkę.
Rogówka (cornea) kształtem przypomina wypukłe szkiełko od zegarka. Zbudowana jest z przeźroczystej błony włóknistej.
Między twardówką i siatkówką leży naczyniówka (choroidea), która wraz z tęczówką (iris) i ciałem rzęskowym (corpus ciliare) tworzy błonę naczyniową, w której znajdują się naczynia krwionośne. Ciało rzęskowe utrzymuje soczewkę w odpowiednim położeniu.
Siatkówka (retina) jest receptorową częścią oka. Składa się z trzech warstw, przy czym najbliższa środka oka warstwa składa się z czopków i pręcików – komórek światłoczułych, a dwie pozostałe z neuronów przewodzących bodźce wzrokowe. Na siatkówce znajduje się plamka żółta, będąca miejscem o największym skupieniu czopków i z tego powodu cechuje się największą wrażliwością na barwy i światło. Nieco niżej znajduje się plamka ślepa – miejsce pozbawione komórek światłoczułych i dlatego niewrażliwe na światło. Jest miejscem zbiegu nerwów łączących komórki światłoczułe z nerwem wzrokowym.
Soczewka (lens) jest zawieszona między tęczówką a ciałem szklistym na obwódce rzęskowej. Składa się z torebki (capsule), kory (cortex) i jądra (nucleus) i ma dwie wypukłe powierzchnie – przednią i tylną. Jeśli wyobrazimy sobie soczewkę jako owoc, to torebka jest jego skórką, kora jego miąższem, a jądro pestką.
Tęczówka (iris) jest umięśnioną częścią błony naczyniowej otaczającej otwór nazywany źrenicą. Dzięki zawartemu w niej pigmentowi jest kolorowa. Mięśnie tęczówki pozwalają na zwiększanie lub zmniejszanie dopływu światła przez regulację wielkości źrenicy.
Wnętrze oka wypełnia przeźroczysta, galaretowata substancja, nazywana ciałem szklistym (corpus vitreum).
Przednia część gałki ocznej i wewnętrzna część powiek pokryte są spojówką (tunica conjuctiva).
W górno – bocznej części oczodołu znajduje się gruczoł łzowy wydzielający łzy mające za zadanie oczyszczać powierzchnię oka z zabrudzeń i nawilżać ją.
Układ optyczny oka przyrównać można do aparatu fotograficznego, przy czym rolę soczewek obiektywu spełniają rogówka i soczewka oka, rolę przysłony – tęczówka, a warstwy światłoczułej kliszy – siatkówka.
Jak działa oko?
Światło wpadające do oka biegnie przez rogówkę, komorę przednią oka, soczewkę i ciało szkliste, by zakończyć swą podróż na siatkówce wywołując wrażenie wzrokowe przekazywane do mózgu za pośrednictwem nerwów łączących się w nerw wzrokowy. Rogówka, wraz z cieczą wodnistą, soczewką i ciałem szklistym, stanowią układ skupiający promienie świetlne tak, by na siatkówce pojawiał się ostry obraz obserwowanego przedmiotu i dawał jak najostrzejsze wrażenie wzrokowe. Dlatego też soczewka ma możliwość zmiany swojego kształtu, a co za tym idzie mocy optycznej. Pozwala to na ogniskowanie na siatkówce przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach od oka. Zdolność tę nazywamy akomodacją. Ostre widzenie uzyskiwane jest wtedy, gdy ognisko obrazowe pokrywa się z siatkówką. W przypadku, gdy oko nie jest w stanie zogniskować światła dokładnie na siatkówce mówimy o wadach wzroku. Moc optyczna oka nieakomodującego wynosi około +60 dioptrii, przy czym około 2/3 tej mocy przypada na rogówkę.
Na poniższym rysunku widzimy charakterystyczne parametry oka jako układu optycznego. Nad osią symetrii oka znajdują się parametry dotyczące oka nieakomodującego (oznaczone indeksem o), natomiast pod osią – akomodującego (oznaczenie indeksem a). Powierzchnie soczewki zaznaczone są liniami przerywanymi.
Parametry charakterystyczne tzw. oka teoretycznego wg Gullstranda przedstawia tabela. Są to parametry dobrane doświadczalnie na podstawie badań na większej liczbie osób i uśrednione.
Do soczewki ocznej przylega tęczówka spełniająca rolę przysłony aperturowej kurczącej się pod wpływem bodźców świetlnych co powoduje zmianę średnicy źrenicy wejściowej oka. Tęczówka ma zdolność do zmiany apertury wejściowej oka w zakresie od 8 mm w ciemności do 2 mm przy intensywnym oświetleniu.
Układ optyczny z pewnym przybliżeniem uważać można za centryczny. Środki krzywizn rogówki i soczewki leżą na prostej zwanej osią optyczną oka. Występuje jednak rozbieżność osi optycznej i osi widzenia, która jest wynikiem przesunięcia dołka środkowego poza oś optyczną oka. W efekcie występuje obrót osi widzenia względem osi optycznej średnio o około 5 stopni.
Siatkówka jako odbiornik promieniowania elektromagnetycznego zbudowane jest z dwóch rodzajów komórek światłoczułych: czopków i pręcików połączonych za pomocą nerwów z mózgiem. Czopki o względnie niskiej czułości przeznaczone są do obserwacji przy świetle dziennym. Ich maksymalne zagęszczenie występuje w dołku środkowym. Jeśli zatem obraz obserwowanego przedmiotu znajdzie się dokładnie w tym obszarze uzyskujemy wtedy najlepsza zdolność rozdzielczą. Wraz ze spadkiem natężenia światła wpadającego do oka rośnie średnica źrenicy. W momencie, gdy czułość czopków jest niewystarczająca do prowadzenia obserwacji, mimo dużych wymiarów źrenicy, funkcję receptorów przejmują pręciki. Pręciki znajdują się poza dołkiem środkowym, a największe ich zagęszczenie znajduje się w odległości kątowej 15 stopni od jego środka (dlatego widzenie nocne nazywamy widzeniem peryferyjnym). Przy dużym natężeniu światła pręciki chronione są przed nadmiarem światła przy użyciu specjalnego barwnika. Jego działanie możemy zaobserwować przechodząc z ciemnego pomieszczenia do jasnego lub odwrotnie (efekt olśnienia). Proces przystosowania wzroku do warunków oświetlenia nazywamy adaptacją.
