1.Przedmiot organizacji i zarządzania
Pełnienie funkcji kierownika daje poczucie satysfakcji ale niesie za sobą stres. W związku z tym ważne jest aby do tej funkcji odpowiednio podejść . Każdy z nas należy do różnych organizacji . Każdy menadżer spełnia 4 funkcje:
1) planowanie – wybór, określenie celów, strategii, realizacji celów
2) organizowanie – zapewnienie środków do realizacji celów,
3) kierowanie – motywowanie ludzi do pracy, minimalizowanie konfliktów, organizowanie relacji miedzy ludźmi, tworzenie efektywnych kanałów komunikowania
4) kontrolowanie- ustalenie norm i kontrola na ile te zachowania są zgodne z normami
3 perspektywy zachowania organizacyjnego:
-indywidualna (psychologia) – uczenie się , motywowanie, spostrzeganie, analiza zdolności, treningi kompetencji społecznych, poziom zadowolenia z pracy, zdolności podejmowania indywidualnych decyzji, stres organizacyjny
-grupowa ( socjologia, psychologia społeczna)- dynamika grupowa, sprawowanie władzy, komunikowanie miedzy grupami, konflikty, teoria organizacyjna, na ile grupa wpływa na jednostkę, jaka jest komunikacja interpersonalna
-systemowa (antropologia kulturowa) – analiza porównawcza systemów wartości organizacji, porównywanie postaw,
Zmienne pozwalające na analizę zachowania
-produktywność – sprawność w zakresie zarządzania, efektywność zarządzania
-absencja
-wycofywanie- zachowanie rezygnacyjne, wynikające ze zlej organizacji pracy bądź z nieprzystosowania danej osoby do wymagań organizacji
Możemy to minimalizować to treningi kompetencji społecznych, szkolenia zawodowe
2.Rozwój teorii organizacji i zarządzania (szkoły)
Klasyczna teoria organizacji
Powstała w wyniku poszukiwania zasad zarządzania złożonymi organizacjami,takimi jak np. fabryki
– Henri Fayol jako pierwszy badał zachowania kierowników i dzięki niemu powstało 14 zasad zarządzania:
– podział pracy- autorytet- dyscyplina-jedność rozkazodawstwa -jednolitość kierownictwa
-podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu- wynagrodzenie-centralizacja
-hierarchia -ład-odpowiednie traktowanie personelu- stabilność personelu- inicjatywa-atmosfera
-Max Weber opracował teorię biurokratycznego zarządzania oparta na założeniu, że każda organizacja zmierzająca do ustalonych celów składająca się z tysięcy jednostek,wymaga ściśle kontrolowanej regulacji swojej działalności
– Mary Parker Follett – określiła zarządzanie jako „sztukę osiągania celów za pośrednictwem innych ludzi”, wg niej nikt nie może się stać pełnym człowiekiem nie uczestnicząc w grupie
Szkoła naukowej organizacji pracy
Naukowa org. pracy powstała w wyniku potrzeby zwieszania wydajności pracy, stąd koniecznie było znalezienie sposobów podwyższenia sprawności robotników
-F.Taylor – system Taylora był oparty na badaniu czasu pracy przy liniach produkcyjnych. Odrzucał metody tradycyjne metody racy, badał ruchy pracowników przy różnych zadaniach i mierzł ich czas pracy. Zachęcał pracodawców by płacili wydajniejszym pracownikom wyższą stawkę, w ten sposób zachęcano pracowników do przekraczana norm w celu uzyskania większych wynagrodzeń.
-H. Gannt
-Gilberthowie
Szkoła behawioralna
Organizacja to ludzie . Grupa naukowców zajmujących się dziedziną zarządzania posiadających wykształcenie z zakresu psychologii, socjologii pokrewnych dyscyplin, korzystająca ze swojej wszechstronnej wiedzy do przedstawienia skuteczniejszych sposobów kierowania ludźmi w organizacji.
