Ekonomia-jest nauką o gospodarowaniu czyli o dokonywaniu przez ludzi wyborów koniecznych przy wytwarzaniu dóbr i usług oraz ich podziale między członków społeczeństwa -w warunkach ograniczonych zasobów
-pozytywna ( jak działa gospodarka )
-normatywna (jak powinna działać)_
Rzadkość – różnica między ogólną suną dóbr i usług, których ludzie potrzebują, a możliwościami ich wytworzenia
Makroekonomia – bada gospodarkę narodową w całości
Mikroekonomia – bada procesy podejmowania decyzji przez poszczególne podmioty gospodarcze takie jak : przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, a także bada mechanizmy funkcjonowania poszczególnych rodzajów i form rynku.
Gospodarstwo domowe zajmuje się konsumpcją, nie wytwarzaniem dóbr.
Przedsiębiorstwo zajmuje się wytwarzaniem dóbr
Państwo – wtórna redystrybucja dochodów
Przedsiębiorstwo jest to jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem techniczno – produkcyjnym, organizacyjnym i prawnym.
Odrębność tech – prod polega na posiadaniu wydzielonego majątku produkcyjnego przystosowanego do wytwarzania określonych wyrobów.
Odrębność organizacyjna polega na istnieniu zespołu pracowników podporządkowanych kierownictwu, którzy realizują określony etap produkcji.
Samodzielność ekonomiczna polega na tym, ze przedsiębiorstwo podejmuje niezależne decyzje na własne ryzyko i własny koszt
Samodzielność prawna – posiadanie osobowości prawnej
Na czele przedsiębiorstwa stoi…………………… ,którego zadaniem jest inicjowanie i uruchamianie działalności gospodarczej oraz wdrażanie innowacji technicznych, podejmowanie decyzji związanych z działalnością przedsiębiorstwa i podejmowanie ryzyka związanego z tą działalnością.
Głównym celem działalności przedsiębiorstwa jest maxymalizacja zysków
Cele:
1.Wzrost poziomu technicznego
2.Ilościowy i jakościowy wzrost produkcji
3.Poprawa efektywności gospodarowania
4.Ekspansja eksportowa
5.Wzrost kwalifikacji pracowników
6.Poprawa morale załogi
7.Poprawa warunków pracy
8.Powiększenie majątku produkcyjnego
Cele w Polsce:
1.dostosowanie produkcji towarów do potrzeb odbiorców
2.przystosowanie do procedór obowiązujących w UE (głownie normy ISO)
3.wdrażanie nowatorskich rozwiązań i nowoczesnego zarządzania
4.wzmacnianie pozycji przedsiębiorstwa na rynku krajowym i zagranicznym
5.wzrost efektywności gospodarowania
-zwiększanie efektywności pracy
-zmniejszenie materiałochłonności
-podniesienie produktywności majątku przedsiębiorstwa
6.efektywe inwestowanie i prawidłowe remonty
7.poprawa warunków bezpieczeństwa pracy
8.wzrost zarobków pracowników
9.zmiana mentalności pracowników w zakresie odpowiedzialności za przedsiębiorstwo
10.redukcja zanieczyszczenia środowiska
Realizacja celów przedsiębiorstwa zależy od czynników:
1.możliwości przedsiębiorstwa
2.środków jakimi dysponuje
3.motywacji w formie zachęt
4.Presji sankcji
Czynniki niezbędne do prowadzenia działalności gospodarczej:
1.kapitał – ………. procesu produkcyjnego wykorzystywany w kolejnym etapie produkcji (maszyny,hale)
2.praca – produkcyjne wykorzystanie ludzkiej energii fizycznej i umysłowej
3.ziemia – powierzchnia oraz bogactwa naturalne
Podział przedsiębiorstw (wielkość)
-małe do 50 pracowników
-średnie 51-500
-duże >500
Ze względu na formę własności 1prywatne 2.państwowe 3.spółdzielcze 4.komunalne
Ze względu na organizacje: 1.indywidualne-2.spółki 3.korporacje
Ze względu na zasięg:
1.krajowe 2.zagraniczne
Przedsiębiorstwa państwowe
1.Sektor niekomercyjny
(administracja państwowa (centralna, lokalna), publiczna oświata, służba zdrowia, pomoc społeczna, utrzymanie publicznych środków rekreacji)
2.Sektor komercyjny (usługi transportowe, telekomunikacyjne, dostarczanie energii)
Przyczyny rozwoju sektora państwowego
1.kryzys lat 30-tych
2.konieczność oddziaływania państwa na rynek pracy
3.konieczność rozwoju nauki przede wszystkim dziedziny wymagające dużych nakładów
4.rozwój przemysłu zbrojeniowego
5.badznie kosmosu
6.konieczność wspierania nierentownych gałęzi gospodarki o dużym znaczeniu dla gospodarki narodowej( przemysł ciężki, górnictwo, hutnictwo, energia, wodociągi, oczyszczalnie itp.)