W miejscu gdzie połączenia nerwowe elementów światłoczułych z mózgiem tworzą wspólny nerw wzrokowy powstaje plamka ślepa pozbawiona zupełnie czopków i pręcików. Jeśli obraz przedmiotu obserwowanego znajdzie się w tym miejscu wrażenie wzrokowe nie zostanie odebrane i obserwator nie zauważy tego przedmiotu.
Różne kolory świata
Oko odbiera tylko część promieniowania nań padającego. Związane jest to z własnościami fizyko-chemicznymi rogówki, czopków i pręcików. Odbieramy zatem tylko światło, które mieści się w zakresie tzw. okna optycznego. Okno optyczne to przedział długości fali elektromagnetycznej (światła) od ok. 400nm (co odpowiada światłu o barwie fioletowej) do ok. 700nm (co odpowiada światłu o barwie czerwonej). Powyżej długości 700nm znajduje się niewidoczna dla człowieka podczerwień, a poniżej 400nm, również niewidoczny, ultrafiolet. Do fal elektromagnetycznych zaliczamy także niewidoczne dla człowieka promienie gamma, promienie X i inne – całość przedstawia rysunek.
Promieniowanie o długości fali spoza okna optycznego nie jest przepuszczane przez rogówkę oka. Promieniowanie, które wniknie do oka w różnym stopniu wywołuje reakcje elektrochemiczne w czopkach i pręcikach stając się źródłem bodźców. Ze względu na różną budowę czopków i pręcików występują różne właściwości widzenia ciemnego (przy małym oświetleniu, np. w nocy) i jasnego (przy dużym oświetleniu, np. w dzień) . Przyjmuje się maksimum czułości czopków na 550 nm, a pręcików na 510 nm. Poniższy rysunek przedstawia wykres krzywej czułości widmowej oka ludzkiego dla widzenia jasnego (przy świetle dziennym – tzw. widzenie fotopowe) i ciemnego (nocą – tzw. widzenie skotopowe). Łatwo zauważyć najwyższą czułość oka w punktach 550nm i 510nm, malejącą wraz z oddalaniem się od tych maksimów, aż do osiągnięcia wartości zero na krańcach okna optycznego – jest to jednoznaczne ze ślepotą oka na światło o danej długości fali.
Dlaczego człowiek ma parę oczu?
Gdy patrzymy na przedmiot ustawiony bardzo daleko od nas osie patrzenia obu oczu ustawione są prawie równolegle. Jeżeli przedmiot ten będziemy zbliżali w naszym kierunku, to mięśnie gałek ocznych będą zmieniać położenie gałek tak by osie widzenia podążały za tym przedmiotem, a tym samym przecięły się. Zjawisko to nosi nazwę konwergencji. Im bliżej oczu znajdzie się nasz przedmiot, tym osie patrzenia przetną się pod większym kątem. Analizując ten kąt mózg człowieka wnioskuje o odległości obserwowanego przedmiotu od oczu. Gdyby zatem człowiek wyposażony był w tylko jedno oko bardzo trudno byłoby mu określać odległość obserwowanego przedmiotu od siebie.
Świat do góry nogami
Obraz przedmiotu na siatkówce jest odwrócony \”do góry nogami\”, co wynika z fizycznej budowy oka (soczewka odwraca obraz). W pierwszych dniach życia mózg człowieka uczy się widzieć prawidłowy obraz obracając go by w późniejszym życiu robić to automatycznie. Oznacza to, że niemowlę widzi świat \”postawiony na głowie\” i dopiero po pewnym czasie zaczyna widzieć normalnie.
Zdolność układu nerwowego do odbierania bodźców świetlnych i przetwarzania ich w mózgu na wrażenia wzrokowe jest określana jako zmysł wzroku. Anatomiczną postacią tego zmysłu jest narząd wzroku, który składa się z gałki ocznej, aparatu ochronnego i aparatu ruchowego oka oraz połączeń nerwowych siatkówki oka ze strukturami mózgu.
Funkcje poszczególnych części oka
Twardówka (białkówka) (sclera) jest najbardziej zewnętrzną, nieprzejrzystą częścią oka. Zbudowana jest z białawej błony włóknistej łącznotkankowej. Twardówka jest bardzo mocna, utrzymuje stały, kulisty kształt gałki ocznej. W przedniej części oka przechodzi w rogówkę, z tyłu w pochewkę nerwu ocznego.
Rogówka (cornea) kształtem przypomina wypukłe szkiełko od zegarka. Ogranicza od przodu gałkę oczną. Zbudowana jest z przeźroczystej błony włóknistej. Rogówka ma kilkakrotnie większą zdolność załamywania promieni słonecznych od soczewki. Nie posiada ona własnych naczyń krwionośnych ani limfatycznych. Odżywianie rogówki odbywa się przez przesączanie płynów ze struktur sąsiednich.
Siatkówka (retina) jest receptorową częścią oka. Składa się z dziesięciu warstw (od zewnątrz):
– warstwę barwników siatkówki
– warstwę nerwowo nabłonkową
– błonę graniczną zewnętrzną
– warstwę jądrzastą zewnętrzną
– warstwę splotowatą zewnętrzną
– warstwę jądrzastą wewnętrzną
– warstwę splotowatą wewnętrzną
– warstwę zwojową nerwu wzrokowego
– warstwę włókien nerwowych
– błonę graniczną wewnętrzną
Warstwa nerwowo – nabłonkowa (stratum neuroepitheliae) jest właściwym narządem odbiorczym. Pozostałe warstwy służą tylko do przewodzenia bodźców. Warstwa nerwowo – nabłonkowa składa się z:
– czopków (ok. 7 mln.) – receptory wzroku wrażliwe na barwy
– pręcików (ok. 125 mln.)- receptory wzroku wrażliwe na słabe bodźce świetlne
(odróżniają tylko odcienie szarości)
Na siatkówce znajduje się plamka żółta, będąca miejscem o największym skupieniu czopków i z tego powodu cechuje się największą wrażliwością na barwy i światło. Nieco niżej znajduje się plamka ślepa – miejsce pozbawione komórek światłoczułych i dlatego niewrażliwe na światło. Impulsy powstałe w komórkach czopkowych i pręcikowych zostają najpierw przetworzone w siatkówce, a następnie przekazywane nerwem wzrokowym do mózgowia. Czułość siatkówki jest b. wysoka – reaguje na kilka fotonów.
Naczyniówka (choroidea) jest tylną częścią błony naczyniowej. W jej obrębie znajduje się gęsta sieć naczyń tętniczych i żylnych. Ma znaczenie odżywcze dla siatkówki. Ku przodowi przechodzi w ciało rzęskowe ( odpowiedzialne za uwypuklanie soczewki – zwiększenie kąta załamania promieni słonecznych ) i tęczówkę, określana łącznie z nimi jako błona naczyniowa lub środkowa oka.
