Grupy Poetyckie Dwudziestolecia Międzywojennego
Wpływ czynników politycznych.
Odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 r.
W odrodzonym państwie zaistniały naturalne warunki do wszechstronnego rozwoju nauki i literatury.
Istotna rola pokolenia pisarzy, ukształtowanych w kulturze modernizmu (prozaicy: Żeromski, Przybyszewski, Berent, Strug, Nałkowska; poeci: Kasprowicz, Leśmian, Staff)
Największy wpływ na rozwój literatury w tym okresie mają jednak ludzie młodzi. Główne programy powstawały po odzyskaniu niepodległości, chodziło w nich o to, w jaki sposób literatura ma kożystać z wolności.
S K A M A N D E R
Pierwsze spotkania w kawiarni Pod Pikadorem – 1916-18 – ukazują się pierwsze czasopisma Pro ARTE et STUDIO, Pro Arte, potem Skamander. Nazwa stanowi aluzję literacką – do dramatu Wyspiańskiego – Akropolis – Skamander połyska, wiślaną świeci się falą; rzeka w Azji Mniejszej.
Wielka Piątka: Julian Tuwim, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz
Jan Lechoń + Maria Pawlikowska – Jasnorzewska
program:
1. paradoksalnie programowo bezprogramowi
2. apatriotyzm – przestajemy pisać o konieczności walki dla ojczyzny, brak zainteresownia tą tematyką
* A. Słonimski: Czarna Wiosna
Ojczyzna moja wolna, wolna
Więc zrzucam z ramion płaszcz Konrada
* Jan Lechoń Herostrates (szewc z Efezu, by zdobyć sławę podpala w 356 r. przed Ch. świątynię Artemidy) – ironiczny stosunek do romantyzmu. Hasła kpiące z idei romantycznych) A wiosną niechaj wiosnę, nie Polskę zobaczę
3. witalizm (vita – żyje) dynamizm, beztroska
* Jestem jak szampan Kazimierz Wierzyński
* Zielono mi w głowie j.w.
* Sokrates tańczący J. Tuwim – potoczne słownictwo, nawet wulgarne, brak szacunku autora do autorytetów – (rypcium, pypcium; hopsa-hopsa)
4. dionizyjskość – (bóg urodzaju, winnej latorośli, elementy zabawy przy winie)
* Rany Julek J. Tuwim – przedstawiony przeciętny człowiek – „everyman”, potoczny język, elementy dionizyjskości, apatriotyzm
5. Przedstawienie „everymana”
Nie chcemy wielkich słów, chcemy wielkiej poezji, wówczas każde słowo stanie się wielkie.
F U T UR Y Z M
Pojawił się na południu Europy (tam gdzie istniał imperializm i silne tendencje rewolucyjne) świat techniki – nowy symbol maszyny. Ojczyzna – Włochy. Przedstawiciele: Marinetti, po I wojnie światowej prąd ten przekształcił się w faszyzm
Polska: Kraków i jego kluby Katarynka,”Gałka muszkatołowa (Warszawa: Bruno Jasiński, Stan. Młodożeniec, St. Ignacy Witkiewicz, Anatol Stern, Aleksander Wat)
1922 Nuż w bżuchu B. Jasiński
Program:
1. Totalna negacja dziedzictwa kulturalnego (tradycja to hamulec swobody)
Chwytajcie za kilofy, za siekiery, za młoty
i burzcie bez litości szacowne miasta
2. Aktywizm i agresywność chcemy sławić wojnę – jedyną higienę świata
3. Fascynacja nowością – ryczący samochód jest piękniejszy od Nike z Samotraki – pojęcie kinetycznej szybkości
4. Intuicjonizm – to ona wiodła prym
5. ROZMAITE EKSTRAWAGANCJE
– hasło Słowa na wolność – ustawienie obok siebie rzeczowników, bez logikii składni + może być czasownik, ale tylko w bezokoliczniku
BEZ PRZYMIOTNIKÓW (wata słowna)
6. Symultaniczność – ciągły ruch koń który biegnie ma sto nóg, jednoczesność
7. Zerwanie z ortografią i interpunkcją
* Poeta – wykrzyknik ulicy! J. Przyboś
* Wiosenno – kontaminacja słowna – czyli połączenie wyrazów
– paronomazja – podobieństwo brzmieniowe
– entymologizacja (entymologia – nauka o pierwotnym pochodzeniu wyrazów)
* But w Butonierce B. Jasiński
II Dziesięciolecie: AWANGARDA
1. dosłownie – przednia straż
2. przen. grupa ludzi przodujących, torujących nowe drogi w jakiejś dziedzinie
Awangarda Krakowska – Tadeusz Peiper (twórca hasła – Miasto, Masa, Maszyna), zakłada czasopismo Zwrotnica. Przeciwstawienie się Skamandrowi.
Program:
1. szydziła z natchnienia (m. in. Skamandra), wszystko kontroluje umysł i przekłada na równoważne obrazy
2. metafora; wiersz skondensowany np. patrza na ciebie ogromne oczy powietrza J. Przyboś
3. zerwanie z wierszem sylabotonicznym, z rymami. Emocjonalna powściągliwość, brak przegadania, mało słów; konstruktywizm
4. awangardziści – racjonaliści, wielbiciele techniki i maszyny, przeciwstawiają się biologii, spontaniczności, naturze
przedstawiciele: Tadeusz Peiper, Jan Brzękowski, Julian Przyboś
* Lipiec (nawiązanie przez Karola Irzykowskiego Mgły na Parnasie – Utwory Przybosia to jak tabliczki bulionu, takie są zagęszczone)
* Z Tatr
5. ekwiwalentyzacja uczuć, które nie mówią wprost
6. hasło podstawowe – Jalu Kurelc Poeci, kiełznajcie uczucia, zarzućcie lirykę osobistą i indywidualną. Poezja jest funkcją, rzemiosłem.
