cechy sztuki oświeconej:
– wzorowanie się na architekturze greckiej i rzymskiej
– spokój
– statyka zamiast dynamizmu
– dążenie do uzyskania efektu harmonii
– stosowanie symetrii
– fasady proste
– mało zdobnictwa
– rozwój budownictwa użyteczności publicznej
LITERATURA:
– utylitaryzm
– wyrażanie uczuć zbiorowych
– przestrzeganie ukształtowanych wypowiedzi
– dążenie do doskonałego zakończenia dzieła
– nawiązywanie do wzorów starożytnych
TEATR NARODOWY:
1765 roku odbyły się 1 przedstawienia zespołów francuskich i włoskich. Idea założenia publicznego teatru polskiego spotkała się wiele przeszkód przede wszystkim brakowało polskich aktorów i narodowego repertuaru. Wojciech Bogusławski stał się długoletnim kierownikiem TN zmagał się z wieloma problemami takimi jak: konkurencja obcych widowisk, intrygami aktorów, złym smakiem uprzedzonych do polskiej sceny widzów oraz cenzura zaborców. Jego zasługi są wielkie.
MUZYKA:
to epoka wielkich dzieł i twórców. Rozkwita muzyka organowa, intodukcja fortepianu, nobilizacja skrzypiec. Rozpowszechnione są pieśni o tematyce świeckiej zwłaszcza biesiadnej, miłosnej patriotycznej. Powstaje Mazurek Dąbrowskiego.
MALARSTWO:
Malowane są sceny historyczne, a także rodzajowe z życia ludu. Jest tez malarstwo portretowe i mitologiczne.
KLASYCYZM W POLSCE.
Powstają wszędzie regularne linie ale mnożą się i rozrastają kolumny, potężnieją luki, uplastyczniają się gzymsy. Ściany przejrzyście rozgraniczone tymi lukami, lukami i gzymsami; ściany, które styl poprzedni zostawił płaskimi, jednostajnymi i jednobarwnymi pokrywają się ornamentami, rzeźba malowidłami i złoceniami.
ARCHITEKTURA:
zapanowała zasada przestrzegania reguł rygor i powstrzagliwosc. Nastąpił powrót do greckich i rzymskich stylów renesansu, lekko zabarwionych domieszka paradnej rokokowej ozdobności. Budowane były pałace i gmachy użyteczności publicznej. Zapanowało obsesyjne dążenie do zredukowania chaosu przyrody i wtłoczenia świata w razy porządku i harmonii.
ROKOKO:
sztuka salonu, wyraża jak by gdyby jego wew treść. Sztuka pojmowana jako źródło przyjemności i zabawy, pozbawiona ambicji społecznej, patriotycznej i wychowawczej. Rozkwita swoisty kult sztuki dla sztuki, odznacza się kultem piękna, jest stylem świata odchodzącego. np zameczki książąt niemieckich, pałacyk w Derżnie. JOHN LOCKE
WYCHOWANIE MORALNE:
oparte na podstawach użyteczności społecznej, przywiązuje dużą wagę do wychowania fizycznego. Rozważa zagadnienia zdrowia, odżywianie się, ubierania i snu. Piętnuje kary cielesne, kładzie szczególny akcent na przedmioty praktyczne i użyteczne.
WYCHOWANIE NATURALNE:
należy wychować dziecko zgodnie z jego natura i wrodzonymi skłonnościami. Powinno się dążyć do swobodnego rozwijania się natury ludzkiej w dziecku. Należy je chować na wsi. Należy strzec serca przed występkiem i umysłu przed błędem. ROUSSEAU
POWIASTJKA FILOZOFICZNA:
utwór z pogranicza prozy tabularnej i eseju filozoficznego, ilustrujący określoną tezę filozoficzna lub materialistyczna.
KLASYCYZM:
dotyczy głownie tradycyjnych instytucji społecznych. Odwołuje się do osiągnięć nauki XVIIw. oznaka tego poglądu była krytyka religii, autorytetu objawienia i instytucji kościelnych.
Poemat heroikomiczny – utwór opiera się na połączeniu podniosłego stylu wypowiedzi z błahą, przyziemną tematyką co tworzy efekt komiczny.
Satyra – gatunek literacki lub publicystycznyłączący w sobie epikę i lirykę (także inne formy wypowiedzi) wywodzący się ze starożytności (pisał je m.in. Horacy), ośmiesza i piętnuje ukazywane w niej zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne.
