Kultura i literatura grecka kojarzy nam się głównie z atenami właśnie tan w 5 i 4 wpne nastąpił rozkwit filozofii, i niezwykłą harmonię osiągnęła rzeźb ,architektura powstały największe dokonania dramatu i teatru ,zrealizował siepóżniej niedościgniony ustrój społeczny – demokracja ateńska .Grecja nie stanowiła nigdy jednolitego organizmu państwowego obok siebie współistniały panstwa-miasta rozsiane po całym półwyspie Peloponeskim u wybrzeża Azji mniejszej i na wyspach morza egejskiego . Sztuka grecka jest pełna harmonii , piękna ,spokoju oraz słońca .główne budowle architektury Grecji : zespół budowli na akropolu w atenach , Panteon ( świątynia bogów ) , świątynia Nike , Eechtejon , Propyleje ,Panteon (świątynia ateny ), teatr Dionizosa w atenach .
Rzeżba Fidiasz ::posąg Ateny ,Zeusa ; Neron :dyskobol ; poliklet :doryforos ;Lizyp :posągi Nike, Wenus
Malarstwo
Polignot – wprowadził technikę czterech barw , kompozycja o tematyce historycznej i mitologicznej . Apelles – mistrz kolorystyki i perspektywy
FILOZOFIA
SOKRATES -żył latach 469 -399 pne ,pochodził bogatej rodziny mieszczańskiej zajmował się filozofia matematyką , był politykiem moralistą , ośrodkiem jego zainteresowań był człowiek i zagadnienia moralne ,uważał ,że należy uświadamiać człowiekowi dobro ,specyficzna postać brzydkiego dziwaka , żyjącego w niedostatku nauczającego na ulicach ; w podartym odzieniu ze świta uczniów wokół siebie kojarzy się z nieznośną żoną ksantypą i haniebnym procesem ,w którym oskarżono jego o demoralizację młodzieży ; skazano go na śmierć przez wypicie trucizny ; Sokrates wystąpił z płomienną mową , odrzucił pomoc przyjaciół i wypił cykutę ; do historii przeszły nie tylko nauki spisane przez uczniów ,lecz metody dyskusji :elenktyczna i majestatyczna .Nauki Sokratesa – filozofię przed 5 wiekiem nazywa się okresem przed Sokratejskim Jedno wiem że nic nie wiem – to sformułowanie wyraża istotę tzw. niewiedzy Sokratejskiej , która jest właściwie gotowością do poszukiwań prawdy , między innymi cnoty wspólnego dobra ,wiedzy której można się nauczyć Jak poznać sam siebie – tak nakazuje filozof , którego wyrocznia delficka nazwała najmądrzejszym człowiekiem Grecji ; wystąpił przeciw sofistom , którzy twierdzili ,że prawda dobroć i sprawiedliwość są względne . Ironia sokratyczna.
PLATON- żył w latach 427-347 pne ; arystokrata zdobył staranne wykształcenie ; żył w czasie rozkwitu Aten uczeń Sokratesa ; autor rozprawy obrona Sokratesa ,Państwo , Uczta . Nauki ; twórca pierwszego systemu filozofii idealistycznej . Koncepcja idei i cieni zakłada , iż istnieje świat idei , chociaż nie jest nam bezpośrednio dany .My postrzegamy tylko cienie odbicie idei : są nimi przedmioty materialne i doznania psychiczne . świat ideijest jednak bardziej realny co postrzegamy bezpośrednio . Idee są światem doskonałym a naczelną wartością jest trój jednia : dobro-piekno-prawda . Głosi koncepcję idealnego państwa , podzielonego na 3 odrębne klasy ,posiadające różne wykształcenie , zadania i obowiązki . Pierwsza grupa -najwyższa posiada duszę rozumną ; druga -wojsko, posiada duszę popędliwą ; trzecia – ludzie pracy ,posiadają duszę pożądliwą . Bronił porządku społecznego opartego na niewolnictwie . Wg Jego filozofii ś wiat poznajemy rozumowo , a nie zmysłowo . Celem życia jest zdobywanie szczęścia upodabnianie się do idei dobra. jaskinia Platona.