-E. Mayo – był pionierem w zastosowaniu metody naukowej do badania ludzi w środowisku pracy , wprowadził koncepcje „człowieka społecznego” , motywowanego przez chęć wchodzenia w związki z innymi
-Maslow – hierarchia potrzeb
-McGregor – teoria X, Y
Efekt Hawthorna -pracownicy będą lepiej pracować gdy uznają że kierownictwo troszczy się o nich i poświęca im więcej czasu
Szkoła Ilościowa
Stosowanie metod matematycznych do budowania modeli , analizy i rozwiązywania problemów zarządzania
-R. McNamara
3. Cechy organizacji jako systemu
System – charakteryzuje: – całościowość ( synergia )
– określone granice –sztywne, elastyczne
– przepływ informacji
– sprzężenie zwrotne – układ wzajemnych zależności
– dynamika interakcji – wzajemne reakcje, każdy system ma zmienne
– w każdym systemie istnieją podsystemy , które tworzą wspólnotę żeby zrealizować określony cel
4. Grupowe a indiwidualne podejmowanie decyzji
Efektywność decyzji podejmowanej przez grupę zależy od typu zadania
Są 3 typy zadań
1) Addytywne – wszyscy pracuję, wykonja ten sam rodzaj zadania a efekt końcowy to suma pracy poszczególnych pracowników
2) Koniunktywne – działanie zależy do najmniej sprawnego członka grupy ( wspinaczka górska)
3) Dysjunktywne – poziom rozwiązania zależy od najsprawniejszego członka grupy.
Grupy maja przewagę nad jednostkami przy zadaniach addytywnych i koniunktywnych
W toku podejmowania decyzji ponosi się straty w toku procesu.
W grupach istnieje skłonność do dyskusji nad tematami, które wszyscy znają natomiast, najmniej czasu poświęca się tematom znanym.
5. Wpływ grupy na jednostkę
Falicytacja społeczna – napięcie zw z obecnością innych osób, wpływa pozytywnie na wykonywanie zadania lub negatywne jeśli zadanie jest trudne.
Pobudzenie w sytuacji falicytacji:
1). Człowiek ma poczucie ze jest poddawany ocenie ( zadanie łatwe)
2) obecność innych osób może rozproszyć uwagę
3).obecność innych może wywołać żywotność
W sytuacji gdy jest grupa dochodzi do próżniactwa społecznego – odpowiedzialność jest podzielona, zadania porozdzielane, jeżeli zadanie jest trudne lepiej powiedzieć ze to zadanie będzie oceniane wspólnie
6. Czynniki biograficzno-profesjonalne a zachowanie się czlowieka w organizacji
Czynniki biogr- profes:
-płeć osoby,
– wiek, 25 lat wiek psychologiczny-nabycie mądrości życiowej
– -wygląd,- ludzie ładniejsi musza mniej włożyć wysiłku w osiąganiu kariery itp.
Lanbrosa – stwierdził że ludzie o okrągłych czaszkach mają cechy przestępcze, o wysokim czole są inteligentniejsi
– rasa,
– stan zdrowia – fizjonomia (wygląd ) jest to jeden z bardzo ważnych czynnikow, status rodziny i ekonomiczny- człowiek funkcjonuje w organizacji jeżeli w domu są dobre relacje i stosunki, ci którzy wychowywali się w lepszych warunkach mają lepszy start
( studia, lepszy zawód itp. )
– miejsce zamieszkania,
– zawód – szczyt aktywności zawodowej 36 rok życia, osoby o wysokim statusie wykształcenia postrzegane są przez siebie i innych jako bardziej niezależne w podejmowaniu decyzji
– wykształcenia,
– staż pracy,
– prognozy zawodowe
7. Psychologiczne determinanty zachowania się człowieka w organizacji
Chronobiologia – rytmy funkcjonowania ludzi.
