W epoce romantyzmu wykształcił się obraz ?bohatera romantycznego?. Bohaterowie ci choć uznani za podobnych i sklasyfikowani do jednej grupy wykazują wiele odrębności. Romantycy bardzo często przedstawiali swoich bohaterów jako szaleńców. Cechami szczególnymi były też obcość, opętanie i inność. Inność bohaterów romantycznych jak i wynikająca z niej alienacja, obcość powodowały, że był on w oczach ludzi szalony. Szaleńcy to rownież ludzie widzący coś, czego inni nie dostrzegali. Budzili fascynację, bo żyli w innym świecie. Sądzę, że grupę bohaterów szaleńców można podzielić na trzy rodzahe:
– patriota-wariat
– szaleniec z miłości
– obłąkany poeta
PATRIOTA-WARIAT
Za szaleństwo uznawano samotne wystąpienie przeciw prawom w imię swoich wartości. Ten typ szaleństwa reprezentuje Kordian. W obronie kraju był on gotowy zabić cara którego uznał za winnego nieszczęścia Polski. Jednak Kordian okazał się słaby. Nie był w stanie zamordować cara chociaż miał ku temu sposobność. Następnie trafił do domu wariatów. W pierwszym akcie dramatu poznajemy jednak innego szaleńca-Kordiana. Jest on gotów popełnić samobójstwo ponieważ nie znalazł w swym życiu celu a na domiar złego był nieszczęśliwie zakochany. Jak widać Kordian przez całe życie był szalony i inny, można jednak powiedzieć że Kordian zmienił swoją młodzieńczą szaleńczą postawę na typowego w epoce romantyzmu szaleńca-patriotę, pragnącego bezgranicznie poświęcić się dla kraju.
Podobnym szaleńcem był Konrad ? bohater III części ?Dziadów. Uważał się za jednostkę wybitną, nadczłowieka. Był na pół obłąkany, przytomny, miał jednak świadomość swojej wartości i niezwykłości, lecz również wynikających z tego obowiązków wobec rodaków, którym winien był wywalczenie wolności. Przedstawia to w Wielkiej Improwizacji.
SZALEŃSTWO Z MIŁOŚCI
Obłąkanie może mieć jednak inne podłoże niż chęć wyzwolenia narodu. Przyczyną szaleństwo może być miłość. Tak właśnie było w przypadku Gustawa ? bohatera IV częsci Dziadów, który później zamienia się w Konrada. Gustaw był nieszczęsliwie zakochany. Odrzucony przez swoją kochankę czuje się osamotniony. Przez otoczenie traktowany jest jak wariat lub osoba obłąkana. Po przyjściu do mieszkania Księdza wzbudził śmiech i litość dzieci ale również lęk Księdza z którym później rozmawia. Gustaw nie mogąc i nie potrafiąc zmienić rzeczywiści popełnił samobójstwo. W III części utworu Gustaw, który ponownie się pojawia doznaje metamorfozy i przemienia się w Konrada.
Innym, zakochanym szaleńcem był Werter ? główna postać utworu ?Cierpienia młodego Wertera? Johanna Wolfganga Goethego. Był on człowiekiem bardzo wrażliwym i delikatnym. . Zakochał się szaleńczo w Lotcie, z miłości był zdolny nawet do śmierci, nie potrafił się uwolnić od obsesyjnego myślenia o ukochanej, niespełniona miłość popchnęła go do samobójstwa. Jego decyzja kierowana była też w dużej mierze wyrzutamisumienia- wiedział, że swoją miłością zakłóca spokój Lotty i Alberta, nie był jednak w stanie zapomnieć o ukochanej. Był postacią podatną na zmienność nastrojów- z zachwytu i radości potrafił wpaść w melancholię i bezsens. Jego pesymizm oraz szaleńcza, obsesyjna i nieszczęśliwa miłość wygrały w starciu z nadziejami i marzeniami, doprowadziły bohatera do śmierci.
Szaleństwo z miłości spotykamy również w balladzie ?Romantyczność? Adama Mickiewicza. Bohaterka tego utworu ? Karusia widzi swojego zmarłego ukochanego Jasieńka. Rozpacza, wyciąga do niego ręce, a nawet rozmawia z nim. Ludzie zgromadzeni wokół Karusi wierzą ze jest ona w stanie widzieć go i rozmawiać z nim. Wierzą jej mimo iż zachowuje się jak obłąkana. Karusia ucieka od świata pogrążając się w swoim widzeniu. Jest inna niż pozostali ludzie, obca. Pragnie pozostać z ukochanym jednak boi się jego ducha. Jest ona przykładem szaleńca który widzi to czego inni nie widzą.
Maria ? czyli Żona hrabiego Henryka ? bohatera ?Nie-bsokiej komedii? Zygmunta Krasińskiego również oszalała z miłości, a dokładniej z braku miłości. Kobieta ta kocha bardzo swojego męża, który zwiedziony przez widmo pięknej dziewczyny odchodzi od niej. Maria nie potrafi sobie z tym poradzić. Przygniata ją ogrom nieszczęścia i powoduje odsunięcie się od racjonalnego świata. Trafia ona do domu dla obłąkanych. Jednak wciąż za wszelką cenę stara się odzyskać Męża. Twierdzi że stała się poetą by być godna miłości męża, by kochał ją nadal. Kiedy nawrócony mąż odwiedza ją w domu dla obłąkanych kobieta przemawia do niego wierszem. Wcześniej błogosławieństwem a zarazem przekleństwem sprawia ze syn ? Orcia będzie poetą. Pod koniec rozmowny z Mężem Maria bo ataku szału umiera.
OBŁĄKANY POETA
Natomiast Orcio również jest przykładem szaleńca. Nie umiał on żyć jak inne dzieci. Był zamknięty w jakimś dziwnym, tajemniczym, niebezpiecznym mieście. Można powiedzieć że jest on obłąkanym poetom. Utrzymuje on kontakt z istotami pozaziemskimi ? porozumiewa się ze zmarłą Matką. Podczas jednej z takich wizji matka przepowiada mu śmierć po czym Orcio umiera trafiony zbłąkaną kulą.
ZAKOŃCZENIE
Jak widać, motyw szaleństwa, obłąkania, obcości i inności w epoce romantyzmu przedstawiany był bardzo często i bardzo różnie. Mickiewicz i Słowacki przedstawiali szaleńców kochających ojczyznę i pragnących nade wszystko jej wolności. Jednak Mickiewicz podobnie jak Goethe i Krasiński przedstawiał też postacie szalone, które zwariowały z powodu nieszczęśliwej miłości. W utworze Krasińskiego spotykamy szaleńczy, karykaturalny obraz poety obłąkanego.