Soczewka (lens) jest zawieszona na włóknach (zw. więzadełkami Zinna lub obwódką rzęskową), które ją umocowują do pierścieniowatego ciała rzęskowego. Składa się z:
torebki (capsule) – cienka jednorodna błona
kory (cortex) i jądra (nucleus) – składających się z ułożonych w skomplikowany sposób, wydłużonych komórek – włókien soczewki. Soczewka ma dwie wypukłe powierzchnie – przednią i tylną. Zmianę uwypuklenia soczewki powodują skurcze mięśnia rzęskowego – przez napinanie włókien obwódki rzęskowej. Jej kształt powoduje to, że ma dużą zdolność załamywania promieni świetlnych wpadających do oka. Jeśli wyobrazimy sobie soczewkę jako owoc, to torebka jest jego skórką, kora jego miąższem, a jądro pestką.
Tęczówka (iris) jest umięśnioną częścią błony naczyniowej otaczającej otwór nazywany źrenicą. Tęczówka ma kształt krążka. Stanowi ona wysuniętą najbardziej ku przodowi część środkowej błony gałki ocznej. Dzięki zawartemu w niej pigmentowi jest kolorowa. Kolor tęczówki zależy od ilości pigmentu w jej przedniej warstwie, tzw. zrębie (gdy b. dużo, tęczówka brązowo czarna), oraz w tworzącym jej tylną powierzchnię nabłonku barwnikowym (gdy prześwieca przez zrąb, tęczówka niebieska). Mięśnie tęczówki pozwalają na zwiększanie lub zmniejszanie dopływu światła przez regulację wielkości źrenicy.
Źrenica (pupilla) ustawiona jest w płaszczyźnie czołowej przed soczewką. Jest to okrągły otwór znajdujący się pośrodku tęczówki. Odruchowe zwężanie się i rozszerzanie źrenicy pod wpływem światła, zachodzące wskutek skurczów mięśni gładkich tęczówki, warunkuje regulację dopływu światła do wnętrza oka ( tęczówka pełni tu podobną rolę jak przesłona w aparacie fotograficznym).
Ciałem szkliste (corpus vitreum) jest przejrzystą, galaretowatą substancją wypełniającą część gałki ocznej między soczewką, ciałem rzęskowym a siatkówką. Na jego przedniej powierzchni znajduje się wgłębieni, gdzie umieszczona jest soczewka. Ciało szkliste reguluje ciśnienie śródgałkowe.
Mięśnie gałki ocznej są odpowiedzialne za ruch gałki ocznej oraz jej osłanianie przez ruch powiekami. Wyróżniamy siedem mięśni gałki ocznej:
– mięsień prosty górny (m. rectus superior) – przywodzi i zwraca gałkę oczną ku górze i ku stronie przyśrodkowej
– mięsień prosty dolny (m. rectus inferior) – przywodzi i zwraca gałkę oczną ku dołowi i ku stronie bocznej
– mięsień prosty przyśrodkowy (m. rectus medialis) – przywodzi gałkę oczną
– mięsień prosty boczny (m. rectus lateralis) – odwodzi gałkę oczną
– mięsień skośny górny ( m. obliquus superior) odwodzi, obniża gałkę oczną i zwraca ją ku stronie bocznej
– mięsień skośny dolny (m. obliquus inferior) – odwodzi, unosi gałkę oczną i zwraca ją ku stronie bocznej
– mięsień dźwigacz powieki górnej (m. levator palpebrae superior) – unosi powiekę ku górze
Wszystkie te mięśnie oprócz mięśnia skośnego górnego zaczynają się w jednym miejscu ( pierścieniu ścięgnistym wspólnym. Wszystkie kończą się natomiast w jednym miejscu – twardówce, przyczepione z różnych jej stron.
Spojówka (tunica conjuctiva) jest to błona pokrywająca wewnętrzną powierzchnię powiek i częściowo przednią powierzchnię gałki ocznej, z wyjątkiem rogówki. Składa się ona z błony właściwej (zbudowanej z tkanki łącznej wiotkiej) oraz wielowarstwowego nabłonka. Spojówka zwilżana jest stale cieczą łzową.
Gruczoł łzowy (glandula lacrimalis) znajduje się w górno – bocznej części oczodołu. Wydziela nieprzerwanie płynną wydzielinę – łzy mające za zadanie oczyszczać powierzchnię oka z zabrudzeń i nawilżać ją.
Brwi (supercilia) są to dwie łukowate fałdy skórne pokryte krótkimi włosami. Brwi posiadają dużą ruchomość dzięki połączeniu z mięśniami mimicznymi twarzy.
Powieki górna i dolna (palbera superior et inferior ) są to dwie umięśnione ruchome fałdy skórne, wysłane spojówką, stanowiące ochronę gałki ocznej u kręgowców. Powieki rozprowadzają po jej powierzchni ciecz łzową. Na krawędziach powiek ssaków znajdują się krótkie, sztywne włosy – rzęsy.
Budowa i funkcja oka
Zdolność widzenia jest kluczową umiejętnością dla funkcjonowania organizmu tak w świecie ludzi jak i zwierząt. Możliwość percepcji wzrokowej otaczającego nas świata dla nam narząd wzroku, na który składają się oko i towarzyszące mu narządy. Dzięki prawidłowemu działaniu i współpracy wszystkich elementów gałki ocznej i oczodołu jesteśmy w stanie orientować się w otoczeniu, widzieć wyraźnie oraz dostrzegać złożoność barwy i światła. Działanie oka opiera się na zasadach optyki, które człowiek poznał i nauczył się wykorzystywać już dawno temu, budując mikroskopy, lunety i teleskopy.
W skład narządu wzroku wchodzą:
gałka oczna, która pełni zasadniczą funkcję w odbiorze bodźców
wzrokowych; oko
– nerw wzrokowy;
– narządy dodatkowe, które stanowią części aparatu ochronnego i ruchowego gałki
ocznej.
Średnica gałki ocznej waha się między 22 a 24 mm. Położona jest w oczodole, który dodatkowy wypełniony jest tkanką tłuszczową.
Budowa oka ma charakter warstwowy. Biorąc pod uwagę funkcję i budowę każdej z warstw, wyróżniamy:
– błonę zewnętrzną – włóknistą,
– błonę środkową – naczyniową,
– błonę wewnętrzną – nerwową.
