MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY
Rozwój międzynarodowej wymiany gospodarczej wiąże się z przepływem pieniądza oraz udzielaniem kredytów krajom posiadającym deficyt płatniczy i gromadzeniem rezerw w krajach mających nadwyżki płatnicze.
Wymiana i inwestowanie w ramach współpracy gospodarczej doprowadziły do powstania instytucji finansowych i bankowych mających statut organizacji międzynarodowych. Rozwój tych organizacji zapoczątkowano po II Wojnie Światowej.
Jedną z takich organizacji jest Międzynarodowy Fundusz Walutowy.
MIĘDZYNARODOWY FUNDUSZ WALUTOWY (International Monetary Fund) to międzynarodowa organizacja finansowa, o której powołaniu postanowiono jednocześnie z powołaniem Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju w lipcu 1944 na konferencji Narodów Zjednoczonych w Bretton Woods. W konferencji tej wzięły udział 44 kraje (w tym Polska) oraz obserwator z Danii. Istnieje jako wyspecjalizowana organizacja ONZ od grudnia 1945 z siedzibą w Waszyngtonie. Do MFW w 1945r. przystąpiły 44 kraje założycielskie. Z czasem liczba krajów członkowskich rosła, a w końcu 1994r. wyniosła 179.
Członkiem MFW może być każde państwo, które ma autonomię w dziedzinie stosunków międzynarodowych oraz jest w stanie spełnić warunki stawiane przez statut.
Warunkiem członkoswta w MFW jest zobowiązanie do wpłacenia kwoty udziałowej, która decyduje o liczbie głosów jaką dysponuje dany kraj, określa wielkość pomocy kredytowej jaką może on uzyskać od Funduszu i przede wszystkim jest podstawą do przydziału SDR.
SDR – (Special Drawing Rights) ,Specjalne prawa ciągnienia, to międzynarodowa jednostka walutowa o charakterze pieniądza bezgotówkowego, emitowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy od 1970.
Przydzielone SDR służą do zakupu – od innych uczestników systemu – walut niezbędnych do spłaty zobowiązań z tytułu bieżących obrotów bilansu płatniczego. Uruchomienie systemu SDR miało na celu zwiększenie zdolności poszczególnych krajów do wywiązywania się z tych zobowiązań. Przydzielone przez MFW lub kupione od innych uczestników SDR są częścią rezerw walutowych. Pełnią też rolę jednostki porównawczej walut w rozliczeniach międzynarodowych.
Początkowo wartość jednostki SDR powiązana była z wartością złota (1 SDR = 0,888671 g czystego złota), od 1974 jej podstawą jest wartość koszyka walutowego. [Kurs z dnia 2001-12-17: 5.0886]
Statut MFW przewiduje, że w większości spraw decyzje podejmuje się przez głosowanie ważone. Każdy kraj wstępując do MFW otrzymuje 250 głosów oraz 1 głos dodatkowy za każdą część udziału stanowiącą równowartość 100 tys. SDR.
Wytyczne polityki prowadzonej przez MFW to przede wszystkim:
– popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów walutowych;
– ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych krajów członkowskich;
– popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany między krajami krajami członkowskimii unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez rywalizację;
– dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej, hamujących rozwój handlu;
– dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na odpowiednich warunkach, w celu wyrównania przejściowej nierównowagi bilansów płatniczych bez środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej;
– poszukiwanie zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów płatniczych.
W celu realizacji wymienionych zadań MFW pełni trzy istotne funkcje:
– regulacyjną – polegającą na nadzorowaniu stosowanych przez kraje członkowskie ograniczeń walutowych i przestrzegania reguł kursowych;
– kredytową – przez dostarczenie krajom członkowskim dodatkowych źródeł finansowania w postaci różnych kredytów;
– konsultacyjną – przez usługi konsultacyjne i współpracę krajów członkowskich.
Najważniejszą jest funkcja kredytowa. W ewolucji ukształtował się rozbudowany system kredytowy MFW. Fundusz udziela pomocy kredytowej krajom członkowskim z zasobów własnych oraz pożyczonych od rządów i banków centralnych. Krótkoterminowe kredyty udzielane są w formie sprzedaży uczestnikom Funduszu walut obcych za ich własne waluty, z obowiązkiem odwrotnej transakcji w określonym terminie.
System finansowy MFW obejmuje obecnie sześć rodzajów udogodnień kredytowych:
1. Transza rezerwowa – praktycznie jest to wpłata kraju do MFW w walutach wymiennych i może być automatycznie wykorzystana przez dany kraj. Daje ona możliwość zakupu przez kraj członkowski SDR – ów lub innej waluty w zamian za jego własną walutę w wysokości jego kwoty udziałowej bez żadnych warunków i bez oprocentowania;
2. Transze kredytowe – pierwsza transza, w wysokości 25% kwoty, jest uruchamiana na wniosek kraju członkowskiego, zawierający uzasadnienie i zobowiązanie do podjęcia działań zmierzających do przezwyciężenia trudności płatniczych. Transza ta nie może przekraczać 125% kwoty udziałowej. Kolejne trzy transze, każda w wysokośi 25% kwoty, wymagają przedłożenia przez kraj członkowski programu poprawy sytuacji w bilansie płatniczym. W czasie realizacji programu kraj jest obowiązany do informowania funduszu o spełnianiu tych kryteriów. Transze kredytowe uruchamiane są jednorazowo lub częściowo i powinny być w przedziale 125%-250% kwoty udziałowej. Kredyty te udzielane są na okres od 1 do 3 lat przy oprocentowaniu 0,25%
3. Kredyt rozszerzony – udzielany jest w razie poważnych trudności płatniczych do 140% kwoty udziałowej, w ramach trzyletniej promesy kredytowej z obowiązkiem zwrotu w okresie 4,5 – 10 lat. Wymaga przedłożenia trzyletniego programu poprawy bilansu płatniczego. Obowiązują kryteria wykonawcze oraz ratalne uruchamianie kredytu.