Przedsiębiorstwa spółdzielcze
Spółdzielnia – dobrowolne zrzeszenie osób prowadzące wspólne przedsiębiorstwo w interesie członkow oparte na zasadach demokratycznych, stosujące ograniczone oprocentowanie udziałów, dzielące nadwyżki ni oszczędności na członków w sposób wykluczające osiąganie któregokolwiek z nich korzyści kosztem innych; gromadzące środki na działalność wychowawczą i współpracujące z innymi spółdzielniami na szczeblu krajowym, lokalnym i międzynarodowym.
Rodzaje spółdzielni:
*Spółdz. pracownicze:
– spółdzielnie spożywcze i wytwórnie (spół. pracy),
*spółdz. wyst. w środowisku wiejskim:
– sp. oszczędnościowo pożyczkowe
– zaopatrzenia i zbytu,
– przetwórstwa rybnego,
– usługowe na rzecz produkcji rolnej,
* wyst. w środowisku drobnomieszczańskim:
– oszczędnościowo pożyczkowe,
– zaopatrzenia i zbytu.
Cechy przedsiębiorstwa indywidualnego
a)przedsiębiorca jest właścicielem kapitału (pieniężnego , produkcyjnego)
b)przedsiębiorca jest właścicielem wytworzonego produktu
c)przedsiębiorca zatrudnia wolną siłę roboczą czyli ludzi pozbawionych środków produkcji
d)przedsiębiorca jest kierownikiem, księgowym, każdym
Spółki
1 cywilne – działające na podstawie kodeksu cywilnego
2 handlowe – działające na podstawie kodeksu handlowego
a) osobowe – jawne i komandytowe
b) handlowe – z ograniczoną odpowiedzialnością , S.A. i ciche, z udziałem kapitału zagranicznego.
Ze względu na charakter wspólników
– prywatne, – skarbu państwa, – mieszane.
Spółka jawna – wspólnicy znani, uczestniczą osobiście w działalności spółki, udziały imienne, wspólnicy znani, pełna odpowiedzialność całym majątkiem.
Spółka komandytowa – co najmniej jeden odpowiada całym majątkiem a odpowiedzialność co najmniej jednego jest ograniczona.
Spółka cywilna – wspólnikiem może być osoba cywilna lub prawna, nie ma osobowości prawnej, każdy ze wspólników jest obowiązany wnieść wkład do spółki (pieniądze, nieruchomości, ruchomości). Za zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie wszyscy całym swoim majątkiem. Można zwolnić od uczestniczenia w stratach a nie można od uczestniczenia w zyskach.
Sp. ZOO – wspólnicy mogą nie brać bezpośredniego udziału w prowadzeniu interesów. Odpowiadają do sumy oznaczonej w statusie, sp. ma obowiązek powołania zarządu oraz ewentualnie rady nadzorczej i komisji rewizyjnej. Członkowie zarządu odpowiadają całym swoim majątkiem. Wada to ograniczona ilość wspólników co nie pozwala na szybkie zgromadzenie kapitału.
Sp. akcyjna – akcjonariusze odpowiadają tylko do wysokości posiadanych akcji, mogą sprzedać akcje każdemu i w każdej chwili.
Sp. cicha – (małe przedsiębiorstwo rolnicze) wspólnicy odpowiadają do wysokości udziałów a sprzedaż akcji tylko za zgodą pozostałych wspólników.
Sp. join veintures –z udziałem kapitału zagranicznego, forma współpracy międzynarodowej , należą do kategorii inwestycji , przyjmują formę Sp. akcyjnych lub ZOO.
