W definicji szeroko rozumianego tranzytu rozumieć możemy dokonywanie przewozów ładunków na obszarze nie mieszczącym zarówno ani początku, ani na końcu punktu transportowego. Przez tranzyt międzynarodowy należy rozumieć przewóz ładunków lub pasażerów z jednego kraju do drugiego przez obszar kraju trzeciego.
Tranzyt możemy podzielić na:
Tranzyt bezpośredni który ma miejsce wtedy, gdy ładunek obcy jest przewożony przez terytorium własnego kraju bez prawa składowania.
Tranzyt pośredni ma miejsce wtedy, gdy przewożone ładunki obce składowane są przez pewien czas na terytorium własnego kraju. Tranzyt w handlu zagranicznym jest w zasadzie eksportem usług.
Kodeks celny reguluje zasady i tryb przywozu towarów na polski obszar celny oraz wywozu towarów z polskiego obszaru celnego, związane z tym prawa i obowiązki osób oraz uprawnienia i obowiązki organów celnych. Określa ona również samą interpretację tranzytu i związanych z nim procedur.
Więc procedura tranzytu w ujęciu kodeksu celnego rozszerza dotychczasowe ramy i punkt widzenia procesu związanego z przemieszczaniem towarów dodatkowo pomiędzy miejscami znajdującymi się właśnie na polskim obszarze celnym, mianowicie:
towarów niekrajowych, nie podlegających w tym czasie należnościom przywozowym i środkom polityki handlowej, jeśli przemieszczanie towarów ma się zakończyć- poza polskim obszarem celnym,
towarów niekrajowych, jeśli przemieszczanie towarów ma się zakończyć- na polskim obszarze celnym,
towarów krajowych w przypadkach określonych w przepisach szczególnych.
W Polsce są stosowane trzy procedury tranzytu:
1. Krajowa procedura tranzytowa
2. Procedura TIR;
3. Wspólna procedura tranzytowa WPT.
Krajowa procedura tranzytu może odbywać się między:
Urzędami celnymi granicznymi r11; przeważnie wtedy gdy towary przywożone z zagranicy są przemieszczane przez polski obszar celny, a miejsce przeznaczenia znajduje się również za granicą
Urzędem celnym granicznym a urzędem celnym wewnętrznym r11; w większości wtedy gdy towary przywożone są z zagranicy do polskiego obszaru celnego jako miejsce przeznaczenia
Urzędem celnym wewnętrznym a urzędem celnym wewnętrznym granicznym r11; na ogół wtedy, gdy towary krajowe objęte procedurą wywozu lub uszlachetnienia są przemieszczane poza polski obszar celny
Każde przemieszczanie towaru niekrajowego oraz towaru krajowego, który wcześniej został objęty procedura celną, musi odbywać się w procedurze tranzytu.
Rozpoczęcie procedury tranzytu polega na przedstawieniu w urzędzie celnym wyjścia zgłoszenia celnego wraz z wymaganymi dokumentami i zabezpieczenia na pokrycie należności celnych i podatkowych. Po zwolnieniu towarów do tranzytu i wyznaczeniu terminu dostarczenia przesyłki do urzędu celnego towar jest przewożony do urzędu celnego przeznaczenia. W czasie stosowania procedury tranzytu krajowego nie można doładowywać ani wyładowywać towarów do przewożonej przesyłki. Towary objęte jednym zgłoszeniem celnym muszą zostać dostarczonego urzędu celnego przeznaczenia. Jeżeli istnieje konieczność doładowania towarów do przesyłki należy zakończyć jedną procedurę tranzytową i na dalszy odcinek trasy otworzyć nową operację tranzytową dla całości towaru lub nie zamykając pierwszej procedury otworzyć nową procedurę tranzytową dla doładowanego towaru. W jednym pojeździe można przewozić przesyłki objęte dwoma zgłoszeniami celnymi.
Zamknięcie procedury tranzytu następuje dopiero, gdy urząd celny wyjścia i pozwala na podjęcie decyzji o prawidłowym zakończeniu procedury i zwolnieniu zabezpieczenia.
Procedura TIR może być stosowana jedynie w przewozach drogowych bez przeładunku przez jedną lub kilka granic, gdy przesyłka jest zamknięta nienaruszonymi zamknięciami celnymi. Możliwe jest pokonanie fragmentów trasy drogą morską lub koleją, ale rozpoczęcie i zakończenie trasu musi odbywać się transportem drogowym. Dopuszczalne jest aby początek i koniec trasy przewozu znajdował się w tym samym państwie, lecz fragment trasy musi przebiegać przez terytorium obcego państwa. Konwencja TIR zwalnia ładunek od odprawy celnej w punktach granicznych po spełnieniu następujących warunków:
Przejazd musi odbywać się tylko trasą zaakceptowaną lub określoną przez władze celne
Pojazd musi posiadać świadectwo dopuszczające do międzynarodowego transportu drogowego pod zamknięciami celnymi
Władze celne muszą założyć na skrzynię ładowną samochodu plomby celne, które sprawdzane są przez władze celne na granicy
Zaplombowany ładunek traktowany jest jako tzw. przesyłka celna i nie może wejść do obrotu w kraju, do którego nie jest przeznaczony.
W uzasadnionych przypadkach gdy zachodzi podejrzenie nieprawidłowości, międzynarodowy przewóz drogowy pod osłoną karnetu TIR, może podlegać kontroli celnej w dowolnym granicznym urzędzie celnym przejścia.
Wspólna Procedura Tranzytowa r11; Konwencja WPT została sporządzona i podpisana przez Wspólnotę Europejską i kraje EFTA. Można ją wykorzystywać do każdego rodzaju towarów. Podstawową zasadą procedury jest ułatwienie i uproszczenie czynności przewozu związanych z pokonywaniem granic. Przewozy odbywają się na podstawie jednego dokumentu tranzytowego jednego zabezpieczenia złożonego w urzędzie wyjścia i ważnego na cały przewóz. W urzędach celnych granicznych formalności celne są zredukowane do niezbędnego minimum.
