Związek między renesansem a antykiem jest bardzo silny. Można powiedzieć, że antyk „opanował” i określił odrodzenie, stał się źródłem epoki. Twórcy odrodzenia czytali dzieła antyczne w oryginale. Dzięki temu odrodziło się wiele antycznych gatunków literackich: pieśń, epigramat – fraszka, tragedia, elegia itd. Ludzie żyjący w epoce odrodzenia przejęli punkt widzenia starożytnych filozofów: epikureizm i stoicyzm stały się modnymi receptami na życie. Nie możemy jednak powiedzieć, że renesans był „kopią” antyku. Byli również renesansowi twórcy, którzy tworzyli swoje dzieła oddając to, co myślą i czują, a nie to, co wymyślili ich poprzednicy setki lat wcześniej.
Renesansowi twórcy byli olśnieni starożytną kulturą jako całością. Andrzej Frycz Modrzewski, Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Szymon Szymonowic i inni twórcy sięgali do dzieł starożytnych filozofów, myślicieli w poszukiwaniu odpowiedzi na nurtujące ich pytania, szukali pomocy, sposobu na życie, na zrozumienie siebie i świata. W epoce pełnej zmian (odkrycia geograficzne,wynalezienie druku) ludzie mogli czuć się zagubieni, szukali więc oparcia w filozofii epoki filozofi czyli antyku. Stoicka i epikurejska postawa wobec życia, do których często nawiązuje Jan Kochanowski miały być tym „sposobem” na życie. Andrzej Frycz Modrzewski poszukując reform państwowych i ideału państwa sięgnął do starożytnych filozofów (Platona i Cycerona).
W literaturze i sztuce renesansu wyraźnie dostrzec można było piękno proporcji, wzorowane na antyku. Możemy spotkać także nawiązania do „Mitologii”, między innymi Jan Kochanowski w Trenach, poszukując pocieszenia pisze: „… O zła Persefono…”.
Twórcy renesansu w Polsce chcąc pokazać sytuację państwa polskiego, jego sytuację polityczną, wady ustroju i krytykę społeczeństwa stosują porównania, lub tworzą całe dzieła , w których „pod płaszczykiem” realiów starożytnych kryją się znaczenia współczesne autorowi. Przykładem takiego utworu jest „Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego.
Nie możemy jednak zapomnieć, że renesans nie jest kopią czy próbą naśladowania antyku. Jest to inna epoka, pełna nowych odkryć, dzieł, nowych twórców i ideałów. Powstają nowe gatunki literackie (nowela – Giovanni Boccaccio „Dekameron”).Pojawiają się nowe wzorce osobowe – wzorowy ziemianin, idealny dworzanin, patriota, poeta doctus.
Tak wiec renesans jest niewątpliwie odrodzeniem antycznych wzorów, wartości i ideałów, równocześnie podkreśla swoją odrębność, inność.
