Dramat antyczny – rodzaj lteracki, powstały w starożytnej Grecji, wywodzący się z pieśni pochwalnych, śpiewany w czasie misteriów dionizyjnych. Rozwinął się około V w. p.n.e.
Koncepcja tragizmu
hibris,ate (pycha, zaślepienie)-hamatia (omyłka tragiczna) – pathos (czyn tragiczny) – katastrophe (katastrofa) – gnosis (wiedza)- katharsis (oczyszczenie)
Teatr grecki wiąże się ściśle ze świętami ku czci Dionizosa. Teatr opatrzony jest trzema normami: Zasadą odpowiedniości (jedności) stylu, zasadą trzech jedności (czasu, miejsca, akcji) oraz zasadą dekorum (obowiązek pisania tragedii stylem wysokim).
Funkcje dramatu:
1. wywołanie u widza wstrząsu uczuciowego, czyli katharsis, spowodowanego przez uczucia litości, trwogi, które mają towarzyszych widzowi w czasie obcowania ze sztuką.
2. odzwierciedlenie rzeczywistości – wyniesienie wniosków dla siebie
Cechy tragedii antycznej:
3. zasada trzech jedności
4. istnienie chóru
5. zasada dekorum
6. bohaterowie to wybitne jednostki
7. tytuł od imienia głównego bohatera
8. zasada jedności estetyki
Funkcje chóru:
1. dopowiadanie zdarzeń preakcji
2. nastrój liryczny
3. wspomaga tworzenie napięcia emocjonalne – uprzedza fakty
Przykładem dramatu jest „Antygona” Sofoklesa.
Sofokles – (496 – 406r. p.n.e.) – grecki poeta tragik, należący do twórców tragedii złotego wieku. Oprócz twórczości teatralnej podejmował się obowiązków publicznych.
Antygona Tragedia nawiązująca do mitu rodu Labdakidów, z którego wywodzi się główna bohaterka, córka Edypa. Po śmierci ojca, któremu wedle mitu towarzyszyła na dobrowolnym wygnaniu, po powrocie do Teb, staje w konflikcie z jego władcą, Kreonem. Jej bracia (Eteokles i Polinikes) giną w walce o Teby, przy czym Polinikes umiera jako zdrajca. Ten fakt sprawia, że Kreon wydaje zakaz pogrzebania jego zwłok. Antygona nie może przystać na tę arbitralną decyzję, sprzeczną z prawem boskim. Konflikt racji Antygony i Kreona wyznacza oś akcji dramatu. Jej punktem kulminacyjnym jest ostra wymiana zdań pomiędzy przeciwnikami ideowymi. Antygona świadomie decyduje się na czyn, który narusza zakaz króla Teb, narażając się na represje surowego władcy. Tragedia została zbudowana w/g obowiązujących kanonów (3 zasady). W prologu poeta wprowadza w temat sporu (dialog Antygony z Ismeną). Parados (wejście chóru) to pieśni radości po zakończeniu wojny. Kolejne episodia ukazują narastający konflikt. Antygona zostaje schwytana, a władca postanawia wymierzyć jej najwyższą karę. Bohaterka zostaje wtrącona do skalnego lochu w okolicach Teb. Przed strasznym wyrokiem i pychą ostrzega Kreona wróżbita Terezjasz. Zapowiada on śmierć Hajmona. Chór potwierdza wróżby. Przerażony władca odwołuje rozkazy, a chór śpiewa pieśń pochwalną na cześć Dionizosa. Jest jednak za późno. Wkrótce następuje katastrofa. Antygona popełnia samobójstwo, podobnie postępuje Hajmon i Eurydyka – żona Kreona. Władca Teb pozostaje samotny i rozmyśla o rychłej śmierci.
Tragicznykonflikt nie mógł mieć innego rozwiązania, skoro na szali znalazły się wartości, których nie sposób pogodzić. Tragedia Sofoklesa jest zatem wezwaniem do umiaru, powstrzymywania namiętności i do umiejętności demokratycznej mediacji – czym jest odwołanie się Kreona do rady chóru w zwrotnym momencie akcji. I choć wedle tej rady nie można postąpić, Sofokles sugeruje, że gdyby Kreon nie uprawiał tyranii – nie doszłoby do katastrofy.
