Jan Jakub Rousseau
„Pieniądze, które mamy, są narzędziem wolności. Pieniądze, za którymi się uganiamy – narzędziem niewoli.”
Pieniądze to jedna z największych namiętności ludzkich – dla nich bohaterowie powieści, filmów, sztuk teatralnych zdradzają, zabijają, porzucają najbliższych. Harpagon- główny bohater komedii ?Skąpiec? jest przykładem człowieka ogarniętego i zniewolonego przez rządzę pieniądza i ciągłe pomnażanie i gromadzenie kapitału. Oszczędza na wszystkim, na czym się da, co w zasadzie prowadzi go do absurdu. Gonitwa za mamoną doprowadza do pogorszenia się stosunków z dziećmi i ich unieszczęśliwienia. Nie chodzi tylko o miłosne rozterki potomków, całe otoczenie Harpagona zmuszone jest albo przyjąć posłusznie jego zasady, albo rozpocząć trudną grę opartą na kłamstwach i podstępach. Większość bohaterów by móc żyć szczęśliwie dopuszcza się dwuznacznego moralnie czynu. Na dodatek Harpagon jest maniakiem ? ciągle żyje w panicznym lęku o szkatułkę, którą zakopał w ogrodzie i w przekonaniu, że zamiarem wszystkich ludzi wkoło jest wyciągnięcie od niego pieniędzy lub okradzenie go. Do pewnego momentu w swoich poczynaniach Harpagon jest postacią komiczną. Jego poniżanie się i obszukiwanie służby, którą ciągle podejrzewa o kradzieże, jest dla czytelnika śmieszne.
Skąpiec może nie tyle traktuje o pieniądzach, co o tym, jak bardzo potrafią one zapanować nad człowiekiem. Pokazuje, ile jesteśmy w stanie stracić, wchodząc do świata ?gonitwy szczurów?, gdzie wszelkie prawdy moralne zostały zatarte. Nie wiemy, jakim człowiekiem był Harpagon, przed pojawieniem się w komedii jako człowiek przyprószony siwizną, ale możemy przewidzieć, kim będzie, jeżeli nie zmieni swojego postępowania. Mylnie pieniądze są ocenione jako dobra ludzkie. Potrafią zrobić z człowieka bezduszną maszynę, traktującą ludzi przedmiotowo i powierzchownie. To często same pieniądze kosztują nas bardzo dużo ? przez nie możemy stracić to, co w naszym życiu jest najważniejsze ? miłość, szczęście, zaufanie. Znamienne są słowa Nicolasa Sbastien Roch Chamfort?a : ?Żyje się za pieniądze, ale nie należy żyć dla pieniędzy?. Harpagon stosował w swoim życiu odwrotną maksymę, co doprowadziło do tego, że stał się człowiekiem płytkim, pustym i znienawidzonym nawet przez najbliższe mu osoby.
Antoni Czechow
„Bogaty – to nie ten, kto ma dużo pieniędzy, lecz ten, kto może sobie pozwolić na życie wśród uroków, jakie roztacza wczesna wiosna.”