Architekci: C. Percier, R. Adam, Dominik Merlini, Szymon Zug
Cechy bajki:
– Krótka powiastka pisana wierszem lub prozą;
– Bohaterowie to zwierzęta, ludzie, przedmioty, rośliny;
– Zawiera pouczenia moralne wypowiedziane wprost lub zasugerowane;
– Dotyczy tematów uniwersalnych o charakterze moralnym;
– Historia opowiedziana w bajce jest ilustracją ludzkich doświadczeń, które są powszechne i powtarzalne;
– Bajka poucza o szkodliwości zachowań, daje etyczne wskazówki;
– Występujące zwierzęta są personifikacją ludzkich typów; Relacje występujące między nimi są odpowiednikiem relacji społecznych;
– Alegoryczna treść;
– Typizacja bohaterów;
– Dydaktyzm zawarty jest w morale.
Deizm – pogląd uznający istnienie Boga oraz Jego nakazów,ale nieuznający ingerencji Boga w sprawy ludzkie
Ateizm – pogląd odrzucający wiarę w Boga jako sprzeczną z rozumem i nienaukową; tłumaczy zjawiska świata bez odwoływania się do przyczyn nadnaturalnych; jako składnik refleksji filozoficznych łączy się ze stanowiskiem racjonalistycznym i materialistycznym.
Wolterianizm – ogół tendencji filozoficznych i politycznych głoszony przez Woltera a propagowany przez jego zwolenników.Istotą tej koncepcji jest wolnomyślicielstwo,tolerancja,prawo do posiadania i głoszenia swoich poglądów przy szacunku postaw innych ludzi.
Sentymentalizm – kierunek umysłowy i literacki w Europie w II poł. XVIII wieku, ukształtowany w opozycji do klasycyzmu. Jego twórcą był Jean Jacques Rousseau. Nazwa nurtu pochodzi od dzieła Laurence’a Sterne’a Podróż sentymentalna.
Rokoko:
Styl ten miał wpływ głównie na architekturę, zdobnictwo i rzemiosło artystyczne epoki oświecenia
Istotą tego stylu było rozumienie piękna jako wartości podstawowej, dającej przyjemność obcowania z wytworami sztuki. Wytworne i subtelne, rokoko najpełniej zostało zrealizowane w małych formach architektonicznych oraz w architekturze pałacowych i salonowych wnętrz: w eleganckiej ornamentyce, w lekkości i dekoracyjności wystroju, w porcelanowych bibelotach, w malarskich miniaturach i w miłosnej tematyce obrazów francuskich mistrzów: J. Watteau czy F. Bouchera. W kulturze polskiej przykładem ogrodu urządzonego w stylu rokoko są Powązki Izabeli Czartoryskiej (patrz również hasło: „Powązki”).
Klasycyzm (łac. classicus – pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony) – prąd literacki, który rozwinął się w XVII w. we Francji i występował w rożnym nasileniu i postaciach w literaturach europejskich XVIII w.
Klasycyzm uznawał za cel sztuki osiągnięcie doskonałości w realizacji piękna i prawdy jako zaakceptowanych przez rozum ponadczasowych wartości. Cel ten miał być osiągany przez naśladowanie doskonałych wzorów, głównie antycznych, oraz przez naśladowanie natury pojmowanej jako odkryta przez rozum istota rzeczy. Tematykę i budowę dzieł określały reguły, z których najogólniejszą była zasada decorum, a także wymogi prawdopodobieństwa, harmonii, umiaru i przestrzegania jednorodności estetycznej utworu
Poemat heroikomiczny – utwór opiera się na połączeniupodniosłego stylu wypowiedzi z błahą, przyziemną tematyką co tworzy efekt komiczny.
John Locke- 1632-1704. Jest jednym z głównych przedstawicieli angielskiego empiryzmu (stanowisko zakładające, że podstawową rolę w poznaniu pełni doświadczenie).
John Locke twierdził, że człowiek urodził się jak czysta tablica i w ciągu swojego życia zapisuje tą tablicę (korzystając z rozumu, doświadczenia). Była ona odzwierciedleniem niewinności człowieka.
Rousseau Jean Jacques (1712-1778), jeden z najwybitniejszych filozofów francuskiego oświecenia. Urodzony w Szwajcarii, w młodym wieku opuścił rodzinną Genewę i udał się na wędrówkę do Włoch i Francji. Wg niego rozwój cywilizacji uczynił z człowieka istotę egoistyczną i agresywną. Jest on ze swej istoty dobry („niewinny”) i w czasach poprzedzających rozwój cywilizacji, „w stanie natury”, żył szczęśliwy i wolny od zbędnych potrzeb, popychających do walki z innymi ludźmi.
