PRZEDMIOTEM PSYCHOLOGII jest badanie zachowania i doznawania oraz okoliczności, w jakich one zachodzą.
BEHAWIORYŚCI wyobrażali sobie człowieka jako bierną istotę, której zachowanie pozostaje pod wyłączną kontrolą środowiska. Na człowieka można wpływać. Bodźce środowiska wpływają na zmiany zachowania człowieka. Rozwój intelektualny zależy jedynie od doświadczeń dziecka. Można wpływać na człowieka. Przyswajanie i doświadczenia zdobywane w środowisku są motorem rozwoju. Metody terapeutyczne: lęk zastępujemy przyjemnym odczuciem, układanie listy zachowań, które mają różny stopień zagrożenia.
Desensalizacja – odczulanie, stosujemy gdy mamy utrwalony lęk.
PSYCH. POZNAWCZA: Warunkowanie w organizmie nie odbywa się automatycznie, jest to proces, który zmienia wiedzę uczącego się o otoczeniu, wskutek czego pewne formy zachowania stają bardziej pożądane ale nie niezbędne. Świadome przeżycia dają się rozłożyć na najmniejsze cząstki. Ludzkiemu umysłowi przypisano zdolności twórcze, które łączą elementy w przeżycia. Człowiek jest istotą aktywną, która informacje przetwarza, porządkuje i kształtuje – nadaje im sens i przypisuje znaczenie. Procesy poznawcze zmieniają się w zależności od procesów wewnętrznych. Wpływ na zachowanie ma proces poznawczy, który polega na spostrzeganiu, przypisywaniu znaczenia, przywoływaniu zawartości pamięci, porównywaniu z nowymi informacjami oraz podejmowaniu decyzji. Człowiek to istota szukająca bodźców, objaśniająca je i przetwarzająca.
Złożoność poznawcza – ilość wymiarów branych pod uwagę przy ocenie rzeczywistości. Osoby o małej złożoności poznawczej używają niewielu wariantów dwubiegunowych. Osoby o dużej złożoności trudno, wolno podejmują decyzje.
Dysonans – wypieranie informacji sprzecznych.
Deprywacja sensoryczna – brak odbioru wrażeń.
Abstrakcyjność – we wczesnych latach życia ludzie postrzegają wszystko bardzo konkretnie, dopiero po pewnym etapie rozwoju (12 lat) tworzymy abstrakcje.
Otwartość, zamkniętość – struktury są otwarte gdy pod wpływem informacji dochodzi do zmian. Struktury zamknięte nie doprowadzają do zmian, rozwoju.
Aktywność – gdy zakodowana wiedza może być użyta w praktyce
Bierność – odtworzenie bierne wiedzy, brak możliwości zastosowania w praktyce.
PSYCHOANALIZA (Freud, Adler, Jung, Horney) Człowiek rodzi się z nieświadomymi popędami, nad którymi ma niewielką kontrolę. Psychoanaliza to możliwość przywołania do świadomości stłumionych treści. Psychoanalitycy stosują następujące metody: swobodnych skojarzeń, analiza snu, testy projekcyjne, hipnoza, czynności pomyłkowe. Człowiek jest zdrowy, gdy uświadomi sobie, że istnieje problem i opracowuje strategię rozwiązania go.
Sublimacja – nieświadome dążenia mogą być wyrażone za pomocą twórczości artystycznej.
PSYCH. HUMANISTYCZNA (Rogers. Maslow): Wewnętrzne potrzeby wpływają na funkcjonowanie ludzi. Podstawową właściwością natury ludzkiej jest rozwój, do którego wymagane jest sprzyjające otoczenie, środowisko. Człowiek jest osobą twórczą, tworzy plan własnego samo rozwoju. Liczą się uczucia. Ludzie dążą do samorealizacji. Dopiero gdy stworzymy pozytywny obraz swojej osoby zaakceptujemy innych. Człowiek jest z natury dobry, wszystkie jego dążenia są konstruktywne, pozytywne. Nie można rozpamiętywać przeszłości i skupiać się na przyszłości. Trzeba skupiać się na chwili obecnej.
EMOCJE – przyjemne lub nieprzyjemne stany odczuwania, o różnej intensywności, wywołane w określonych warunkach, powiązane z fizycznymi formami wyrazu (mimika, gestykulacja) oraz ze zmianami fizjologicznymi. Komponent fizjologiczny odpowiada za intensywność procesu emocjonalnego a komponent poznawczy za nazwanie emocji oraz jej treść i jakość. Emocje wywołują: pierwotne bodźce emocjonalne (wrodzone, których nie musimy się uczyć), bodźce powstające na bazie generalizacji (te których się uczymy), przetwarzanie informacji, sprawdzanie ich wiarygodności, ocena zdarzeń, tego co dzieje się z nami i z otoczeniem.
STRES – Na początku istniał stres biologiczny. W 1936 Hans Selye stwierdził, że jest to niespecyficzna reakcja organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania. Każda zmiana w naszym otoczeniu, w nas samych wywołuje stres. Każda reakcja odbywa się według tych samych faz (GAS):
1.a) Alarm w ujęciu biologicznym – aktywizują się wszystkie układy wewnętrzne. b) Mobilizacja – alarm w ujęciu psychologicznym – wzrost energii i mobilizacji do działania.
2. Obniżenie aktywności wszystkich systemów uruchomionych poprzednio. Pojawiają się choroby wynikające z przystosowania. Obniżenie sprawności działania. Działanie jest nieefektywne. Następują zmiany w zachowaniu: nadmierna nerwowość, wrażliwość, nadwrażliwość.
3. Wyczerpanie energii adaptacyjnej, utrata możliwości obrony organizmu, skrajna zmienność w zachowaniu, kompletna apatia, destrukcja.