Rytmu ultradialne – do 20 h ( EEG, tętno, oddech)
Rytmy arkadialne od 20- 28 h (procesy metaboliczne- sen, czuwanie )
Rytmy infrodialne – powyżej 28 h ( cykle chormonalne )
Rytmy mogą być zdeterminowane środowiskiem
5 cio dniowy dzień pracy – wtorek najefektywniejszym dniem pracy
W ciągu dnia – rano czujemy się najlepiej, 13-15 źle, od 15 lepiej, najgorszy czas to 3-5 rano
Pogoda ma wpływ na nastawienie ( Meteropaci – ludzie uzależnieni od pogody )
Zima – samopoczucie człowieka gorsze, pozostałe pory roku – lepiej
Na przebieg biorytmu maja wpływ czynniki :
-fotoekologiczne (światło)
-socjalne
-cywilizacyjne
-psychologiczne
Postrzeganie
Człowiek obserwując innych, wysuwa wnioski
Pojawiają się postawy.
Ten proces postrzegania ma wpływ na funkcjonowanie jednostki w organizacji
Pewne komunikaty niewerbalne maja wpływ na to jak odbieramy innych.
Komunikaty niewerbalne:
– służą do przenoszenia postaw i np. jeśli lubimy kogoś, to uśmiechamy się do tej osoby i oczekujemy wzajemności
– służą do wyrażania emocji
– mówią o cechach osobowości ( czy ktoś jest otwarty, czy zamknięty w sobie )
– służą do ułatwiania komunikacji werbalnej ( słownej )
8.Inteligencja ogólna i emocjonalna
Inteligencja ogólna – wiąże się z tempem przetwarzania informacji a także z tempem dostosowania się do zmieniających się waru kow środowiska zewnętrznego.
Są 2 typy inteligencji – płynna – wiąże się z neurofizjologicznymi właściwościami
Mózgu, które umożliwiają szybkość rozpoznawania,
Kojarzenia poziomu kompetencji, giętkość uwagi
– skrystalizowana – doświadczenie nabywane w ciągu życia, to
Wiedza i samowiedza
Inteligencja emocjonalna – odgrywa b ważna rolę, wymagana u kierownika
– Wiąże się z łatwością dokonywania wglądu w swoje emocje i
Umiejętnością samoregulacji zachowania, kiedy silnie
Oddziaływują na dana osobę emocje
– Wiąże się z zdolnością spostrzegania, oceniania, wyrażania
Emocji,
– Ważne jest, aby umieć wprowadzić się w stan emocjonalny
– Wiąże się z zdolnością rozumienia emocji i wiedza o emocjach
– Zdolność do regulacji emocji w celu podniesienia poziomu emocjonalnego i rozwoju intelektualnego
9. Czynniki mające wpływ na osób oceny pracownika (Osoba spostrzegajaca, spostrzegana, kontekst) Kanały komunikacji niewerbalnej
Rodzaj oceny pracownika zależy od cech osoby spostrzegajacej, cech osoby spostrzeganej i od czynników sytuacyjnych
Osoba spostrzegająca – b.wazna role jest samoocena
Osoba o niskiej samoocenie częściej ocenia innych również nisko, krytykuje, osoby ze skłonnością do depresji również
Jeżeli dana osoba jest towarzyska to pod tym kontem ocenia pracownika.
Warunkiem rzetelności w spostrzeganiu innych ludzi jest swiadomośc swoich cech osobowości i znajomość mechanizmów spostrzegania
Mechanizmy spostrzegania społecznego
a) stereotyp- generalizacja, kiedy na podst. krótkotrwałej obserwacji wysuwamy zbyt pochopne
wnioski ( pierwsze wrażenie)
– Ekstrapolacja – wnioskowanie, że dana osób posiada pewną cechę, bo ma ją
Dana grupa ludzi, do której ona należy
b) kategoryzacja – skłonność, aby postrzegać innych przez pryzmat jednego wymiaru cech, który uznany jest przez spostrzegającego na najbardziej istotny
Cechy osoby spostrzeganej: – pozycja społ. danej osoby
– Role społeczne pełnione
– miejsce zajmowane w hierarhi struktury organizacji
– wyrazistośc i czestotliwośc okreslnych cech zachowań
Czynniki sytuacyjne (kontekst) to jak oceniamy drugą osobę zalezy od kontekstu
Kiedy dane osoby osoby nam się podobają to bardziej się nam będą podobaly kiedy zobaczymy je racm, ale jedna osoba jest nielubiana a druga jest lubiana i jeśli zobaczymy je razem to nie lubiana jest bardziej nie libiana a lubiaa barzdizej lubiana.