Racjonalizm – pogląd filozoficzny uznający rozum za jedyne i konieczne narzędzie poznania świata. Twórcą racjonalizmu był Kartezjusz („Rozprawa o metodzie”), który przywiązywał szczególną wagę do roli rozumu w poznawaniu prawdy, był zwolennikiem systematycznego, rozumowego ładu w dochodzeniu do prawdy, odrzucał wszelkie uprzedzenia i przesądy. Przedstawicielami tego kierunku byli Wolter oraz Diderot.
Empiryzm – pogląd filozoficzny uznający doświadczenie zmysłowe za jedyne źródło poznania świata. „Empiria” znaczy „doświadczenie”. Prekursorem tego nurtu był angielski filozof Francis Bacon (1561-1626). Kładł on nacisk na rolę doświadczenia w procesie poznawania świata, odrzucając to wszystko, czego nie da się potwierdzić praktycznie.
Libertynizm (z francuskiego libertinisme), nurt światopoglądowy i literacki powstały na przełomie XVII i XVIII w. we Francji i Włoszech, wyrosły z tradycji humanizmu renesansowego stanowiący jeden z istotnych wątków kultury francuskiej. Jego reprezentanci wywodzili się z kręgu myślicieli i pisarzy, do najważniejszych zaliczali się: F. La Mothe le Vayer, G. Naud, Ch. Saint-vremond
Libertynów charakteryzowała postawa laicka, wolnomyślicielska i sceptyczna. Ruch skierowany był przeciwko autorytetom religii, a zwłaszcza myśleniu scholastycznemu, tradycyjnej obyczajowości i katolicko-feudalnemu ideałowi życia.
Powiastka filozoficzna – utwór panegirycznej prozy tebularnej i eseju filozoficznego ilustrujący określoną tezę filozoficzną lub materialistyczną.
Satyra – gatunek literacki
Satyra – gatunek literacki lub publicystyczny łączący w sobie epikę i lirykę (także inne formy wypowiedzi) wywodzący się ze starożytności (pisał je m.in. Horacy), ośmiesza i piętnuje ukazywane w niej zjawiska, osoby, obyczaje, stosunki społeczne.
Ignacy Krasicki – najwybitniejszy pisarz polskiego oświecenia. Zwany był Księciem poetów
Hymn do miłości ojczyzny-został ogłoszony w 1772r w „Zabawach przyjemnych i pożytecznych”. W oświeceniu i w epokach następnych stał się przedmiotem lirycznych przeróbek i naśladowań. Wszystko jesteśmy w stanie znieść dla ojczyzny.Jeśli tylko będzie można Ci pomagać,wspierać to wtedy nie będzie ważne to,ze będziemy w nędzy bo ojczyzna jest najważniejsza.Jestto przykład liryki patriotycznej.Podmiot liryczny mówi w imieniu większości.
„Monachomania” Błacha treść Monachomani niewiele znaczące zdarzenia SA w niej przedstawione w sposób poważny i podniosły, a występujące w utworze posracie wbrew swym możliwością i charakterowi urastają do roli konturowych bohaterów. Kontrast znajduje swoje odbicie.Poeta operuje paradoksem, używa oksymoronów, stosuje porównania homeryckie w opisie błahych i pospolitych sytuacji.
„Do króla” Podmiotem lirycznym jest polak,szlachcic.
Zarzuty: nie ma królewskiego pochodzenia, nie jest katolikiem, jest zbyt mały 32 lata, jest zbyt łagodnym władcą, za bardzo interesuje się wiedzą. Są to pochwały wymienione przez podmiot liryczny.
palinodia „Świat Zepsuty”
Architektura:
– powrót do greckich i rzymskich stylów renesansu
– proste i regularne linie
– potężne łuki
– ściany przyszyjcie rozgraniczone kolumnami,łukami i gzymsami
Malarstwo: Canaletto, Daniel Chodowiecki, N.Landert – tematyka mitologiczna, historyczna, alegoryczna, portretowa
Architektura: styl architektoniczny klasycyzmu oświeceniowego nawiązuje bezpośrednio do stylu antycznego. Powstają wówczas liczne pałace (Łazienki Królewskie w Warszawie, pałac Staszica – siedziba ówczesnego Towarzystwa Przyjaciół Nauk) otoczone sentymentalno – nastrojowymi ogrodami, a także budowle sakralne i budynki użyteczności publicznej. Do najwybitniejszych architektów pracujących w Polsce, a sprowadzonych z Włoch przez króla należeli: D. Merlini (m.in. proj. Łazienek), A. Corazzi.
Muzyka: Jan Sebastian Bach,Gluck,Mozart,Beethoven
Powstanie opery polskiej wiąże się z rozwojem sceny polskiej. Typ opery wodewilowej. Pieśni o tematyce świeckiej, zwłaszcza biesiadnej, miłosnej i patriotycznej „Mazurek Dąbrowskiego”
