Wzór na AD z uwzględnieniem ekonomicznej roli państwa:
AD = C + I + G
Ekonomiczna definicja państwa:
Państwo – to podmiot gospodarczy. Podmiot gospodarczy – bierze udział w procesie gospodarowania poprzez swoje decyzje i wybory i wpływa na decyzje i wybory innych podmiotów gospodarczych.
Za pośrednictwem jakich rynków wpływa na decyzje i wybory innych podmiotów gospodarczych? Rynku dóbr i usług konsumpcyjnych i na rynku czynników produkcji (w charakterze sprzedawcy bądź nabywcy czynników produkcji).
Jakie cechy świadczą o samodzielnym bycie państwa jako podmiotu gospodarczego?
odrębność majątkowa;
samodzielność decyzyjna;
samodzielność dochodowa.
Do jakiej grupy podmiotów zaliczamy państwo? Jest to podmiot sfery regulacji. A w sferze regulacji zalicza się do podmiotów o charakterze władczym i jest to podmiot analizy makroekonomicznej.
Państwo jest podmiotem sfery regulacji, ale poprzez swoje działanie wpływa także na podmioty sfery realnej. Na czym polega aspekt realny ekonomicznej roli państwa w życiu gospodarczym? Państwo tworzy instytucje i jest właścicielem przedsiębiorstw państwowych, jest to określone przez zakres własności publicznej.
Własność publiczna:
własność państwowa;
własność komunalna.
Od wielkości własności publicznej zależy liczba instytucji i przedsiębiorstw. Jeżeli uwzględnia się aspekt realny państwa to państwo występuje w charakterze pracodawcy (2,5 mln pracowników budżetowych w Polsce), i w charakterze dostarczyciela całego szeregu dóbr i usług, które są adresowane do różnych podmiotów gospodarczych.
Aspekt regulacyjny roli państwa w życiu gospodarczym polega na tym, że państwo wykorzystuje funkcję tworzenia ładu prawnego. Polega ona na tworzeniu norm prawnych oraz instytucji ochraniających własność prywatną i prawa poszczególnych jednostek. W sensie ekonomicznym chodzi o określenie zasad prowadzenia działalności gospodarczej. Państwo reguluje tutaj zasady tworzenia i likwidacji przedsiębiorstw, stosunki między pracownikami i pracodawcami. Pomiędzy producentami i konsumentami, podmiotami krajowymi i zagranicznymi.
Ten aspekt regulacyjny wynika z tego, że państwo poprzez tworzenie norm prawnych jest w stanie wpływać na decyzje i wybory wszystkich pozostałych podmiotów gospodarczych. Ale w tym swoim wpływaniu wykorzystuje pewne instrumenty, które można podzielić na pośrednie i bezpośrednie:
Bezpośrednie instrumenty ingerencji państwa:
określenie norm zanieczyszczeń powietrza, wody, gleby;
minimalna stawka płac;
kontyngenty importu określonego produktu;
Pośrednie instrumenty:
obniżenie lub podwyższenie przez Bank Centralny stopy redyskontowej;
zmiana stopy opodatkowania dochodów;
zmiana kursu walutowego;
określenie zasad amortyzacji majątku trwałego.
Funkcje ekonomiczne państwa:
alokacji – polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Jest to ochrona własności prywatnej i wspieranie mechanizmu rynkowego. Na czym polegają zadania państwa w ramach funkcji alokacji? Określa ile własności publicznej musi być, wspiera konkurencję (mechanizm rynkowy) – poprzez eliminowanie barier utrudniających wejście na rynek – bariery prawne, eliminowanie praktyk monopolistycznych, usprawnienie obiegu informacji ekonomicznej.
redystrybucji – związana jest z korygowaniem przez państwo podziału dochodu, mechanizmami rynkowymi zapewnia prawidłowy podział dochodu, wpływa na poziom konsumpcji i sprzedaży. Jakie są instrumenty realizacji funkcji redystrybucji? System podatkowy i wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne, systemy różnego rodzaju dopłat i cen. Jeżeli mówimy o systemach cen, to jaki mechanizm tworzenia cen wykorzystuje i jaka funkcję ceny? Mechanizm rynkowy i administrowania ceną (tą wykorzystuje) i funkcje socjalną ceny. Jakimi metodami realizuje państwo funkcję redystrybucji? Sposoby realizacji f. redystrybucji za pomocą świadczeń i transferów, świadczeń w naturze (świadczenia oświatowe, służby zdrowia i mieszkalnictwo) i pieniężnych (zasiłki programów socjalnych, stypendia).
stabilizacyjna – jest związana z realizacją polityki makroekonomicznej. Polityka makroekonomiczna wynika z realizacji celów: utrzymania wysokiego tempa wzrostu gospodarczego w długim okresie, zmniejszenie stopy inflacji bezrobocia przymusowego, niwelacja wahań koniunktury, uzyskanie dodatniego bilansu płatniczego, stworzenia warunków do lepszego wykorzystania rzeczowych czynników procesu produkcji (to środki produkcji – środki pracy i przedmioty pracy). A jaki zasób analizuje rzeczowe czynniki procesu produkcji? Zasób kapitałowy – finansowy i rzeczowy. Rodzaje polityki makroekonomicznej wykorzystywanej przez państwo w ramach funkcji stabilizacyjnej to polityka fiskalna (wykorzystuje system podatkowy i wydatki budżetowe – tym wpływa na koniunkturę) i monetarna (wpływ na zmianę podaży pieniądza przez BC). Jaki czynnik stabilizacji pieniądza papierowego wynika z funkcji BC? Polityka emisyjna BC, która wywiera wpływ na zmianę podaży pieniądza.
Prawo Wagnera – jeżeli dochód wzrasta o 1% to wydatki państwa powiększają się o więcej niż 1%. To prawo jest aktualne do dziś. Czynniki, które świadczą o jego aktualności to:
wzrost dochodu narodowego;
przyrost liczby ludności;
rozwój potrzeb w następstwie zmiany warunków materialnych człowieka;
wzrost oczekiwań człowieka w stosunku do oświaty, mieszkalnictwa, służby zdrowia, ochrony środowiska itd.
Grupy wydatków publicznych:
1) wydatki na dobra i usługi;
2) transfery płatnicze (renty, emerytury, zasiłki);
3) wydatki na infrastrukturę społeczną i ekonomiczną;
4) subsydia i dotacje dla przedsiębiorstw;
5) pomoc finansowa dla krajów nierozwiniętych gospodarczo.
Te wydatki wykazują tendencje wzrostowa w następstwie prawa Wagnera.
