Wojna trojańska (mitologia grecka), wojna stoczona pod murami Troi, oblężonej przez Achajów. Podania o wojnie trojańskiej kształtował grecki epos (Homer, poeci cykliczni), potem liryka chóralna i tragedia grecka.
Wg nich przyczyną wojny trojańskiej była skarga Gai – Matki Ziemi z powodu nadmiernej liczby ludzi. Aby ulżyć cierpieniom Gai, Zeus postanowił wywołać wielką wojnę. Nemezis ze związku z Zeusem urodziła jajo, z którego (pod opieką Ledy) wykluła się najpiękniejsza kobieta świata, Helena.
Poślubiła ona króla Sparty, Menelaosa. Porwanie Heleny przez królewicza trojańskiego, Parysa, było bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny. W wojnie trojańskieaterięli udział najwięksi greccy bohyglą. Zb: Agamemnon (brat Menelaosa i wódz naczelny wyprawy), Achilles i Patroklos, Odyseusz, Palamedes, Nestor z synami, dwaj Ajaksowie. Na czele obrony Troi stał syn króla Priama, Hektor.
Przez 10 lat szale zwycięstwa nie przechyliły się na żadną ze stron, gdyż w walkach obok śmiertelnych brali udział bogowie. Wreszcie Achajowie użyli sposobu, podpowiedzianego im przez Atenę. Symulując odwrót, pozostawili jako dar wotywny dla Ateny drewnianego konia (koń trojański), a we wnętrzu ukryli greckich żołnierzy.
Wbrew ostrzeżeniom Kasandry, córki Priama, Trojanie otworzyli bramy i wciągnęli konia do miasta. W nocy Achajowie wyszli z konia, otworzyli bramy powracającym wojownikom i zaatakowali śpiące miasto. Niemal wszystkich Trojan wymordowano, kobiety uprowadzono w niewolę, a miasto spłonęło.
Eratostenes wyliczył, że wojna trojańska odbyła się w 1184 p.n.e. Archeologowie przyjmują, że ok. 1200 p.n.e., a Troja, którą wtedy zniszczono, była warstwą Troja VII a (ślady pożaru, mogące świadczyć o oblężeniu i spaleniu grodu).
Odyseusz, Odys, Odysses, łaciński odpowiednik – Ulisses, Ulyxes, w mitologii greckiej, król Itaki, syn króla Laertesa i Antyklei, wnuczki Hermesa. Mąż Penelopy i ojciec Telemacha. Jeden z najpopularniejszych herosów wojny trojańskiej.
Bohater Homerowych eposów Iliady i przede wszystkim Odysei, słynny z przemyślności, bystrości i braku skrupułów w posługiwaniu się podstępem. Pod Troją doświadczony wódz, dzielny wojownik, mądry doradca i zręczny dyplomata. Poeci cykliczni przypisywali mu pomysł podstępu z koniem trojańskim.
Przygody Odyseusza w drodze powrotnej spod Troi opisuje Odyseja (10 lat tułaczki po morzach). Istnieje wiele wersji ostatnich lat życia Odyseusza. Wg najbardziej popularnej zginął przypadkowo z ręki Telegonosa, swego syna, którego miał z Kirke.
Mit o Odyseuszu wielokrotnie stawał się materiałem tak literatury (Eurypides, G. Hauptmann, S. Wyspiański, N. Kazandzakis, A. Tennyson, L. Feuchtwanger, J. Joyce), jak muzyki (C. Monteverdi, Ch. Gounod), filmu (M. Camerini, S. Kubrick) i sztuk plastycznych (greckie malarstwo wazowe, rzymskie malowidła ścienne w Pompejach i na Eskwilinie, A. Carracci, P.P. Rubens, G.B. Tiepolo, W. Turner, J.A.D. Ingres).
