Romantyzm to prąd ideowy, filozoficzny, literacki i artystyczny. Został zapoczątkowany w Europie podczas Rewolucji Francuskiej.
W Polsce w roku 1822 wydaniem przez Mickiewicza I tomu „Poezji” i trwał aż do powstania styczniowego. Został przeszczepiony do niektórych krajów amerykańskich.
Decydujący wpływ na rozwój romantyzmu miały liczne przemiany cywilizacyjne, społeczne i filozoficzne.
W niektórych państwach romantyzm miał zabarwienie patriotyczne. Hołdowano postawie narodowo – zachowawczej. Romantyzm łączył oświeceniowe idee z antyfeudalnymi hasłami demokratycznym, wyzwalającymi bunt jednostki, co przyczyniło się do powstania typu romantycznego bohatera.
Romantyczni twórcy poszukiwali zarówno prawdy o ziemskiej, widzialnej rzeczywistości, jak i idei niedostępnych zmysłom. Dlatego bohater romantyczny był osobowością osamotnioną, rozdartą między niebem i ziemią, w niezmierzonym Kosmosie, walczącą z Bogiem (choć zarazem uznającą jego wielkość), z przeznaczeniem, społeczeństwem i nieuchronnością historycznych przemian.
W tym okresie powstały dwa główne wzorce osobowe: werterowski i bajroniczny.
Model werterowski został stworzony przez J. Goethego w ,,Cierpieniach młodego Wertera”. Autor wykreował postać słabego, biernego wobec życia młodzieńca nie potrafiącego stawić czoła trudom i nawarstwiającym się problemom. Nie umiał on przezwyciężyć destrukcyjnej miłości, która niszczyła jego świat, osobowość…
W początkowych scenach utworu, Wertera odbieraliśmy jako flirciarza, człowieka żądnego przygód, wrażeń; w dalszych wyraźnie widzimy jak po poznaniu Lotty popada w melancholię, traci chęć do życia.
Choć zakochał się od pierwszego wejrzenia, jego uczucie było prawdziwe i szczere. Nie starał się o względy Lotty, ponieważ czuł się za słaby. Poddał się bez walki.
Również w sprawach, które go bulwersowały nie starał się nic zmienić. Na przyjęciu u Hrabiego C. nie dał upustu swojemu gniewowi, tłumił go w sobie. Nie zgadzał się z otaczającym go światem, lecz nie chciał się mu przeciwstawiać. Wolał opuścić miasteczko niż odważnie walczyć o zrównanie praw obywatelskich i godne traktowanie.
Werter był buntownikiem, lecz miał zbyt wrażliwą psychikę by pokonać narastającą determinację.
W zupełnie odwrotnej sytuacji znajduje się Giaur. Bohater stworzony przez Byron’a. Był to człowiek, który walczył o swoje i zawsze wygrywał. Nie znał słowa: porażka.
Był postacią tajemniczą i buntowniczą; określa się go jako: „tajemniczego zbrodniarza o czułym sercu i wrażliwym sumieniu”.
To typowy bohater bajroniczny; cechuje go romantyczny bunt wobec norm obyczajowych i moralnych, niezależność, duma, odwaga, podejmowanie ryzyka. Z Werterem łączyła go samotność, wewnętrzny konflikt i nieszczęśliwa miłość. Podobnie jak on, Giaur zakochał się w kobiecie, o której względy musiał walczyć. Szybkość podejmowanych przez niego decyzji nie dostarczała mu wielu rozterek. Wiedział, że jeśli ma być szczęśliwy to tylko z Leilą. Kiedy zginęła z ręki Hasana, swojego męża, Giaurbez chwili wahania zemścił się zbijając oprawcę ukochanej.
Pod koniec swego życia nadal nie zdradzał oznak poczucia winy z powodu popełnionej zbrodni. Jednak jego zachowanie wyrażało cierpienie
i rozpacz po stracie Leilii.
Dopiero tuż przed śmiercią zdecydował się wyznać historię swej nieszczęśliwej miłości i zbrodni. Nie oczekiwał przebaczenia, pragnął jedynie uwolnić się od ciężaru swej tragicznej świadomości Jak widać „tajemniczy zbrodniarz” miał jednak czułe serce i sumienie.
Żaden z bohaterów nie spędził życia z ukochaną kobietą, każdy z nich przegrał swoją życiową walkę.
Uważam jednak, że moralnie zwycięstwo należy przyznać Giaurowi. Pomścił zabójstwo Leilii i aż do swojej śmierci był jej wierny. Działał zgodnie z własnymi zasadami, robił to co uważał za słuszne i nigdy się nie poddawał.
Obie postaci, zarówno bajroniczna jak i werterowska są dramatyczne, ich życie przepełnione jest trudnymi wyborami i decyzjami. Ich tragizm jest wyrażeniem uczuć i fascynacji twórców epoki romantyzmu.