WŁÓKNISTA BŁONA ZEWNĘTRZNA GAŁKI OCZNEJ
Anatomicznie i funkcjonalnie dzieli się na:
– rogówkę, położoną w przedniej części gałki ocznej,
– twardówkę, przedłużającą się ku tyłowi od rogówki.
Rogówka (łac.cornea): jest zupełnie przezroczysta błoną, która dla zapewnienia jest całkowitej przezierność pozbawiona jest również naczyń krwionośnych i chłonnych. Odżywiana jest przez otaczający ją od tyłu płyn komory przedniej oka. Stanowi ona najbardziej wysunięty do przodu element gałki ocznej, uwypuklając się na jej przedniej powierzchni. Jej budowa umożliwia załamywanie promieni światła, w sposób zapewniający ich percepcję przez siatkówkę.
Cechą charakterystyczną rogówki jest jej bogate unerwienie. Zapewnia ono ochronne przed urazami i wnikaniem ciał obcych. Urazy lub ciała obce wywołują powstanie silnych reakcji bólowych. Ze względu na ograniczone możliwości regeneracyjne i naprawcze rogówki każdy jej uraz wywołany np. obecnością ciała obcego grozi powstaniem groźnych stanów zapalnych. te z kolie często goją się z pozostawianiem blizn, które mogą ograniczać przezierność rogówki powodując jej zmętnienie.
Twardówka inaczej białkówka (łac. sclera): położona jest najbardziej zewnętrznie i stanowi nieprzejrzystą błonę oka. Tkanka łączna budująca twardówkę zapewnia jej dużą wytrzymałość, która umożliwia m.in. zachowanie kulistego kształtu gałki ocznej. Pokrywa ona dominująca część gałki ocznej. Jej przednim przedłużeniem jest rogówka, natomiast ku tyłowi przechodzi ona w osłonkę nerwu wzrokowego. Wraz z wiekiem zmienia się zabarwienie twardówki: z barwy niebieskawej u dzieci zmienia się na żółtawe u osób dorosłych, co związane jest z odkładaniem się w jej obrębie ciał tłuszczowych. Jej główną funkcją jej ochrona gałki ocznej przed urazami. Stanowi ona również miejsce przyczepu mięśni okoruchowych. Tylna część twardówki poprzebijana jest licznymi naczyniami krwionośnymi zaopatrującymi gałkę oczną. Maksymalną grubość, około 2 mm, osiąga w miejscu powstania nerwu ocznego, gdzie jej budowa przypomina sito, ze względu na liczne włókna nerwowe, które przebijając ją, tworzą nerw wzrokowy.
W swojej przedniej części, twardówka pokryta jest częścią gałkową błony spojówkowej (łac. tunica conjunctiva). Zawijając się ku górze, część gałkowa spojówki przechodzi na wewnętrzną powierzchnie powiek, gdzie tworzy część powiekową błony spojówkowej. W miejscu połączenia obu części błony spojówkowej powstają odpowiednie załamki spojówki : górny i dolny. Obie części błony spojówkowej razem z załamkami przyczyniają się do powstania worka spojówkowego.
W wyniku nadkażenia worka spojówkowego, które łatwo wywołać nadmiernym pocieraniem oka, może dojść do stanu zapalnego spojówek. Ulegają one wówczas przekrwieniu, co powoduje ich zaczerwienienie się, są bolesne, a czasem również w worku spojówkowym pojawia się ropna wydzielina. Wówczas konieczna jest porada lekarza okulisty.
NACZYNIOWA BŁONA ŚRODKOWA GAŁKI OCZNEJ
Jest ona położona bezpośrednio pod błona włóknistą i składa się z :
– naczyniówki,
– tęczówki,
– ciała rzęskowego.
Naczyniówka (łac. choroidea): stanowi położoną najbardziej ku tyłowi część błony naczyniowej oka. W jej obrębie przebiegają liczne naczynia krwionośne zaopatrujące gałkę oczną oraz siatkówkę. Jej przednim przedłużeniem jest ciało rzęskowe (którego funkcją jest regulowanie grubości soczewki, a przez to jej zdolności od skupiania promieni świetlnych) oraz tęczówka.
Ciało rzęskowe: jako część błony naczyniowej jest strukturą bardzo bogato ukrwioną. Zbudowane jest z gładkomięśniowych nitek ścięgnistych, tworzących mięsień rzęskowy, który przy pomocy drobnych wiązadełek, przymocowany jest do powierzchni soczewki. Jego skurcz i rozkurcz regulują grubość soczewki, która pod wpływem pracy mięśnia rzęskowego ulega uwypukleniu bądź też spłaszczeniu, dostosowując się do widzenia obrazów z różnej odległości.
Tęczówka (łac. iris): stanowi położoną najbardziej z przodu część błony naczyniowej oka. Komórki jej zrębu i nabłonka barwnikowego zawierają pigment decydujący o kolorze oczu. Im więcej barwnika w zrębie tym oczy są ciemniejsze. Natomiast jeśli zrąb jest słabo wybarwiony, a przebija przez niego nabłonek barwnikowy, wówczas oczy są niebieskie.
Tęczówka ma postać krążka z otworem w środku. Dzięki zawartości włókien mięśniowych może ona regulować średnicę znajdującego się w niej otworu i tym samym zwiększyć lub zmniejszyć ilość światła docierająca do siatkówki. Otwór ten nazywany jest źrenicą.
Źrenica (łac. pupilla): znajduje się tuż przed soczewką i odruchowo zmienia swoją średnicę (wahając się między 3 a 6 mm) w zależności od intensywności światła. Jest to możliwe dzięki skurczom mięśniówki gładkiej znajdującej się w tęczówce. Reguluje ona tym samym ilość światła docierającego do oka i dlatego praca tęczówki porównywana jest często do funkcji przesłony w aparacie fotograficznym.
Mięśniówka tęczówki unerwiona jest przez nerwowy układ autonomiczny. Dlatego też reakcja źrenic na światło jest niezależna od naszej woli.
Adaptacja okato zdolność przystosowania się do ostrego widzenia w zależności od natężenia światła. Oko analizując warunki oświetlenia tak dostosowuje ustawienia soczewki by widzieć maksymalnie wyraźnie. (Podobny mechanizm wprowadzono ostatnio do nowoczesnych profesjonalnych aparatów fotograficznych).
Komora przednia oka: jest to przestrzeń zawarta między tylną powierzchnią rogówki a przednią powierzchnią tęczówki. Jej wnętrze wypełnia płyn, który produkowany jest w ciele rzęskowym a odpływa w kącie tęczówkowo-rogówkowym, zwanym kątem przesączania. Znajdują się tam żyły wodne uchodzące do żył twardówki. Utrzymanie stałej ilości płynu warunkuje utrzymanie właściwego ciśnienia w oku.
