Giełda papierów wartościowych (giełda pieniężna), jest instytucjonalną formą rynku kapitałowego. Przedmiotem operacji na tej giełdzie mogą być papiery wartościowe także środki płatnicze (waluty, dewizy) oraz kruszce (złoto, srebro, platyna).
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie została założona przez Skarb Państwa jako spółka akcyjna. Jej akcjonariuszami mogą być banki, domy maklerskie, Skarb Państwa, towarzystwa funduszy powierniczych, zakłady ubezpieczeń oraz emitenci papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu i notowanych na Giełdzie.
Podstawy prawne działania giełdy stanowią:
• Kodeks spółek handlowych,
• Ustawa Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi z 21 sierpnia 1997 r
z późn. zmianami,
• Statut Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.,
• Regulamin Giełdy,
• Regulamin Sądu Giełdowego.
Według ustawy giełda przede wszystkim musi zapewniać:
– bezpieczny i sprawny przebieg transakcji i rozliczeń,
– upow¬¬¬¬¬¬szech¬nianie jednolitych informacji umożliwiających ocenę aktualnej wartości papie¬rów wartościowych dopuszczonych do obrotu giełdowego
Organizacja giełdy papierów wartościowych wymaga:
-regulaminu giełdy
-organów giełdowych
-wyposażenia materialnego giełdy
Regulamin giełdy określa:
a. skład i zadania organów giełdy
b. warunki dopuszczania uczestników giełdy
c. warunki dopuszczania papierów wartościowych do obrotu giełdowego
d. zasady ustalania kursów podczas giełdy
e. zasady działania sądu honorowego i rozjemczego
Organy giełdy to;
a. Walne Zgromadzenie Giełdy
b. Rada Giełdy (Rada Nadzorcza)
c. Zarząd Giełdy
Wyposażenie materialne giełdy to:
a. pomieszczenia główne – duża hala w centrum, której znajduje się tzw. parkiet (ring oraz świetlna tablica)
b. pomieszczenia pomocnicze – służące pracownikom giełdy oraz uczestnikom giełdy
Walne Zgromadzenie Giełdy jest jej najwyższym organem. Prawo do udziału w nim mają wszyscy akcjonariusze Giełdy. Do jego kompetencji należy m.in. dokonywanie zmian w Statucie, zatwierdzanie Regulaminu Rady Giełdy, wybór członków Rady Giełdy.
Dwunastoosobowa Rada Giełdy składa się z przedstawicieli banków, domów maklerskich, instytucji finansowych, izb gospodarczych i emitentów. Nadzoruje działalność Giełdy, dopuszcza do obrotu giełdowego papiery wartościowe, decyduje o nadaniu lub cofnięciu statusu członka giełdy. Zarząd kieruje bieżącą działalnością Giełdy, wprowadza papiery wartościowe do obrotu. Zarząd składa się z 5 osób. Pracami Zarządu kieruje Prezes wybrany na okres trzech lat przez Walne Zgromadzenie.
Transakcje na polskich giełdach mogą wykonywać jedynie dopuszczone do tego instytucje. Tymi instytucjami są niezależne domy maklerskie, które w przypadku, gdy należą do banku muszą zostać z niego podmiotowo wydzielone. Przedsiębiorstwo maklerskie, aby móc przeprowadzać transakcje na giełdzie musi stać się najpierw bezpośrednim uczestnikiem Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych, a następnie złożyć wniosek do Rady Giełdy. Rada wydając zezwolenie włącza podmiot na listę akcjonariuszy i przedsiębiorstwo maklerskie staje się członkiem WGPW
NOTOWANE INSTRUMENTY
Na giełdzie warszawskiej notowane są akcje, akcje NFI, obligacje Skarbu Państwa, obligacje korporacyjne, kontrakty terminowe oraz warranty
Transakcje giełdowe, zawierane na giełdzie transakcje kupna-sprzedaży papierów wartościowych giełdowym. Transakcje giełdowe mogą obsługiwać jedynie biura maklerskie. Tak więc musimy udać się do jednego z nich i otworzyć rachunek inwestycyjny. Możemy na nim przechowywać gotówkę i kupione przez nas papiery wartościowe. Zakupione np. akcje spółki X nie dostajemy do ręki w formie dokumentu, lecz są one zapisane na rachunku inwestycyjnym w formie elektronicznej. Ta forma rozliczeń jest bezpieczniejsza, a nasze papiery wartościowe są zdeponowane w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych.
Gdy już otworzyliśmy rachunek możemy złożyć pierwsze zlecenie. W zleceniu składanym osobiście, telefonicznie lub przez sieć podajemy jaki walor chcielibyśmy kupić, po jakiej cenie i w jakim terminie. Poprawnie złożone zlecenie dom maklerski przekaże do Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie i jeżeli nasze zlecenie spełni ustaloną przez giełdę cenę staniemy się właścicielami papieru wartościowego (zlecenie nie spełni ceny gdy złożymy np. zlecenie na akcje spółki X po 25zł a giełda ustali kurs 28zł – jest to cena wyższa niż ta, która nas interesowała więc nie kupiliśmy akcji spółki X, nadal mamy gotówkę i nie zapłaciliśmy prowizji) Od zawartej transakcji dom maklerski pobierze prowizję, którą została ustalona podczas otwarcia rachunku. Poza prowizją od transakcji może pobierać on opłatę za prowadzenie rachunku.