Na treść sostrzeżeń ma wpływ obraz innej osoby, ktre ona kogos nam przypomina ( jeżeli szef widzi czlowiek aktóry podobny jest do kogos miłego to lubi ta osobe i na odwrót)
Kanały komunikacji niewerbalnej:
– mimika –jest 6 emocji twarzy : zaskoczenie, strach , smutek, szczęście, niesmak
W różnych kulturach można różnie postrzegać te komunikaty
Nasza mimika wypływa z uwarunkowań kulturowych ( w Japonii kobiecie nie wolno się głośno śmiać )
– kontakt wzrokowy – ułatwia komunikację , ale nadmierny kontakt wzrokowy jest „trudny” tzn. że źle się czujemy jeżeli ktoś na nas patrzy przez cały czas. Jeśli ktoś nam nie patrzy w oczy sądzimy ze jest nie szczery
-gesty rąk i ramion
– odpowiednie siedzenie
– stan zdrowia
-cechy wyglądu zewnętrznego (ubiór)
-kontakt fizyczny ( przestrzeń intymna, indywidualna, dystans społeczny, dystans publiczny)
-elementy środowiska fizycznego ( umeblowanie, oświetlenie, kolor ścian)
-niewerbalne aspekty mowy (ton głosu, rytm mowy, przerwy w mówieniu, to samo zdanie może mieć różne znaczenie)
-dźwięki parajezykowe (smiech, płacz, mruczenie, mlaskanie , ziewanie)
10. Kierowanie- typy aktywności
Kierowanie, działanie decydujące o zachowaniu się innych ludzi. Zgodnie z celem osoby kierującej wyróżnia się następujące kierunki działalności kierowniczej:
1) dyrektywna (inicjowanie działania) polegająca na określeniu celu działania osób kierowanych, wydaniu poleceń wykonania określonych zadań,
2) informacyjna polegająca na przekazaniu danych i przesłanek, które potrzebne są do wykonania zadania,
3) motywacyjna polegająca głównie na nagradzaniu lub karaniu,
4) oceniająca, polegająca na sprawdzaniu i ocenianiu wykonawców zadań, porównywaniu wyników, określaniu pozycji poszczególnych osób.
Kierowania style, sposoby oddziaływania osób kierujących na zespoły ludzi podporządkowanych. Wyróżnia się dwa przeciwstawne style kierowania:
1) autokratyczny oparty na centralizacji władzy w rękach kierownika i przejawiający się w niedopuszczaniu do podejmowania decyzji i działaniu bez porozumienia się z grupą osób kierowanych, nie wyjaśnianiu swych poczynań, drobiazgowym określaniu zadań bez uzasadnienia,
2) demokratyczny oparty na więzi kierownika z grupą i przejawiający się w dążeniu do uzyskania aprobaty osób podporządkowanych, ich wysłuchiwaniu, zachęcaniu do wyrażania
Efektywne kierowanie (effective (efficient) management)
Kierowanie, które w określonych warunkach funkcjonowania organizacji zaspokaja właściwie jej aktualne i perspektywiczne potrzeby oraz materialne, socjalne i psychospołeczne potrzeby pracowników. W obecnych warunkach funkcjonowania organizacji efektywne kierowanie musi być kierowaniem twórczym. Wyraża się ono w tym, że przełożony pobudza podwładnych do innowacji i stwarza klimat dla wysuwania i dyskutowania pomysłów oraz do współudziału w poszukiwaniu optymalnych decyzji. Takie kierowanie umożliwia tworzenie układu optymalizującego osiągnięcia kierowanego przez menedżera zespołu i całej firmy.
Efektywne kierowanie musi się opierać na podejmowaniu przez kierownika efektywnych decyzji, czyli takich, które przynoszą spodziewane rezultaty. Efektywna decyzja winna spełniać trzy wymagania: powinna być dobra jakościowo, czyli polegać na wyborze najbardziej korzystnej alternatywy, powinna zyskać aprobatę tych, którzy ją będą wcielać w życie oraz powinna wytyczać zadania jasno i precyzyjnie.