Soczewka (łac. lens): położona jest z tyłu w stosunku do tęczówki i jest umocowana do ciała rzęskowego za pomocą cienkich włókienek tzw. więzadełek Zinna. Po rogówce jest ona drugą strukturą oka, która ma zdolność załamywania promieni świetlnych. Zbudowana jest z przezroczystej masy substancji białkowych, które otoczone są torebką. Wraz z wiekiem wnętrze soczewki często mętnieje, co określa się mianem zaćmy lub katarakty. Wówczas brak przezierności soczewki uniemożliwia ostre widzenie. Stosuje się w tym przypadku leczenie operacyjne i usuwa się zmętniałą soczewkę w jej miejsce stosując szkła korekcyjne.
Soczewka zbudowana jest z:
– torebki – cienkiej błony otaczającej wnętrze soczewki;
– kory stanowią jej wnętrze, zbudowane z włókien soczewki, które są komórkami o
– jądra wydłużonym kształcie, które tworzą skomplikowane układy.
Jej budowa może być porównana do owocu. Wtedy torebka odpowiada skórce, kora jest odpowiednikiem miąższu a jądro pestki.
Kształt soczewki, daje jej zdolność do załamywania światła i zależy od napięcia więzadełek Zinna, które z kolei reguluje praca mięśnia rzęskowego. Regulacja ostrości widzenia zachodzi przez zmianę kształtu soczewki i ma charakter odruchowy. Uwypuklenie soczewki powoduje mocniejsze załamywanie światła i umożliwia ostre widzenie przedmiotów położonych blisko. Spłaszczenie soczewki powoduje mniejsze załamanie światła i widzenie przedmiotów odległych. Zjawisko to określane jest jako akomodacja oka czylinastawność.
Komora tylna oka: jest to przestrzeń zawarta między tylna powierzchnią tęczówki a przednią powierzchnią soczewki. Jej wnętrze wypełnia dokładnie ten sam płyn co komorę przednia oka. Przepływa on przez źrenicę i trafia do komory przedniej, gdzie odprowadzany jest przez kąt przesączania.
Ciało szkliste (łac. corpus vitreum): jest to przestrzeń położona do tyłu od soczewki, wypełniająca całą gałkę oczną. Jej wnętrze wypełnia galaretowata, przezroczysta masa, która zawiera około 98% wody. W jego przedniej części znajduje się zagłębienie, gdzie spoczywa soczewka. Jego funkcją jest utrzymanie kształtu i regulacja ciśnienia gałki ocznej.
Rogówka, soczewka, płyn wypełniający komory oka i ciało szkliste są strukturami zupełnie przezroczystymi i tworzą układ dioptryczny oka, którego funkcją jest odpowiednie załamanie promieni świetlnych, tak by umożliwić powstanie obrazu na siatkówce.
NERWOWA BŁONA WEWNĘTRZNA GAŁKI OCZNEJ
Siatkówka (łac. retina): wyściela wnętrze gałki ocznej i stanowi jej światłoczułą część odpowiedzialną za powstawanie obrazów w oku. Jest błoną odbierającą bodźce świetlne. Wykazuje skomplikowaną budowę wewnętrzną, która można zaobserwować pod mikroskopem. Zbudowana jest z 10 warstw, które układają się kolejno (idąc do wnętrza gałki ocznej:
– warstwa barwnikowa siatkówki,
– warstwa receptorowa, światłoczuła zbudowana z nabłonka nerwowego,
– błona graniczna zewnętrzna,
– warstwa jądrzasta zewnętrzna,
– warstwa splotowata zewnętrzna,
– warstwa jądrzasta wewnętrzna,
– warstwa splotowata wewnętrzna,
– warstwa zwojowa nerwu wzrokowego,
– warstwa włókien nerwowych,
– błona graniczna wewnętrzna.
Warstwa nerwowo-nabłonkowa (łac. stratum neuroepitheliae): stanowi warstwę receptorową i to właśnie tutaj są odbierane bodźce wzrokowe. Pozostała część siatkówki pełni funkcję pomocniczą w przewodzeniu bodźców. Zbudowana jest z:
– czopków, których jest około 7 milionów i odbierają kolory
– pręcików, których jest około 125 milionów i odbierają natężenie światła (w skali szarości) – dlatego też odpowiadają za widzenie o zmroku.
Plamka żółta: jest miejscem, w którym znajduje się największe skupienie czopków. Jest to część siatkówki najbardziej czuła na światło i barwy.
Plamka ślepa:jest miejscem, w którym występują jedynie pręciki, a zupełnie brak w nim czopków. Jest zupełnie nieczułą częścią siatkówki.
Impulsy nerwowe powstające w komórkach światłoczułych ulegają najpierw przetworzeniu na poziomie siatkówki, skąd są przekazywaną drogą nerwu wzrokowego do mózgu. Siatkówka jest struktura bardzo czułą i już kilka fotonów światła jest w stanie ją pobudzić.
MIĘŚNIE GAŁKI OCZNEJ
Ich funkcją jest poruszanie gałką oczną i powiekami, które osłaniają gałkę oczną. Do mięśni tej grupy zalicza się:
– miesień prosty górny (łac. musculus rectus superior)- powoduje ruch gałki ocznej do góry i przyśrodkowo oraz ruch przywodzenia;
– mięsień prosty dolny (łac. musculus rectus inferior) – powoduje ruch gałki ocznej do dołu i bocznie oraz ruch przywodzenia;
– mięsień prosty przyśrodkowy (łac. musculus rectus medialis) – powoduje ruch przywodzenia gałki ocznej;
– mięsień prosty boczny (łac. musculus rectus lateralis) – powoduje ruch odwodzenia gałki ocznej;
– mięsień skośny górny (łac. musculus obliguus superior) – powoduje ruch gałki ocznej do dołu i bocznie oraz ruch odwodzenia;
– mięsień skośny dolny (łac. musculus obliguus inferior) – powoduje ruch gałki ocznej do góry i bocznie oraz ruch odwodzenia;
– mięsień dźwigacz powieki górnej (łac. musculus levator palpebrae superior) – powoduje ruch powieki do góry.
Pierścień ścięgnisty wspólny jest miejscem przyczepu wszystkich mięśni okoruchowych z wyjątkiem mięśnia skośnego górnego i dźwigacza powieki górnej. Natomiast wszystkie mięśnie poza mięśniem dźwigaczem powieki górnej swój drugi przyczep mają w obrębie twardówki.
