Kult natury
Romantycy naturę przedstawiali w sposób odbiegający od znanych obecnie. Przyroda bardzo ich fascynowała (podróżowali i poszukiwali śladów dawnego folkloru). Bardzo często personifikowali ją przedstawiając jako osobę żyjącą i czującą. Miała ona swoje prawa których naruszenie było surowo karane.
Natura jest nie tylko tłem wydarzeń w romantycznych utworach. Natura jest inspiracją dla wyobraźni poetyckiej, jest żywym i znaczącym elementem świata, „współodczuwa” cierpienia postaci, stwarza nastrój. Mówi się nawet o „panteizmie natury” w tej epoce, czyli o całkowitym opanowaniu literatury przez mit przyrody, która organizuje romantyczną wizję świata. Nie traktowano więc natury „naukowo” – obdarzono ją duszą, natura – to „twór żywy i czujący” – z jednej strony idealny, uporządkowany, wiecznie się odradzający, z drugiej pełen grozy, tragiczny i naznaczony śmiercią. Natura towarzyszy wszystkim bohaterom utworów romantycznych, jest materią Sonetów krymskich, odgrywa niebagatelną rolę w lirykach Mickiewicza, Słowackiego, jest „głosem” w dyskusji o świecie, jeśli przypomnieć sobie W Weronie C.K. Norwida.
Utworem bogatym w opisy przyrody jest Pan Tadeusz.
Opis przyrody i ich funkcja w utworze:
– bogactwo i różnorodność oraz wierność i piękno opisów ojczystej przyrody, opis wschodu, zachodu słońca, chmur, burzy – stanowią arcydzieło poezji polskiej,
– przyroda tłem wydarzeń, nastrój panujący w przyrodzie wywiera wpływ na nastrój ludzi,
– ukazanie jej barw, kształtów i ruchu oraz głosów, szmerów i zapachów,
– personifikacja przyrody, przypisanie jej cech ludzkich sprawiających wrażenie, że ona żyje (marchew ma warkocze, bób – oczy, kapusta – sędziwe łysiny),
– ukazanie przez poetę barw takimi, jakie one są w danym oświetleniu i tak, by wywoływały wrażenie prawdziwości w umyśle czytelnika (bociany z białymi, a nie czarnymi skrzydłami),
– ukazanie współzależności przyrody i losów ludzkich, przyroda pomaga ludziom (burza po bitwie z Moskalami, zalewając drogi i zrywając mosty, uniemożliwia szybkie rozejście się po okolicy wieści o wydarzeniach).
Ballady i romanse
Natura pojmowana jest jako byt podmiotowy, uduchowiony. Wyraża się to w przeświadczeniu o jej zdolności od działania, odczuwania. Staje się swoistym narzędziem w wymierzaniu sprawiedliwości. Autor odkrywa także groźne i mroczne oblicze natury. Bywa ona przewrotna, okrutna, chimeryczna. Jest jednym z bohaterów utworów romantycznych. Ponieważ jest traktowana jako byt, poeta posługuje się literackimi technikami antropomorfizacji (ukazywanie czegoś na kształt i podobieństwo człowieka), personifikacji (uosobienia) oraz ożywienia.