Kierowanie (control, manage)
Działalność zmierzająca do spowodowania zachowania się ludzi zgodnie z celami osoby kierującej oraz etyką i kulturą zatrudniającej ich firmy (instytucji). Kierowanie stanowi formę bezpośredniego oddziaływania przełożonego na podległego mu pracownika w kierunku wykonania zadania wynikającego z założonych celów. Polega ono na wydawaniu poleceń służbowych wyznaczających czynności, które należy wykonać, udzielaniu wyjaśnień, przekazywaniu informacji, motywowaniu pracowników, kontrolowaniu wyników ich pracy itp. Od sposobu i technik kierowania zależą postawy pracowników, ich zaangażowanie się w sprawy pracy i zakładu, ich gotowość do wykonywania zadań i wprowadzania innowacji.
Od obecnych kierowników wymaga się kierowania twórczego tj. pobudzania pracowników do innowacji, wysuwania i dyskutowania pomysłów i współudziału w poszukiwaniu optymalnych decyzji, a w rezultacie tworzenia układu umożliwiającego integrację potrzeb pracowników i organizacji
Styl kierowania (style of control)
Względnie trwały i powtarzalny sposób oddziaływania przełożonego na podwładnych dla pobudzenia i koordynacji ich działalności zespołowej zmierzającej do realizacji celów stojących przed organizacją. W najbardziej popularnej typologii wyróżnia się dwa style kierowania: autokratyczny (dyrektywny) i demokratyczny (integratywny). Styl autokratyczny charakteryzuje centralizacja władzy, przewaga decyzji jednoosobowych i poleceń służbowych, duży dystans w kontaktach z podwładnymi itp. Styl demokratyczny charakteryzuje zaś decentralizacja władzy, partycypacja w zarządzaniu, brak dystansu w układzie przełożony-podwładny itp.
W teorii kierowania mówi się też o tradycyjnym i nowoczesnym stylu kierowania. Podstawą stylu tradycyjnego był paradygmat 3K, co oznacza komenderowanie, koordynowanie i kontrolowanie, nowy styl zasadza się natomiast na regule 3W, która oznacza wymaganie, wspomaganie i wiązanie działań na zasadzie sprzężenia zwrotnego. W starym stylu dominują takie elementy jak: polecenie, władza, autorytet, szczegółowe instrukcje. Podstawą nowego są: partycypacja, informowanie, tworzenie wizji, wspieranie, konsultowanie oraz delegowanie uprawnień i odpowiedzialności.
11. Czynniki warunkujące sprawne kierowanie
Zasady postępowania dobrego menadżera:
-stara się poznać swoich pracowników (potrzeby, cele, ideały, wartości)
-powinien stosować osobisty styl zarządzania ( twarzą w twarz )
-dbałość o dobra atmosferę wśród pracowników
-musi się koncentrować na mocnych stronach pracowników
-musi doceniać każde osiągnięcia pracowników, uczynić z sukcesu prawdziwe wydarzenie
-wsparcie osobistym zaangażowanie, w trudnych sytuacjach
-umożliwienie współdecydowania o różnych sprawach
-motywowanie innych aby dawali z siebie wszystko
-ćwiczenie umiejętności panowania nad sobą i przekazywanie wiary w sukces
12. Przywództwo skuteczne ( autorytet profesjonalny, charyzmatyczny, administracyjny )
13.Zaangażowanie pracownika a typ szefa
Wiedza umiejętności Chęć motywacji Typ szefa
Jeżeli pracownik nie umie
Nie chce Szef wymagający – sprawuje dozór nad zadaniami
Jeżeli pracownik nie umie
Chce ją wykonać Trener – nadzoruje wykonywanie poleceń ale wyjaśnia swe decyzje domaga się sugestii
Pracownik umie
Ale nie chce Wspierający- ułatwia ,pomaga, zachęca dzieli współodpowiedzialność z pracownikami daje możliwość podejmowania decyzji
