„Dom nad porami roku dom
zwierząt i jabłek
kwadrat pustej przestrzeni
pod nieobecna gwiazda
dom był luneta dzieciństwa
dom był skóra wzruszenia
policzkiem siostry gałęzia drzewa.”
Zbigniew Herbert
I Wstęp:
Zyjemy w latach XXI wieku, olbrzymich przemian w kazdej dziedzinie zycia, oraz ciagłego niepokoju w pogoni za czymś nowym. Sa to lata kiedy szereg dotychczasowych wartości traci swój istotny sens. podobnym przemianą ulegaja też gusta literackie. Jednak w literaturze odmienne wartości i motywy, które bedąc ciagle aktualne maja wartosc ponadczasowa. Tymi motywami sa najczesciej dom i rodzina. Pojecia te mozna by zdefiniowac najprosciej w ten sposób; ze domto miejsce do którego najczesciej wracamy, które kochamy, natomiast rodzina to najbliźsi, ci co zyja i co odeszli. W domu najczesciej zaznajemy opieki, życzliwosci i miłosci. W nim czujemy sie dobrze i bezpiecznie.
W przytoczonym wierszu Zbigniewa Herberta pokazane jest piekno rodzinnegodomu w którym wszystko powoduje wzruszenie. Dom ten kojarzy sie z dziećmi, jabłkami; jest bezpieczny i plynie w nim radość.
Motyw domu pojawia sie od najdawniejszych czasów w literaturze polskiej.
II Rozwinięcie :
1. Azyl; jest to schronienie, miejsce bezpiecznego pobytu, w którym czujemy sie dobrze i bezpiecznie. Jest ciepły, harmonijny, kraina szczescia.
A) „Na dom w Czarnolesie” – Jan Kochanowski
– Fraszka ta przedstawia dom rodzinny , odziedziczony po przodkach, w których nie ma „marmurów” ani „złotych ścian”. Ale mozna w nim zyc dostatnio i spokojnie w gronie rodzinnym, zachowujac czyste sumienie i zyczliwosc sasiadów. Dom ten wypełnia wewnętrzna energia; gdyż jego mieszkańcy pragną cichego i spokojnego zycia, otoczonego szacunkiem ludzi.
B) „Żywot człowieka poczciwego” – Mikołaj Rej
– Przedstawiony został dom ziemianina, który zyje zgodnie z rytmem natury, gospodaruje madrze z przyjemnoscia pracuje w ogrodzie i sadzie, bo wie że w zime będzie mógł spokojnie korzystać z tych dobrodziejstw natury ktore zgromadził latem i jesienia. Jest to dom zgodny, harmonijny, to centrum jego swiata w którym ważna role odgrywa takze natura jak mitologiczna arkadia.
C) „Pan Tadeusz” – Adam Mickiewicz
– Dom zyczliwy wszystkim, goscinny, nadajacy zyciu sens, daje gwarancje przynaleznosci i bezpieczenstwa. Gospodarz bardzo dba o to, aby w jego domu były zachowane tradycje i panował porzadek, harmonia, życzliwość, wyznaje bowiem zasade: „tym ładem(…) domy i narody słyna, z jego upadkiem domy i narody giną”.
Rodzina to chodz nie zawsze była pełna, promieniowała na okolice i dawała przykład wielkiego patriotyzmu.
D) WNIOSKI :
– Dom polski jako azyl przedstawiony jest w jeden sposób który powtarza sie w roznych lektórach jak i wierszach. Jest to zawsze dom ktory zyje w zgodzie z rodzina jak i z rytmem natury. Daje poczucie bezpieczenstwa i stabilności, nie razi przepychem, panuje zgoda, harmonia. Dom ten przedstawiony jest jako wizerunek arkadii.
2. Ruina; jest to stan upadku, czegos zmarnowanego; miejsce konfliktów wymagajacy czesto dramatycznych wyborów.
A) „Moralność pani Dulskiej”
– W przedstawionym utworze idzie odszukaczakłamanie domu rodzinnego; zauwazamy obłude, która dotyczy zarowno sfery moralnej jak i obyczajowej jak i skompstwo. Jest to przedstawienie dramatu rodziny, gdzie co innego sie głosi a co innego sie robi.
B) „Ferdydurka” – Witold Gombrowicz
– W nowoczesnym domu mozna zauwazyc fałsz, obłude. Bunt przeciwko rodzinie i spoleczenstwu, ktore usilowalo narzucic swoje poglady i konwenanse. Rodzina przestaje byc ostoja, źrodłem wartosci, brak jest w tym domu autorytetu rodziców.
C) „Inny świat” – Gustaw Herling Grudziński
– Utwór ten przedstawia „karykature” domu; gdyż dom został nazwany miejscem spotkan wiezniow z rodzicami. Jest to dom pelen bolu, cierpienia, meki, zaniedbania. To dramat ludzi żyjących w tamtym czasie gdzie dokucza im brak bliskich i swobodnego poruszania sie.
D) WNIOSKI :
– Dom rodzinny jako ruina nie dostarccza nam żadnych wartości. Podsumowujac nalezy stwierdzic, ze w omawianych utworach dom rodzinny nie jest ostoja dostarczajaca wartosci, uczaca dobrych obyczajów. Jest to dom pełen obłudy i zakłamania, którego ludzie albo dbaja wylacznie o dobra materialne i panicznie boja sie skandalu, albo sa zbyt nowoczesni i liberalni, co nie wpływa dobrze na wychowanie młodych ludzi.
3. Świątynia; jest to miejsce modłów w których przejawia sie wiara, nadzieja , optymizm.
A) „Ocalony” – Tadeusz Różewicz
– Historia udowodniła tu, ze człowiek bez domu zyc nie moze. Tworzy go od nowa, od chwili gdy został zniszczony, bo człowiekowi potrzebna jest wiara, optymizm i nadzieja. Musi wierzyc ze natepny dzien bedzie lepszy od poprzedniego. Dom ten w szczególności przejawia wiara.
B) „Pan Tadeusz” – Adam Mickiewicz
– Równiez w Panu Tadeuszu mozna odnalesc watki modlitwy; prosbe o pomoc Panny Swietej z Czestochowy i z Ostrej Bramy o pomoc dotarcia do domu ” Tymczasem przenoś moja dusze utęskniona do tych pagórków lwśnych do tych łącz zielonych szeroko nad błękitnym Niemniem rozciągnionych”.
C) WNIOSKI :
– Dom polski jako światynia umacnia nas w wierze. Prosi o pomoc swietych , aby pomogli im dotrzec do domu lub odbudowac dom rodzinny doktórego tesknia i chca powruci.
III PODSUMOWANIE :
– Motyw domu rodzinnego jad widac odnajdujemy w roznych utworac literackich. Moze własnie dlatego ze rodzina stanowiła i stanowi podstawowa komorke, na ktorej opiera sie cale spoleczenstwo. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..
