Ekonomia jako dyscyplina naukowa
1.Geneza ekonomii jako nauki.
Nazwą „ekonomia” posługiwał się już grecki filozof Arystoteles. Ekonomia oznaczała wówczas wiedzę o prawach rządzących gospodarstwem domowym. Poczynając od XVII w. Upowszechnił się termin „ekonomia polityczna”, przy czym przymiotnik „polityczna” oznaczał mniej więcej to samo co „społeczna” . Termin ten wprowadził A .Montchretien. W 1767 r. W. Petty wprowadził nazwę „ ekonomia publiczna” . W 1776 r. Adam Smith autor „ Badania nad przyczynami i naturą bogactwa narodów” określił ekonomię jako „ naukę teoretyczną”. Oikos – dom, Nomos – prawo.
2.Definicje ekonomii.
• D.Begg- „ Ekonomia jest nauką badającą, w jaki sposób społeczeństwo gospodarujące decyduje o tym, co, jak i dla kogo wytwarzać.”
• M. Nasiłowski- „ Ekonomia jest nauką zajmującą się badaniem zachowań podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystania ograniczonych środków , które mogą być w rozmaity sposób zastosowane w sferze produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji.”
• M. Nasiłowski- „ Mikroekonomia patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorców i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści, podczas gdy makroekonomia w analizie gospodarki posługuje się w swych badaniach wielkimi agregatami.”
• D.Begg- „Analiza mikroekonomiczna zajmuje się szczegółowym badaniem indywidualnych decyzji dotyczących pojedynczych towarów.”
• D.Begg- „Makroekonomia kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości. W swojej metodzie celowo upraszcza ona analizę poszczególnych elementów badanej całości w trosce o przejrzystość obrazu działania całej gospodarki.”
• Mikroekonomia bada racjonalność postępowania i reakcje indywidualnych uczestników rynku (podmiotów gospodarczych- np. gospodarstwo domowe, producent ). Bada funkcjonowanie pojedynczych rynków ( np. rynek cukru czy samochodów ).
• Mikroekonomia zajmuje się szczegółowym badaniem decyzji dotyczących pojedynczych podmiotów.
• Makroekonomia bada duże segmenty gospodarki np. gałęzie gospodarki, sektory gospodarki (gospodarka narodowa, światowa).
• Makroekonomia kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości ( inflacja, bezrobocie, dochód narodowy).
3.Ekonomia jako nauka społeczna. System nauk ekonomicznych . Nauki współpracujące z ekonomią.
NAUKI:
• formalne (matematyka, logika)
• empiryczne –oparte na doświadczeniach (biologia, chemia, fizyka), -społeczne (filozofia, socjologia, psychologia, ekonomia)
Ekonomia jest więc nauką empiryczną o charakterze społecznym (zachowanie ludzi).
Ekonomia współpracuje z innymi naukami ( ma charakter interdyscyplinarny) empirycznymi, a nawet formalnymi takimi jak matematyka, ekonometria, analiza rynku, statystyka, ekonomia matematyczna.
4.Ekonomia pozytywna i normatywna
• M.Nasiłowski- Ekonomia pozytywna koncentrowała się na wypracowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej w celu możliwie bezstronnego uogólniania procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych. Ekonomia normatywna koncentrowała się na tworzeniu określonego systemu poglądów wartościujących , na opracowaniu określonej ideologii umożliwiającej interpretację różnych zjawisk i procesów gospodarczych.
• D.Begg- Ekonomia pozytywna zajmuje się obiektywnym, naukowym objaśnieniem zasad funkcjonowania gospodarki. Ekonomia normatywna dostarcza zaleceń i rekomendacji na subiektywnych sądach wartościujących.
• Wiedza o charakterze pozytywnym koncentruje się na wypracowaniu uniwersalnych tez i teorii. Stwierdza fakty np. „Bezrobocie jest cechą gospodarki kapitalistycznej”
• Wiedza o charakterze normatywnym tworzy system poglądów wartościujących opracowanie ideologii interpretujących zjawiska i procesy ekonomiczne ( wartościuje ) . Ocenia i wprowadza sądy.
5.Funkcje ekonomii.
• Funkcja teorio-poznawcza – bada, określa, opisuje, przewiduje występowanie, przebieg i konsekwencje zjawisk ekonomicznych w procesie gospodarczym. Proces gospodarczy to proces powstawania dorobku nauki ekonomicznej. Proces gospodarowania ma swój przedmiot badawczy, ma swoje metody badawcze i w konsekwencji powstaje wynik tych badań ( kategoria prawa, teoria ekonomiczna ).