EPIKUR – żył w latach 341-270 pne ; przedstawiciel starożytnego materializmu ; założył filozoficzna szkołę epikurejczyków zajmował się głównie etyką ; jego szkoła mieszcząca się w Atenach zwana była ogrodem Epikura
EPIKUREIZM -etapem wstępnym był hedonizm ; epikurejczycy łączyli przyjemności duchowe z fizycznymi; życie to podstawowy warunek szczęścia ; we wszystkim należy zachować umiar ; należy łączyć szczęście jednostki ze szczęściem ogółu ;szczęście nie jest zależne od losu , ale człowiek może je świadomie wytworzyć ;ostatecznym celem ludzkiego życia jest zdobycie pełnego ,radosnego spokoju opartego na poznaniu natury i zgodnego z nią życiem ; człowieka uszczęśliwia to co jest zgodne z naturą ; epikurejczycy radzili aby żyć pełnią życia ale z umiarem .Canta rej -(wszystko płynie )-oznacza to że nigdy nie wejdziesz do tej samej wody , czyli nie przeżyjesz drugi raz tego samego ;carpe diem (chwytaj dzień) -oznacza to że należy umiejętnie korzystać z każdej chwili życia .Jedynym dobrem jest przyjemność i brak bólu . Życie wśród przyjaciół zgodnie z prawami natury z dala od wojen polityki bez lęku przed śmiercią – oto życie szczęśliwe .Należy korzystać z radości bo życie jest jedno . śmierć niesie kres ciała i duszy . Nieznaczny to że trzeba zaspokajać wszelkie pragnienia – umiar i rozum są wyznacznikiem postępowania
STOICYZM-rwórcą był Zenon Kition ;stoicy przyjmowali świat jako organ; uważali że świat jest cielesny ,bez bogów , człowiek to dziecko wszechświata ,duch występuje w człowieku w postaci duszy i rozumu ; stoicyzm głosił pochwałę świata jego elementów ; kosmopolityzm -idea równości wszystkich ludzi ;człowiek podporządkowany jest ogólnym zasadom świata ;świat to jedna ojczyzna , należy unikać cierpienia ,nie ma miejsca na współczucie ,aby być szczęśliwym trzeba być niezależnym na nieszczęścia ,poddać się żyć zgodnie z naturą .Stoik-to mędrzec ,filozof odznaczający się zrównoważoną postawą ,nie lęka się przeciwności losu ,potrafi opanować swoje namiętności ,kieruje się rozumem gdyż życie emocjonalne prowadzi do zła .Postawa stoicka-spokojna zrównoważona rozsądna ,często postawa bierna połączona z apatią .Stoicyzm zyskał popularność w czasach cesarstwa Rzymskiego -kontynuację jego koncepcji podjęli :Epikur, Marek Aureliusz ,który głosił , że to nastawienie człowieka do rzeczywistości decyduje o szczęśliwym życiu . sam popełnił samobójstwo jako wyjście z sytuacji ,gdy trudy życia były już nie do zniesienia .