APARAT OCHRONNY OKA
Tworzą go powieki: dolna i górna (łac. palpebra superior et inferior). Tworzą je uwypuklenia skóry, a ich funkcją jest zabezpieczenia gałki ocznej przed nadmiernym natężeniem światła i urazami. Ich ciągły ruch warunkuje odpowiednie nawilżenie powierzchni gałki ocznej oraz stałe usuwanie ciał obcych i innych zanieczyszczeń.
Gruczoł łzowy (łac. glandula lacrimalis): położony jest w bocznej okolicy oczodołu, a jego funkcją jest wytwarzanie łez, które umożliwiają stałe nawilżenie i oczyszczanie powierzchni gałki ocznej. W obrębie każdego oczodołu występuje jeden duży gruczoł łzowy i kilka drobnych gruczołów, które układają się na obwodzie tarczki powiekowej. Łzy składają się w 99% z wody, w której rozpuszczony jest w niewielkich ilościach chlorek sodu. Zawierają również lizozym, który jest substancją chemiczną, wykazująca działanie bakteriobójcze.
Mechanizm działania oka
Aby dotrzeć do siatkówki promień świetlny musi przebyć długa drogę przez wiele struktur gałki ocznej. Najpierw pada on na rogówkę, potem przechodzi przez komorę przednią oka, stąd trafia do soczewki, by potem przedostać się przez ciało szkliste i ostatecznie trafić na siatkówkę, w której spowoduje powstanie wrażenia wzorkowego, które za pośrednictwem nerwu wzrokowego przekazane zostanie do mózgu. Elementami odpowiedzialnymi za skupienie promieni świetlnych są: rogówka, ciecz wodnista, soczewka i ciało szkliste. Odpowiednie skupienie światła jest konieczne, aby na siatkówce mógł powstać ostry obraz oglądanego przedmiotu. Zdolność soczewki do skupiania światła, warunkowana możliwością zmiany jej kształtu to moc optyczna soczewki. Dzięki niej możliwe jest wytworzenie na siatkówce ostrych obrazów przedmiotów znajdujących się w różnej odległości od oka. Obraz powstający w oku jest ostry tylko wtedy, gdy promienie świetlne skupiają się bezpośrednio na siatkówce. Wady wzroku powstaję wtedy, gdy układ optyczny oka nie jest w stanie zogniskować światła dokładnie na błonie wewnętrznej oka. Średnia moc optyczna układu optycznego oka wynosi + 60 D (dioptrii). Większość tej wartości (ok. 2/3) przypada na rogówkę.
Tęczówka pełni funkcję regulującą ilość światła docierająca do wnętrza oka, dzięki swojej zdolności do zmiany średnicy źrenicy. W przypadku silnego oświetlenia jest ona w stanie zmienić średnicę źrenicy o 2 mm, natomiast w warunkach zupełnej ciemności aż o 8 mm.
Struktury optyczne oka i ich krzywizny są w pewien sposób uporządkowane, a ich środki można połączyć jedną linią tworzącą oś optyczna oka. Jednak ze względu na położenie tkanki żółtej (miejsca najostrzejszego widzenia) poza nią, oś widzenia ulega przesunięciu względem osi optycznej. Odchylenie obu osi wynosi średnio ok. 5o odległości kątowej
Receptorami promieni świetlnych są komórki światłoczułe budujące siatkówkę. Wypustki czopków i pręcików dają początek nerwowi wzrokowemu, który przewodzi impulsy nerwowe powstające w siatkówce do mózgu.
Czopki charakteryzują się mniejszą czułością na bodźce świetlne niż pręciki i wykorzystywane są głównie do percepcji w świetle dziennym. Największe ich zagęszczenie występuje w obrębie plamki żółtej. Gdy zatem obraz oglądanego przedmiotu pada dokładnie na to miejsce siatkówki, wówczas rozdzielczość powstającego obrazu jest największa. Gdy natężenie światła maleje średnica źrenicy ulega odruchowemu poszerzeniu. Kiedy jednak ilość docierającego do czopków światła jest zbyt mała do ich pobudzenia, mimo maksymalnego poszerzenia źrenicy, wtedy odbiór bodźców świetlnych dokonuje się z udziałem pręcików. Pręciki nie są obecne w plamce żółtej, a miejscem ich największego nagromadzenia jest część siatkówki położona ok. 15o odległości kątowej od jej środka. Ze względu na tę odległość widzenie nocne określanie jest jako widzenie peryferyjne. Pręciki zawierają w sobie specjalny barwnik, który chroni je przed nadmiernym natężeniem światła. Jego działanie uwidacznia się jako tzw. efekt olśnienia, który pojawia się gdy nagle przechodzimy z ciemności do jasnego pomieszczenia i odwrotnie. Przystosowywanie się oka do zmian natężenie oświetlenia nosi nazwę adaptacji.
Tam gdzie wypustki nerwowe komórek światłoczułych łączą się ze sobą tworząc wspólnie nerw wzrokowy, na siatkówce powstaje miejsce zupełnie pozbawione czopków i pręcików nazywane plamkę ślepą. Gdy zatem obraz oglądanego przedmiotu pada dokładnie na to miejsce siatkówki, wówczas nie może on być odebrany przez siatkówkę, co sprawia, że przedmiot zostaje nie zauważony.
Ogromny wkład w badania nad układem optycznym oka włożył szwedzki okulista i naukowiec Allvar Gullstrand. Dla celów swoich badań stworzył on pewien przybliżony model oka schematycznego. Powstał on na podstawie niezliczonych prób i pomiarów eksperymentalnych i pozwolił na określenie poszczególnych parametrów opisujących struktury oka jako układu optycznego. Za swoje badania otrzymał on nagrodę Nobla, a obliczone przez niego wartości przedstawia tabela poniżej.
