WSTĘP:
„Pan Tadeusz” ukazuje tylko jedną klasę społeczną – szlachtę. A. Mickiewicz w epopei w bardzo interesujący sposób przedstawia nam świat szlachecki.
Prezentuje on czytelnikom rozwarstwienie szlachty polskiej, które jest spowodowane różnicami majątkowymi. Wady polskiej szlachty przedstawione są jednak w sposób humorystyczny, a postacie szlacheckie budzą sympatię czytelnika.
Podział szlachty stwarzał jednak wiele problemów, np. biedniejsza szlachta, była traktowana gorzej. Małżeństwa były kojarzone pod względem prestiżu i majątku. Biedna szlachta miała mniej do powiedzenia na wiecach szlacheckich i musiała podporządkować się bogatszym.
SZLACHTA ZAMOŻNA, NAJBOGATSZA:
Przedstawicielami najbogatszej szlachty są Stolnik Horeszko i Hrabia. Reprezentują oni zarówno wady jak i zalety magnaterii.
Arystokrata Stolnik Horeszko: człowiek, dla którego własne dobro jest najważniejsze, nie przejmuje się uczuciami innych osób, zarozumiały, nie zważa na uczucia własnej córki i wydaje ją za mąż za bogatego kasztelana, pomimo tego, że dziewczyna kocha Soplicę.Ubogiego szlachcica podejmuje w zamku, dlatego że ma on posłuch u szlachty, a jej głosy mają znaczenie dla Stolnika. Doprowadza do tragedii, w której sam ginie (zastrzelony przez Soplicę). Patriota, żywo interesuje się polityką, nienawidzi zaborców.
Horeszko wywodził się z senatorskiego i hetmańskiego rodu, jest zwolennikiem reform w kraju.
Na przykładzie rodu Horeszków Mickiewicz przedstawia zachodzący w tym czasie proces ubożenia szlachty. Majątek Horeszków został skonfiskowany, ponieważ Horeszko był uczestnikiem konfederacji barskiej, po utracie majątku ród utracił dawne duże znaczenie.
Drugi przedstawicielem magnaterii był Hrabia. Potraktowany humorystycznie. Miał naturę romantyka. Niektórzy uważali go za dziwaka.
Mimo zachwytów nad wszystkim co obce, potrafił być patriotą.
SZLACHTA ŚREDNIOZAMOŻNA:
Ta szlachta prowadziła uporządkowany tryb życia. Wszystkie rodzinne i towarzyskie spotkania podlegały pewnym obyczajom.
Np.w domu Sędziego Soplicy goście wiedzieli jak mają siedzieć, według jakich zasad prowadzić rozmowę.
Do średniozamożnej szlachty należą Soplicowie i Podkomorzy. Do tej grupy można zaliczyć również szlachcica Wojskiego.
Sędzia był typowym polskim szlachcicem-bronił starego porządku szlacheckiego, krytykował cudzoziemszczyznę. Swoim poddanym nie robił krzywdy, dbał o nich. Szlachcic ten był uparty, chciwy. Przykładem tego może być spór o zamek.
Brat Jacka Soplicy był wielkim patriotą. W soplicowskim dworze wisiały portrety polskich bohaterów narodowych (Kościuszko, Rejtan) Był zwolennikiem powstania narodowego.
Stosunkowo bogaty jest również Podkomorzy, który cieszył się uznaniem szlachty. Tak jak Sędzia był patriotą oraz zwolennikiem starych obyczajów szlacheckich.
Wojski:pełni rolę marszałka dworu. Doświadczony myśliwy, gra dobrze na rogu. Słynie z doskonałej organizacji polowań. Podtrzymuje tradycję szlachecką. Jest mistrzem w rzucaniu nożami.
SZLACHTA ZAŚCIANKOWA:
Ostatnią grupą szlachty polskiej z XIXw. Była szlachta zaściankowa.Pełnią oni rolę służących, choć mogą udowodnić swe szlacheckipochodzenie.Szlachta zaściankowa pracowała na roli jak chłopstwo, od najniższej warstwy odróżniał ich strój. Reprezentowali ją w utworze Gerwazy, Protazy oraz szlachta z zaścianku Dobrzyń.
Gerwazy Rembajło czyli Klucznik, był odważny, waleczny, wierny swemu panu (stolnikowi). Bohater szanował tradycje, ale też potrafił bezwzględnie walczyć o zamek i pomścić śmierć Stolnika.
Woźny Protazy mieszkał w domu Sędziego. Był jego zaufanym sługą.
Ciekawą grupą szlachecką byli mieszkańcy zaścianku Dobrzyń. Była to grupa szlachetnie urodzonych, posiadających herb, przywiązanych do swoich przodków, ale majątkiem zbliżona do chłopów.
W utworze poznajemy przedstawicieli tej szlachty m.in. Maćka Dobrzyńskiego, Bartka zwanego Prusakiem, Maćka zwanego Chrzcicielem i innych. Grupa ta była wierna tradycji-szanowała narodowe stroje, wspominała przeszłość. Jednak tymi ludźmi łatwo można było manipulować. Większość szlachty zaściankowej miała niskie wykształcenie, charakteryzowała się brakiem ogłady towarzyskiej ale gotowa była do ofiarnej walki w imię wolnej ojczyzny. Mieszkańcy zaścianka mieli również swoje wady:kłótliwi i krzykliwi, niesforni i próżni, ograniczeni, gwałtowni, nie stroniący od kieliszka, niedojrzali politycznie.
PODSUMOWANIE:
Narrator w „Panu Tadeuszu” ukazuje zróżnicowanie charakterów, temperamentów przedstawicieli świata szlacheckiego. Jest to świat odchodzący w przeszłość, często pojawia się przymiotnik „ostatni” Narrator w ten sposób ukazuje przemijanie pewnej epoki.
Ludzie a wraz z nimi pewne zwyczaje i obyczaje odchodzą do przeszłości. Mickiewicz miał świadomość, że szlachta powoli schodzi z areny dziejów.