Zlecenia giełdowe
Zlecenie giełdowe to polecenie dokonania transakcji kupna lub sprzedaży papierów wartościowych w trakcie trwania sesji giełdowej:
– zlecenia są składane przez inwestorów w biurze maklerskim, w którym posiadają rachunek papierów wartościowych
– zlecenia zawierają następujące informacje: typ oferty, czyli kupno lub sprzedaż; rodzaj, liczbę papierów wartościowych, termin realizacji, limit ceny
Rodzaje zleceń giełdowych:
a) ”po kursie dnia” (PKD) – inwestor godzi się na cenę ustaloną w trakcie sesji
b) ”z limitem” – inwestor określa maksymalną cenę zakupu lub minimalną cenę sprzedaży
c) „wszystko albo nic” (WAN) – inwestor chce, aby zlecenie wykonać w całości albo wcale
d) „warunkowe” – są realizowane po ustalonej wcześniej cenie, najczęściej w dogrywkach
Transakcje zawierane są na giełdzie warszawskiej w dwóch systemach notowań:
-kursu jednolitego
-notowań ciągłych.
Dodatkowo dozwolone jest dokonywanie poza sesją transakcji pakietowych, dotyczy to bardzo dużych pakietów papierów wartościowych
System jednolitego kursu dnia, system zawierania transakcji na giełdzie papierów wartościowych, w którym wszystkie transakcje na dany papier wartościowy realizowane są po tej samej, określonej na początku cenie.
System notowań ciągłych – transakcje na dany papier wartościowy mogą być realizowane po różnych cenach, np. notowania NFI
Sesje giełdowe odbywają się od pon – piątku, 10.00-16.00. Czas sesji podzielono na 2 części: pierwsza od 10.00.-12.00 – ustalenie kursu jednolitego
Druga 12.00.-16.00 – dla notowań ciągłych
Fixing – kurs dnia
Notowania giełdowe publikowane są w dzienniku urzędowym giełdy – Ceduła Giełdy Warszawskiej. Każde notowanie giełdowe zawiera:
– nazwę spółki
– kurs akcji ( a w przyp. notowań ciągłych 4 kursy: otwarcia, zamknięcia, max, min.)
– kurs akcji z poprzedniej sesji
– zmiana % kursu w porównaniem z kursem poprzedniej sesji
– max. i min wartość kursu akcji w ciągu ostatnich 52 tygodni
– inne informacje np. wielkość dywidendy, wielkość zleceń kupna –sprzedaży
– indeksy giełdowe
Indeksy giełdowe – mierniki obrazujące tendencję na giełdzie.
Każda giełda ma swój specyficznie obliczany indeks giełdowy, np. w USA na giełdzie nowojorskiej obliczany jest indeks Dow Jones Industrial Average, na giełdzie we Frankfurcie – DAX ,a na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych – WIG, WIG-20 ,WIRR., MIDWIG, NIF.
WIG (Warszawski Indeks Giełdowy), indeks, w skład którego wchodzą wszystkie akcje notowane na giełdzie
WIG-20 (Warszawski Indeks Giełdowy – 20), indeks, w skład którego wchodzi 20 największych spółek
WIRR (Warszawski Indeks Rynku Równoległego), indeks giełdowy obejmujący akcje spółek znajdujące się na tzw. rynku równoległym.
Indeks MIDWIG – indeks spółek o średniej wielkości, w jego skład wchodzi 40 spółek notowanych w systemie notowań ciągłych
Indeks TechWIG – indeks obejmujący spółki Segmentu Innowacyjnych Technologii SITech.
NFI – indeks funduszy inwestycyjnych
Istnieją dwa rodzaje rynku papierów wartościowych:
1. pierwotny – występuje w momencie sprzedawania papieru przez emitenta
(za pośrednictwem wyznaczonych biur maklerskich) pierwszemu właścicielowi, (jest tu ustalona cena emisyjna, określona ilość akcji i termin sprzedaży)
2. wtórny – obrót papierami wartościowymi na giełdzie, emitent jest już wyłączony, cena kształtuje się w zależności od popytu i podaży, brak terminu sprzedaży
Wszystkie transakcje giełdowe rozliczane są przez specjalnie do tego celu powołaną instytucję, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. (KDPW S.A.). Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych pełni wiele funkcji, najważniejsze z nich to:
– przechowywanie zdeponowanych w Depozycie walorów w formie niematerialnej (w postaci zapisów komputerowych)
– weryfikowanie zgodności liczby papierów wartościowych przechowywanych na kontach uczestników Depozytu z całkowitą liczbą walorów
– nadawanie przechowywanym papierom wartościowym kodów zgodnych z międzynarodo¬wym standardem ISIN
– wykonywanie praw z papierów wartościowych, takich jak wypłata dywidendy, podział akcji, asymilacja papierów wartościowych czy wykup obligacji
– pełnienie roli izby rozliczeniowej dla transakcji terminowych
Grając na giełdzie nie sposób nie spotkać się z takimi określeniami sytuacji jak hossa czy bessa:
– bessa jest pojęciem, które oznacza sytuację na giełdzie charakteryzującą się długotrwałym spadkiem cen akcji (nazywana rynkiem niedźwiedzia),
– hossa to z kolei pojęcie oznaczające sytuację na giełdzie charakteryzującą się długotrwałym wzrostem cen akcji (nazywana również rynkiem byka).