Parametr Struktura oka Wartość dla oka akomodującego Wartość dla oka nieakomodującego
współczynnik załamania promieni świetlnych rogówka 1,376 1,376
ciecz wodnista 1,336 1,336
soczewka 1,386 1,386
ciało szkliste 1,336 1,336
promień krzywizny [mm] powierzchnia zewnętrzna rogówki 7,7 7,7
powierzchnia wewnętrzna rogówki 6,8 6,8
powierzchnia zewnętrzna soczewki 10 5,33
powierzchnia wewnętrzna soczewki -6 -5,33
moc optyczna [D] rogówka 43,053 43,053
soczewka 19,11 33,06
ciało szkliste 58,636 70,57
Percepcja barw
Ludzkie oko odbiera tylko pewien zakres promieniowania, które do niego dociera. Światło, które z natury jest rodzajem promieniowania elektromagnetycznego, nie jest przez nas odbierane w pełnym zakresie długości swojej fali. Zakres światła widzialnego tzw. okno optyczne, mieści się w przedziale długości fal od 400nm (długość fali światła fioletowego) do 700nm (długość fali światła czerwonego). Odpowiednio powyżej tych wartości znajduje się pasmo promieniowania podczerwonego, a poniżej pasmo promieniowania ultrafioletowego. Oba te rodzaje promieniowania są niewidoczne dla naszego oka, tak jak inne rodzaje promieniowania elekromagnetycznego ,do którego zalicza się też promienie, X i kilka innych. Promienie, których długość fali wykracza poza długości objęte oknem optycznym, nie są przepuszczane przez rogówkę.
Promienie docierające do siatkówki powodują powstanie różnych reakcji elektrochemicznych w zależności od długości swojej fali. Czopki i pręciki różnią się między sobą budową i wrażliwością na promieniowanie o określonej długości fali. Dlatego procesy zachodzące w siatkówce przy widzeniu w ciemności różnią się od tych zachodzących w pełnym świetle. Czopki wykazują maksymalną czułość na promienie o długości ok. 550nm, podczas gdy pręciki najlepiej reagują przy długości fali ok. 510nm.
Tak jak w przyrodzie istnieją trzy kolory podstawowe, tak w oku znajdują się trzy grupy fotoreceptorów, które dają wrażenie odpowiednio barwy czerwonej, zielonej i niebieskiej. W zależności od tego, które z nich są pobudzane, do mózgu trafiają impulsy, które ten przypisuje odpowiedniej barwie. Wrażenie koloru białego powstaje na skutek wymieszania się impulsów, płynących z receptorów każdej z barw. Z kolei jednoczesne pobudzenie receptorów barwy czerwonej i zielonej daje wrażanie koloru żółtego. Natomiast jednoczesna impulsacja z receptorów dla czerwieni i niebieskiego daje wrażenie koloru pośredniego między barwą fioletową a czerwoną tzw. magenta. I w końcu jednoczesne pobudzenie receptorów barwy niebieskiej i zielonej powoduje powstanie wrażenia koloru błękitnego opisywanego jako cyjan. Zarówno wymieszanie wszystkich barw podstawowych i ich pochodnych w równych proporcjach , jak też np. koloru zielonego i odpowiedniej ilości koloru magenta spowoduje powstanie wrażenia bieli.
Widzenie dwuoczne
Zapewnia nam możliwość oceny odległości, w jakiej znajduje się obserwowany przez nas przedmiot. W przypadku patrzenia na rzecz znajdującą się daleko, osie widzenia obu oczu układają się niemal równolegle. W miarę zbliżania się tej rzeczy do nas, praca mięśni okoruchowych będzie dostosowywać położenie gałek ocznych tak, by zachować ostrość widzenia, co będzie się jednak wiązać ze zmianą nachylenia osi widzenia obu oczu względem siebie. Przetną się one wtedy pod innym kątem, niż w początkowym, prawie równoległym ustawieniu. Jest to zjawisko konwergencji. Właśnie ten kąt wzajemnego przecięcia się osi widzenia gałek ocznych jest analizowany przez nasz mózg. Na tej podstawie jest on w stanie określić odległość w jakiej znajduje się obserwowany przez nas obiekt. Nie byłoby to możliwe, gdyby człowiek nie miał pary oczu.
Wady wzroku
– miopia/krótkowzroczność
– hyperopia/nadwzroczność/dalekowzroczność
– presbyopia/starczowzroczność
– astygmatyzm/niezborność rogówkowa
– zez
– zaćma
– jaskra
– kurza ślepota
– oczopląs
– męty ciała szklistego
– stożek rogówki
– zaburzenia widzenia barw
– ślepota barw (zaburzenie rozpoznawania barw)
– deuteranopia/daltonizm (odmiana ślepoty barw)
– achromatopsja (całkowita ślepota barwna)
– dichromatopsja
– tritanopia (nie rozpoznawanie barwy niebieskiej (lub mylenie jej z czerwonym)
Krótkowzroczność (łac. miopia): to jedno z najczęstszych zaburzeń wynikających z wad refrakcji gałki ocznej. Jej przyczyną jest zbyt duży rozmiar przednio-tylny gałki ocznej w stosunku do mocy optycznej oka. W zdrowym oku promienie świetlne ogniskowane są idealnie na powierzchni siatkówki natomiast w oku krótkowzrocznym, ognisko soczewki znajduje się przed siatkówką. Powoduje to powstanie nieostrego obrazu. Krótkowidze, chcąc widzieć ostro, muszą przysunąć obserwowany obiekt bliżej oczu.
Do korekcji tej wady używa się soczewek wklęsłych (w postaci okularów lub szkieł kontaktowych), które rozpraszają przechodzące przez nie promienie. Opisując soczewkę podajemy jej moc optyczną w dioptriach [D]. W przypadku krótkowzroczności stosuje się szkła o ujemnej mocy optycznej (np. – 2D). W zależności od koniecznych szkieł wyróżnia się kilka stopni krótkowzroczności:
– mały < – 3D
– średni < – 6D
– wysoki > – 6D
Wysoki stopień krótkowzroczności może być niebezpieczny, gdyż przyczynia się do powstania zmian w obrębie twardówki, ciała szklistego, naczyniówki i siatkówki, mogąc prowadzić do wylewów krwi do gałki ocznej lub odwarstwienia siatkówki. Najczęściej wada ta pojawia się w okresie dojrzewania.
Nadwzroczność/dalekowzroczność (łac. hyperopia): to drugie z najczęstszych zaburzeń wynikających z wad refrakcji gałki ocznej. Jej przyczyną jest zbyt mały rozmiar przednio-tylny gałki ocznej w stosunku do mocy optycznej oka. Wada ta często pojawia się w miarę starzenia się (tzw. starczowzroczność lub prezbiopia), na skutek postępującej z wiekiem niewydolności czynności nastawczych oka, które wynikają z upośledzenia funkcji mięśnia rzęskowego i utraty elastyczności soczewki. W zdrowym oku promienie świetlne ogniskowane są idealnie na powierzchni siatkówki natomiast w oku nadwzrocznym, ognisko soczewki znajduje się za siatkówką. Powoduje to powstanie nieostrego obrazu. Dalekowidze, chcąc widzieć ostro, muszą odsunąć obserwowany obiekt od oczu.