4. Program zwiększonego dostępu do zasobów Funduszu – Program ten uruchamiany jest w wypadku bardzo dużych trudności płatniczych, jeżeli wyżej wymienione kredyty nie wystarczają. Suma kredytów udzielonych jednemu krajowi może dojść do 450% kwoty udziałowej. Kredyt udzielany jest na okres trzyletni z obowiązkiem spłaty w ciągu 3,5 – 7 lat. Konieczny jest określony program, z którego wynikają kryteria wykonawcze.
5. Kredyt kompensacyjny – jest to kredyt dla krajów o trudnościach płatniczych wskutek przejściowego spadku wpływów z eksportu z przyczyn od tych krajów niezależnych. Udziela się go do 105% kwoty udziałowej, a spłata ma nastąpić w ciągu 3 – 5 lat.
6. Kredyt na finansowanie zapasów interwencyjnych – jest on udzielany do 45% kwoty udziałowej na finansowanie zapasów surowcowych utworzonych w ramach międzynarodowych umów towarowych.
Teoretycznie kraj członkowski może uzyskać kredyty do 600% kwoty udziałowej. Oprocentowanie jest niższe od stopy rynkowej, a Fundusz pobiera tylkojednorazową prowizję w wysokości 0,5%. Wyjątkiem jest program zwiększonego dostępu do zasobów Funduszu, który finansuje się ze środków pożyczonych przez MFW, a stopę rynkową powiększa się o marżę 0,2% oraz jednorazową prowizję 0,5%. Wszystkie kredyty przyznawane przez Fundusz są kredytami czysto finansowymi i mają na celu udzielenie pomocy krajom w doprowadzeniu ich bilansów płatniczych do równowagi. Z tego powodu ich przydział jest uwarunkowany zastosowaniem przez kraj dłużniczy polityki gospodarczej, która przyczyni się do pokonania trudności płatniczych i da gwarancję spłaty kredytu w określonym terminie. Warunki przyznania kredytu są sprecyzowane w promesie kredytowej składającej się z dwóch części:
– listu intencyjnego Ministra Finansów kraju starającego się o kredyt, zawierającego cele i sposoby realizacji programu stabilizacji zmierzającego do równowagi bilansu płatniczego;
-deklaracji Funduszu o przekazaniu do dyspozycji danego kraju swoich środków finansowych na realizację tego programu.
Polska a Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)
Polska odniosła ze współpracy z MFW istotne korzyści związane z:
– uzyskaniem dostępu do kredytów innych międzynarodowych organizacji finansowych;
– utworzeniem Funduszu Stabilizacyjnego na zapewnienie wewnętrznej wymienialności polskiego złotego;
– uzgodnieniem i przeprowadzeniem redukcji i reorganizacji polskiego zadłużenia w ramach zawartego porozumienia z Klubem Paryskim;
– zawarciem umowy o redukcji polskiego zadłużenia wobec banków komercyjnych zgrupowanych w Klubie Londyńskim;
– przekształceniem Funduszu Stabilizacyjnego w Fundusz Prywatyzacji Banków polskich.
________________________________________
W marcu 1997 r., po zakończeniu realizacji uzgodnionych z MFW porozumień i spłacie zobowiązań finansowych wobec Funduszu, Polska znalazła się w grupie krajów, które nie korzystają z bezpośredniej pomocy finansowej Funduszu i których gospodarki podlegają jedynie okresowym przeglądom zgodnie z Art. IV Statutu MFW o obligatoryjnych konsultacjach. Przeglądy polskiej gospodarki będą się odbywać co pół roku.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy uważa, że dalsze obniżanie stóp procentowych NBP pobudziłoby polską gospodarkę. MFW wytknął też polskim władzom błędy w polityce fiskalnej, które popełniły w ostatnich 2 latach. To jest, zdaniem ekspertów funduszu, przyczyna pogorszenia sytuacji gospodarczej w ostatnim czasie. Według raportu MFW zbyt silny złoty jest najlepszym dowodem na to, że realne stopy procentowe – mimo ostatnich obniżek – nadal są zbyt wysokie. MFW jest też zaniepokojony wzrostem bezrobocia. Jego zdaniem sytuacja może się poprawić, jeśli zostanie przeprowadzona nowelizacja kodeksu pracy, a pracownicy będą lepiej wykwalifikowani.