Pracownik umie
chce Delegujący- daje szansę być samodzielnym , umożliwia podejmowanie decyzji i ponoszenie odpowiedzialności
14. Style kierowania
15. Techniki wywierania wpływu na podwładnych
16. Teorie leżące u podstaw stylów zarządzania w przedsiębiorstwie
17. sposoby motywowania zespołu
1.zobowiązanie – częste reakcje , z entuzjazmem zostają wykonywane zadania
2. zastosowanie
3. opór – wynik niepomyślny , osoba nie chce realizować poleceń szefa
Sposoby motywowania pracowników techniki
1. legalna władza – / formalna/
2. racjonalnie przekazywana/ władza eksperdzka/
3. inspirowana- odwołuje się do emocji , zasad , nie oferuje się nagrody dajemy szansę na zrobienie czegoś szlachetnego
4. konsultacji- podwyższamy motywacje poprzez danie możliwości współdecydowania o pewnych sprawach
5. wymiany- nagroda za spełnienie prośby szefa
6. zaapelowanie do przyjaźni i lojalności oraz ingracjacja / wkradanie się w łaski/
7. technika nacisku – groźby zastrzeżenia
8. technika przymusu – w sposób pośrednia wywieranie wpływu wykorzystując wsparcie innych osób
18. Konflikty jak je rozwiązywać
Konflikty zawsze rodzą coś nowego
Paradoks zgody – gdy nie chcemy dopuścić do konfliktu
Asertywność umiejętna obrona swoich racji postaw
Aby konflikt był rozwiązany ważna jest ;
– samodzielność partnerów
– równorzędność partnerów
– jednoznaczne komunikowanie się
– analiza i zrozumienie konfliktu
19.Typologia reakcji na konflikt
1. akty unikania
2. akty odcinania
3. Unikanie odpowiedzialności
20 Sposoby radzenia sobie ze stresem
stres wg Selya /Seli/ to nieswoiste reakcje organizmu na wszelkie stawiane mu żądania
1. neustresy – konieczne do życia -pobudzają do działania
2. dystresy – stan napięcia wywołany niekorzystną sytuacją
3. eustresy – stresy wywołane pozytywnymi wydarzeniami
III fazy przytstosoawnia się
I faza alarmowa
II faza adaptacji odporności
IIIfaza wyczerpania
Reakcje na stres
– lęki – ucieczka od pewnych sytuacji
– agresja
– regresja- cofanie się do wcześniejszych faz rozwoju / prymitywne formy zachowania/
– fiksacja- uporczywe powtarzanie zachowania bez rezultatu
– mechanizmy obronne- rożne sposoby rozładowania napięć przez przepracowanie psychiczne
Stres organizacyjny manifestuje się
1. pogorszenie się stanu zdrowia człowieka – zwiększone tętno ,ciśnienuie,wysoki cholesterol nerwica żołądka
2. pogorszenie zdrowia psychicznego – obniżenie poczucia wartości , niezadowolenia , zaburzenia nerwicowe , alkoholizm, palenie ,narkotyki ,leki
3. zaburzenia procesow organizacyjnych – częste absencje niska efektywność, niezadowolenie z organizacji, konflikty brak motywacji do pracy
jak radzić sobie ze stresem- zapobieganie ,profilaktyka
– planowanie działań
– swój własny sposób relaksu
– dbanie o dobre relacje z innymi
– dbanie o zdrowie
– odpowiednia postawa życiowa
– odpoczynek
–
21. Zjawisko wypalenia zawodowego – agent ubezpieczeniowy nauczyciel, to osoby mające ciągły kontakt z ludźmi
III etapy wypalania
I Ogólne zmęczenie emocjonalne – kiedy są zmęczone ,rozdrażnione , nie mogą rozładować napięcia np. bezsenność
II utrata poczucia kompetencji- nie nadają się na określone stanowiska , skłonność do obwiniania innych za niepowodzenia
III depersonalizacja- inne osoby traktowane są instrumentalnie przedmiotowo , brak satysfakcji z pracy brak sukcesów . trzeba wówczas zmienić pracę