ARYSTOTELES -żył w384-322pne ,syn lekarza , przez 20 lat był uczniem Platona ,nauczyciel Aleksandra Wielkiego ,w Atenach założył własną szkołę , w okresie średniowiecza jego filozofia była dla wszystkich niepodważalnym autorytetem . Dzieło jego -Poetyka stało się wyznacznikiem norm dla artystów wielu pokoleń ,określił klasyczne reguły tworzenia literatury , ustalił kategorie takie jak : Katharsis – oczyszczenie , funkcja przypisywana tragedii . Widz śledzący zdarzania na scenie miał doznać swoistego oczyszczenia poprzez przeżycie litości trwogi . Mimesis oznacza na naśladowanie natury w dziele sztuki niejednoznaczna z jej wiernym kopiowaniem . Decorum przedstawienie odpowiedniego , należytego wyglądu ,przyzwoitość przystojność ,wygląd pozorny. AR. -autorom tragedii zalecał na przestrzeganiu zasady jedności miejsca i czasu . Odrzucał platońską teorię idei ; za podstawowe pierwiastki uważał bierną materię i czynna formę , człowieka określał jako istotę społeczną posiadającą duszę , poznającą świat rozumowo i zmysłowo , społeczeństwo podzielone na klasy : właścicieli (cnotliwi )i niewolnicy (ulegli) ,wyróżnia dwa typy sztuki : stosowana formalna , główne pojęcie etyki to dobro . | Cynicy grecka szkoła filozoficzna ,głosząca w etyce ideały cnoty jako życia zgodnego naturą , ideał- mędrzec kierujący się tylko rozumem , nie uznający żadnych ogólnie obowiązujących wartości , norm ,praw . Cynicy ograniczają swoje potrzeby do minimum , życie psa to życie zgodne z naturą .
Sceptycyzm-stanowisko odrzucające możliwość uzyskania wiedzy pewnej i uzasadnionej , wywodzili się ze szkoły filozoficznej Pyrrona i Elidy.
Teatr w starożytnej Grecji
Pierwowzór teatru : Amfiteatr- widownia,: Orchestra – miejsce na którym chór wykonywał swe tańce i śpiewy;
Parodos -miejsce po prawej i lewej stronie amfiteatru i sceny , wejście na scenę ;Teatr on widowni; Proscenium- przednia część sceny :Skane -kryta budowla do zmiany strojów ; Rampe- rząd lamp oświetlających scenę ; Ekkylema – wytocznia ,platforma , urządzenie wysuwane ;Maska -niezbędny element w dawnym teatrze ;Oknos -wysoki wystrój głowy ;Koturn -wysokie obcasy ;Koryfeusz -przewodnik chóru .
Dionizje wielkie i małe -to święto na cześć Dionizosa -boga wina i płodnej natury .Dionizje Małe -wiejskie oraz Dionizje Wielkie -charakter wesołej ludowej zabawy . Przebieg Dionizji : trwały sześć dni ;każdy dzień wypełniony był innymi zajęciami . Dzień 1-modlitwy ,obrzędy związane z bogiem Dionizosem .2 -prezentacja chórów , 3- wystawiano komedie polityczne ,4,5,6- trzech autorów prezentowało swój dorobek literacki .
Dionizje wielkie dały początek tragedii , Dionizje małe – tragedii . Grecy dokonali podziału na tragedie i komedię
Budowa i cechy tragedii antycznej
TRAGEDIA-przedstawia konflikt jednostki wybitnej dążącej do wzniosłego celu ,walczącej z przeciwnościami
Klęska bohatera budzi tragedię .Budowa tragedii- Prolog -zawiązanie akcji ,wejście aktorów ;Parodos – wejście chóru ,pierwsza pieśń ;Epejsojdon występy aktorów ; Komentarz chóru ;Epilog -ostatnie wystąpienie aktora , zakończenie akcji ;Exodus ostatnia pieśń i wejście chóru .Za pierwszego dramaturga uważa się Tespisa on wprowadził pierwszy dialog pomiędzy przewodnikiem chóru a chórem .Obowiązywała zasada :miejsca ,czasu, akcji. Na scenie mogło występować najwyżej trzech aktorów . Do stałych rekwizytów należały :maska , kostium ,buty .Role kobiece grali mężczyźni .Stale obecny na scenie chór komentował rozgrywające się zdarzenia .Chór składał się ze starców tebańskich lub panien .Poseł był łącznikiem między scena a światem zewnętrznym , los człowieka , bohatera utworu zależał zawsze od bogów