Do korekcji tej wady używa się soczewek wypukłych (w postaci okularów lub szkieł kontaktowych), które skupiają przechodzące przez nie promienie. Opisując soczewkę podajemy jej moc optyczną w dioptriach [D]. W przypadku dalekowzroczności stosuje się szkła o dodatniej mocy optycznej (np. + 2D). Korekcja tej nadwzroczności jest bardzo ważna, gdyż wynikiem nieleczonej wady może być tzw. zez akomodacyjny.
Astygmatyzm: jest wadą, w której dochodzi do powstania nieostrego obrazu na skutek nieprawidłowego kształtu rogówki lub soczewki. Jeśli rogówka ulegnie zniekształceniu tak, że jej pionowy promień krzywizny będzie się różnił od tego promienia w płaszczyźnie poziomej, wówczas dojedzie do sytuacji, w której przechodzące przez rogówkę promienie, w zależności od tego na jaką jej część trafią, będą załamywane w różny sposób. W związku z tym powstający na siatkówce obraz będzie nieostry. Można to zbadać, pokazując pacjentowi pewien kształt np. krzyża. Wówczas zdarza się często tak, że chory z astygmatyzmem będzie widział ostro tylko jedno z ramion krzyża: pionowe lub poziome. Jest to odmiana astygmatyzmu regularnego i można wtedy wnioskować o tym, że oko ma dwie różne ogniskowe. Fizjologicznie u ludzi występuje pewien astygmatyzm, który nie wymaga leczenia, o stopniu nie przekraczającym 0,5D.
Do korekcji tej wady stosuje się specjalne soczewki cylindryczne.
Gdy na przykład w wyniku urazu rogówki dojdzie do powstania nierówności na jej powierzchni, wówczas w oku może powstać nawet kilka różnych ogniskowych. Powstaje wtedy odmiana astygmatyzmu nieregularnego.
Do korekcji tej wady stosuje się soczewki kontaktowe przylegające bezpośrednio do rogówki lub specjalne żele okulistyczne, których celem jest wyrównanie powierzchni rogówki.
Daltonizm: określany jest inaczej jako \”ślepota barw\” i wynika z upośledzenia właściwego odbierania barw przez receptory siatkówki. Nazwa tej choroby wywodzi się od nazwiska Johna Daltona, chemika i fizyka angielskiego pochodzenia, który jako pierwszy, w roku 1794, rozpoznał i opisał tę wadę u samego siebie. Najbardziej typowo daltonizm dotyczy barwy zielonej i czerwonej i występuje jako schorzenie nabyte i wrodzone. W odmianie wrodzonej jest chorobą dziedziczną i dotyka średnio ok. 8% mężczyzn i ok.. 0,5% kobiet. Jako wada nabyta może być skutkiem choroby siatkówki lub uszkodzenia drogi wzrokowej. Oprócz najbardziej klasycznej odmiany daltonizmu, ze ślepotą na barwę zieloną i czerwoną, możliwe jest także wystąpienie zaburzenia widzenia jedynie koloru czerwonego lub zielonego i bardzo rzadko fioletowego. Jako, że ostrość wzroku nie ulega upośledzeniu, daltoniści często nie zdają sobie sprawy z tego, że dotknęła ich ta wada, szczególnie jeśli od urodzenia nigdy nie rozpoznawali oni kolorów. Zupełny brak umiejętność postrzegania barw jest schorzeniem dużo poważniejszym i wynika z zupełnego niedorozwoju czopków, co pociąga za sobą również brak możliwości ostrego widzenia. W celu wykrycia daltonizmu przeprowadza się badania z pseudoizochromatycznymi tablicami barwnymi, lub przy konieczności bardziej dokładnych diagnozy, z użyciem anomaloskopu. Wykrycie tej wady jest ważne, ponieważ obciążeni nią ludzie nie powinni wykonywać zawodów takich jak: pilot, maszynista czy kierowca.
Choroby oczu
– jaskra
– owrzodzenie rogówki
– retinopatia
– skrzydlik
– światłowstręt
– tłuszczyk
– wytrzeszcz
– zaćma
– zapalenie spojówki
– zapalenie błony naczyniowej
– zapalenie woreczka łzowego
– zwyrodnienie barwnikowe siatkówki (Retinitis pigmentosa)
– zwyrodnienie spojówki
– zwyrodnienie plamki żółtej
– odwarstwienie siatkówki
– nowotwory gałki ocznej: czerniak złośliwy, siatkówczak
Oko stereoskopowe
Człowiek ma oczy stereoskopowe, ułożone blisko siebie z przodu głowy. Każde z oczu odbiera minimalnie inny obraz, który scala się w ośrodku wzrokowym i dzięki temu umożliwia widzenie trójwymiarowo (przestrzennie), jednak tylko w pewnych odległościach (do ok. 50 m). Widzieć stereoskopowo mogą także inne zwierzęta, mimo innego usadowienia i budowy oczu.
Schemat gałki ocznej u człowieka:
1: komora tylna oka 2: rąbek zębaty siatkówki 3: mięsień rzęskowy 4: obwódka rzęskowa 5: kanał Schlemma 6: źrenica 7: komora przednia oka 8: rogówka 9: tęczówka 10: kora soczewki 11: jądro soczewki 12: wyrostek rzęskowy 13: spojówka 14: mięsień skośny, dolny 15: mięsień prosty, dolny 16: mięsień prosty, przyśrodkowy 17: tętnice i żyły siatkówki 18: tarcza nerwu wzrokowego 19: opona twarda 20: tętnica środkowa siatkówki 21: żyła środkowa siatkówki 22: nerw wzrokowy 23: żyła wirowata 24: otoczka gałki ocznej 25: plamka żółta 26: dołek centralny siatkówki 27: twardówka 28: naczyniówka 29: mięsień prosty, górny 30: siatkówka
Higiena oczu
Higiena oka polega na ochronie przed nieprzyjaznymi czynnikami środowiskowymi oraz nawilżaniu narządu wzroku tak, aby zapewnić mu optymalny poziom filmu łzowego. W tym celu zalecane są następujące działania profilaktyczne:
– odpowiednie nawilżanie spojówki i rogówki,
– dostarczanie organizmowi optymalnej ilość płynów,
– dbanie o poziom wilgotności powietrza w pomieszczeniach,
– przebywanie na świeżym powietrzu,
– używanie okularów ochronnych podczas pływania, jazdy na nartach i innych aktywności sportowych,
– unikaniu sztucznego, oślepiającego światła,
– organizacji stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii.