Czynniki wywołujące stres:
– każda zmiana zachodząca w człowieku lub jego otoczeniu
– – typy sytuacji trudnych: deprywacja (brak lub ograniczony dostęp do podstawowych czynników, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania), przeciążenie (gdy trudność zadania jest na granicy naszych możliwości fizycznych lub umysłowych), utrudnienie(możliwość wykonania pracy jest ograniczona), zagrożenie (gdy człowiek spodziewa się utraty czegoś ważnego).
– Osoby, które mają zły stan zdrowia są mniej odporne na stres. Typ osobowości „A” – typ człowieka, dla którego bardzo istotne jest konkurowanie, który skłonny jest do agresji i żałuje każdej straconej minuty. Mają lepsze możliwości obrony przed stresem. Dobrze znosi stres krótkotrwały. Po dłuższym czasie następuje załamanie. Typ „B” – bardziej spokojny, cierpliwy i zrównoważony. Wykonuje tylko taką pracę, z którą sobie poradzą.
– Agresja jest formą obrony w przypadku stresu. Regresja – przejście do mniej dojrzałych poziomów rozwoju (dorośli zachowują się jak dzieci). Aksacja – (stereotypizacja) powtarzanie czynności, brak modyfikacji zachowania. W sytuacjach stresu ludzie wprowadzają nastrój zabawy aby obniżyć napięcie. W przypadku stresu długotrwałego ludzie wprowadzają mechanizmy obronne. Wymaga to pomocy specjalisty.
MOTYWACJA – wewnętrzny proces zachodzący w konkretnej jednostce. MOTYWOWANIE – dążenie do wywołania stanu motywacji poprzez stosowanie kar i nagród. Proces motywacji spełniony jest pod wpływem 3 warunków:1. powstanie poczucia niespełnienia, gotowość do aktywności redukującej ten stan (MOTYW)2. czynnik redukujący stan, zaspokajający motyw, powstanie celu działania 3. przekonanie o tym, że istnieje prawdopodobieństwo osiągnięcia celu. MOTYW – niezaspokojone potrzeby organizmu, potrzeby psychologiczne, czynniki zakłócające sformułowanie zadań, zaktywizowanie zainteresowań i wartości. Na ludzi w jednej chwili nie działa jeden motyw. Są 3 typy konfliktów występujące gdy istnieją 2 równe sobie motywy: 1. dążenie – dążenie: sytuacja gdy mamy 2 różne motywy i sposoby ich zaspokojenia. 2. unikanie – unikanie: sytuacja, gdy mamy coś wybrać i obydwie sytuacje są dla nas niekorzystne. Prowadzi to do długotrwałego napięcia. 3. Dążenie – unikanie: jeden i ten sam obiekt wywołuje w nas dwie przeciwne tendencje.
Procesy emocjonalno – motywacyjne wyrażają ustosunkowanie ludzi do sytuacji oraz dynamizują działanie, informują, że coś się dzieje w organizmie lub otoczeniu i wyrażają nastawienie do tych zmian. Procesy te mogą powodować wyolbrzymienie pewnych zjawisk. Następuje to, gdy treść procesów poznawczych jest zgodna z treścią procesów emocj. – motyw.. Następuje wyostrzenie zjawisk (chcemy coś zobaczyć, osiągnąć a jest to niedostępne, nasza wyobraźnia ubarwia, upiększa sferę związaną z naszymi uczuciami). Procesy emocj. – mot. Powodują osłabienie (syt. Odwrotna do wyolbrzymienia). EFEKT OJCOWSKI – wybór rozwiązania jakiegoś problemu często niewłaściwego kierując się emocjami. Emocje wpływają negatywnie na spostrzeganie. Im silniejsze emocje tym bardziej modyfikują nasze myślenie. Emocje i motywy wpływają na energię, aktywność, sprawność działania. I PRAWO YERKESA – DODSONA: Im silniej jesteśmy motywowani tym lepiej wykonujemy pracę. Po dojściu do optymalnego poziomu wykonania zadania nadmiar motywacji wywołuje dezorganizację. Zbyt silna motywacja prowadzi do osłabienia racjonalizmu myślenia, realizmu oceny sytuacji, ogranicza sprawność działania. II PRAWO YERKESA – DODSONA: uwaga jest skupiona na trudności zadania.
PROCESY POZNAWCZE:
1. SPOSTRZEGANIE – PERCEPCJA. Wrażenia – najprostsze procesy będące odzwierciedleniem jednej cechy przedmiotu niezależnie od pozostałych jego cech. Zwykle odbieramy więcej wrażeń, które łączą się w spostrzeżenia (odzwierciedlenie wszystkich cech przedmiotu, nie jest ono prostą sumą wrażeń).2. PAMIĘĆ. 3 fazy procesu pamięciowego: a) zapamiętywanie – dowolne (dzięki uczeniu się) i mimowolne.b) przechowywanie – pamięć ultrakrótka (sensoryczna, czas przechowywania informacji trwa kilka sekund, ok. 18 elementów) pamięć krótkotrwała (15 sekund, 7 – 12 elementów) pamięć trwała (b. długi okres przechowywania, pojemność nieograniczona, wymaga wysiłku) pamięć operacyjna (miejsce wykonywania wszelkich operacji umysłowych, informacje są ściągane z innej pamięci na chwilę).c) odtwarzanie – odbywa się przy pomocy specjalnych strategii wydobycia (przypominanie, rozpoznawanie, ponowne uczenie się).
UCZENIE SIĘ – gromadzenie doświadczeń dzięki którym zmieniamy nasze zachowanie. TRANSFER – ułatwienie lub utrudnienie czynności uczenia się przez uprzednie uczenie. Transfer pozytywny – wykorzystujemy metodę zasad uczenia się.
–