• Funkcja aplikacyjna – formułuje wskazówki dla rzeczywistości gospodarczej, dla budowania polityki gospodarczej ( do strategii gospodarczej ).
• Funkcja społeczna (wychowawcza, edukacyjna ) – uczy ludzi pewnych zachowań, tworzy nawyki.
6. Syntetyczna charakterystyka podstawowych kierunków myśli ekonomicznej. Wiodące współczesne szkoły ekonomii.
• Merkantylizm – XVII w. A. Montchretien – pierwsza nowożytna formacja badaczy gospodarki (Francuzi, Anglicy, Włosi, Hiszpanie ).
• Fizjokratyzm – 1758r. – F. Quensay – podstawową rolę w gospodarce spełnia przyroda i rolnictwo, badanie praw ekonomicznych na podobieństwo nauk przyrodniczych, działalność państwa nie powinna naruszać naturalnego porządku systemu gospodarczego- LESEFERYZM- laissez- faire, laissez- passer ( dajcie nam swobodę działania i ruchu ).
• Ekonomia klasyczna – II połowa XVIII w. – A. Smith, D. Riccardo ,J. Say, Simonde de Sismondi. Liberalizm ekonomiczny ( wolno konkurencyjna gospodarka samoczynnie, bez zewnętrznej ingerencji dąży do równowagi ). Rząd nie powinien ingerować w procesy gospodarcze – „ niewidzialna ręka rynku „- homoeconomicus. Przyjęcie założeń prawa rynku Say’a – podaż tworzy sobie popyt. Interesuje ich makroekonomia
• Ekonomia neoklasyczna –kierunek subiektywno – marginalistyczny – A. Marshall, W.S. Jevons, J.B. Clark, A.C. Pigou.
– szkoła austriacka – Gossen
– szkoła lozańska – matematyczna – Walras – Podjęła pierwszą próbę przedstawienia w formie układu równań statystycznego obrazu całego systemu gospodarczego
– szkoła neoklasyczna
Rozbudowują w szczególności mikroekonomiczne podstawy teorii ekonomicznej, zastosowanie rachunku marginalnego, nawiązują do dorobku ekonomii klasycznej, indywidualizm metodologiczny
• Keynesizm – ekonomia dobrobytu . Twórcą tego kierunku jest A.C. Pigou. Teoria Johna Maynarda Keynesa – „ Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza”. Analiza makroekonomiczna, analiza popytowa – negacja praw rynku Say’a. Funkcję stymulatora popytu może i powinno spełniać państwo. Keynesizm dzieli się na :– Neokeynesizm – J. R. Hicks, P.A. Samuelson – kontynuacja tzw. Syntezy neoklasycznej. Polegała na próbie skonstruowania teorii łączącej makroekonomiczne tezy Keynsa z podstawami neoklasycznej mikroekonomii.
– Postkeynesizm – J.V.Robinson, R.Harrod – Wskazują na niemożność tworzenia syntezy
• Monetaryzm – M.Friedman- Przyjmują tezę o neutralności pieniądza, inflacja jest zjawiskiem wyłącznie pieniężnym.
• Współczesne szkoły ekonomiczne
– Nowa ekonomia klasyczna – R.E.Lucas, T.Sargent, N.Wallace i R.Barro. Pełna elastyczność rynków, teorii racjonalnych oczekiwań oraz monetarystycznej koncepcji inflacji. Teoria racjonalnych oczekiwań. Działanie państwa w gospodarce jest bezsensowne.
– Szkoła neoaustriacka – F.Hayek – Państwo nie jest w stanie zastąpić rynku jako mechanizmu alokacji zasobów, ponieważ nie dysponuje i nie może dysponować niezbędnym zasobem informacji.
– Ekonomia podaży – Zyskała sławę, gdy jej postulaty zostały uwzględnione w programie ekonomicznym R.Regana. Przedstawiciele – A.Laffer, G.Gilder, J.Wannisky, I.Kristol.Wszelkie trudności w funkcjonowaniu gospodarki wynikają stąd, że zewnętrzne czynniki, jak np. ingerencja państwa zakłócają działaniemechanizmów rynkowych.
• Instytucjonalizm – nawiązuje do historycznej szkoły niemieckiej. Przedstawiciele – K.Knies, G.Schmoller, M.Weber, , W.Sombart.
• Marksizm – K.Marks stworzył teorię wartości dodatkowej i opartą na niej koncepcję wyzysku pracy przez kapitał .Społeczeństwo bezklasowe .
Ekonomia jest nauką o procesach gospodarczych.