Rynek: miejsce spotkań handlowych, dwa podmioty: producent – sprzedawca i kupujący- konsument. Podmiotem obrotu rynkowego mogą być dobra materialne, usługi, wart. Intelektualne, artystyczne i pieniądze.
Podział rynku terytorialny 1. rynki lokalne, 2. regionalne, 3. krajowy, 4. międzynarodowy, 5. światowy.
Z punktu widzenia przedmiotu – 1. rynek dóbr i usług konsumpcyjnych, 2. czynniki wytwórcze kapitał, praca, ziemia.
Od sytuacji na rynku – 1. zrównoważony, 2. niezrównoważony
Od liczby podmiotów – 1. wolnokonkurencyjny, 2. poligopolistyczny, 3. monopolistyczny.
Rynek branżowy – samochodowy, cukrowy, zbożowy
Popyt – relacja między ceną dobra lub usługi a jego ilością którą konsumenci są skłonni zapłacić i są w stanie nabyć w danym czasie przy założeniu, że wszystkie inne czynniki wpływające na popyt pozostaną bez zmian.
Popyt może być: 1. indywidualny do jednego nabywcy, 2. rynkowy – suma wielu nabywców, 3. globalny – cały świat.
Pozacenowe determinanty popytu
1 dochody kupujących
2 poziom cen dóbr komplementarnych i konsumpcyjnych,
3 liczba nabywców, ich struktura organizacyjna, upodobania płci i wieku
4 preferencje nabywców np. moda
5 oczekiwania co do cen na przyszłość
6 sytuacja polityczna i gospod. Kraju
Paradoksy 1. DEBLENA czym samochody droższe tym większy popyt
2. GIFENA im chleb droższy tym się go więcej spożywa.
3. SPEKULACYJNY ceny rosną ale konsumenci spodziewają się że będą rosły dalej i kupują.
Im wyższy popyt tym wyższa cena i na odwrót. Zależność tę nazywamy giętkością cen.
Elastyczność popytu. Stopień względnej w (%) zmiany wielkości popytu do względnej procentowej zmiany czynnika , który tę sytuację wywołał.
Czynniki mogą być mierzalne i niemierzalne.
Rodzaje elastyczności popytu:
1) Ed=1
2) Ed>1
3) 0<Ed<1
4) Ed=0
5) Ed
– elastyczność łukowa
Czynniki wpływające na poziom cenowej elastyczności popytu:
1. charakter zaspokajanych potrzeb
2. istnienie lub brak substytutów
3. poziom ceny danego dobra
4. struktura rynku
5. horyzont czasowy jaki potrzebuje kupujący na zareagowanie na zmianę cen
– gęstość ceny
Wsp. gęstości cenowej – stosunek % zmiany ceny do % zmiany popytu.
Cenowa elastyczność mieszana popytu:
– do dóbr substytucyjnych i komplementarnych.
dx – zmiana popytu,
py – cena dobra przed zmianą,
dx – przed zmianą.
Jeśli kierunek zmian jest taki sam (+) wzrost ceny.
Dochodowa elastyczność popytu:
i – zmiana dochodu
i – dochód przed zmianą,
d – popyt przed zmianą.
1. Gdy Ei < 1 to wzrost dochodu o 1% powoduje wzrost konsumpcji mniej niż o 1%. Dotyczy to wydatków na żywność.
2. Ei > 1 Większy wzrost konsumpcji dotyczy wydatków wyższego rzędu (samochody, AGD).
3. Jeżeli Ei ≈ Wydatki wzrastają ~ do dochodu.
4. Gdy Ei = 0 wzrost dochodu powoduje spadek konsumpcji o 2 ; 3%.
W miarę wzrostu dochodów gospodarstwa domowego zmniejsza się w ogólnej sumie wydatków % stosunek wydatków na żywność oraz dobra niższego rzędu a większa na dobra i usługi wyższego rzędu.
Uwzględnienie czynnika czasu w rachunku ekonomicznym.
P – wartość początkowa wypożyczonego kapitału [zł].
p – …….. stawka %-towa dochodu od wypożyczonego kapitału[zł].
i – ……. stawka oprocentowania(x/y)
n – okres na który kapitał został wypożyczony.
J – dochód z wypożyczonego kapitału.
S – wartość końcowa wypożyczonego kapitału po n – latach.
Przykład 1:
* Jaka będzie wartość końcowa i dochód z kapitału początkowego = 1000 zł wypożyczonego na 4 lata przy oprocentowaniu prostym równym 6%
1000*0,06*4 = 240 dochód
1240 wartość końcowa.
** Po jakim czasie dochód z 1000 zł wzrośnie do 1500 przy 7% ?
1000+1000*0,07* x = 1500 x = 7,14 lat
7 lat 51 dni.
Amortyzacja – wyrażone pieniężnie zużycie środków trwałych na skutek ich użytkowania.
Zużycie: – fizyczne – trwała utrata właściwości danego środka trwałego na skutek jego eksploatacji
– ekonomiczne – wynika z postępu technicznego i konieczności zastąpienia starych maszyn, urządzeń nowymi lepszymi
Środki trwale – środki stanowiące własność lub współwłasność podatnika.
– materialne (maszyny i urządzenia ,środki transportu np. samochody, oraz inne zdatne do użytku o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok i wartości większej niż 3500 PLN)
– niematerialne (patenty, prawa autorskie, itd.)
Wysokość amortyzacji w kolejnych latach określa się na podstawie planu amortyzacji:
Plan ten powinien zawierać :
1.nazwę środka trwałego
2.data nabycia
3.data przyjęcia do użytkowania
4.wartość początkowa
5. wartość amortyzacji
6.roczną koszt amortyzacji
7.miesięczny koszt amortyzacji.
Wszystkie te dane wpisuje się w ewidencję środków trwałych.
Za wartość początkową przyjmuje się w razie kupna – cenę nabycia.
W razie wytworzenia we własnym zakresie – koszt wytworzenia.
W razie spadku lub darowizny – cenę rynkową.
W razie układu pieniężnego (opłaty) wnoszonej przez wspólnika – wartość określoną na podstawie wyceny.
Okres używalności – czas użytkowania (ilość lat), ilość wytworzonych produktów itd.
Uwzględniając wartość początkową i okres eksploatacji ustala się wielkość odpisów amortyzacyjnych do poszczególnych okresów użytkowania.
Metody amortyzacji:
– równomierna (liniowa),
– nierównomierna.
a) progresywna,
b) degresywna,
c) naturalna.
Ad.1 Zakłada się, że środek trwały równomiernie traci swoja wartość w całym okresie eksploatacji. Wartość rocznych odpisów amortyzacyjnych oblicza się Ar=WB/T, gdzie WB – wartość urządzenia,
T – czas. AM=Ar/12.
Stawka amortyzacyjna określa jaka część środka trwałego stanowi roczną amortyzację. SA=100%/12.
Metoda liniowa może być stosowana do wszystkich środków trwałych.
Ad c). Przy amortyzacji naturalnej przyjmuje się, że zużycie środka trwałego na jednostkę wyprodukowanego wyrobu jest jednakowe w całym okresie użytkowania.
[Wpocz./(przewidywana liczba produktów)]=zużycie na jednostkę.
Ad a). Przy amortyzacji progresywnej zakłada się, że w miarę użytkowania środków trwałych rosną koszty amortyzacji, więc odpisy amortyzacyjne w kolejnych latach rosną.
Ad b). W metodzie degresywnej zakłada się, że w miarę upływu czasu maleje wydajność maszyn i urządzeń i aby jednakowo obciążyć kosztami produkty i lepiej odzwierciedlić zużycie środków trwałych odpisy amortyzacyjne są większe na początku okresu amortyzacyjnego a w następnych latach maleją.
Podstawą do wyznaczania odpisów amortyzacyjnych w danym roku jest wartość netto środka trwałego.
wartość netto środka trwałego = wartość pocz. – dotychczasowe umorzenie
Stawka amortyzacyjna zwiększana jest przez współczynnik podwyższający. Wysokość współczynnika podwyższającego przyjmowana jest na podstawie wykazu ustalanego przez Ministra Finansów w Rozporządzeniu z dnia 19.I.1990 roku.
Obecnie na podstawie ustawy o rachunkowości z dnia 1.XI.1995 roku dopuszcza się stosowanie dwóch metod amortyzacji:
1). liniowa,
2). degresywna (dla maszyn i urządzeń występujących w klasyfikacji środków trwałych oraz wybranych urządzeń z innych grup).
