Symbol „rozdarta sosna” łączy się z głównym bohaterem powieści „Ludzie bezdomni” Stefana Żeromskiego. Tomasz Judym wyrzeka się osobistego szczęścia, nie decyduje się na małżeństwo z Joasią Podborską. Rani ją, odtrącając miłość i plany na stworzenie rodziny.
Bohater pochodzi z ubogiej, robotniczej rodziny. Po zdobyciu zawodu lekarza jego celem staje się walka o ulepszenie rzeczywistości – pomoc bezdomnym z warszawskich ulic, ubogim chłopom z Cisów i pracującym w nieludzkich warunkach robotnikom z Zagłębia. Judym ape-luje do innych o wrażliwość społeczną. Wygłasza referat u doktora Czernisza o zrzeczeniu się honorariów za leczenie biedaków – traci aprobatę własnego środowiska. Stawia światu wyma-gania maksymalne, ale realne. Judym zorganizował przy zakładzie uzdrowiskowym mały szpital dla ludności Cisów. Opracował projekt osuszania bagien, pogarszających warunki zdrowotne. Spotkał się jednak z oportunizmem zarządcy, Krzywosąda. Światem, w którym porusza się Judym rządzi zasada zysku. Postawa buntu, „szewska pasja” prowadzi do samot-nej walki z otoczeniem, bezdomności fizycznej i duchowej. Judym zamieszkuje w przygod-nych lub służbowych mieszkaniach. Bezdomnymi są również: brat Tomasza, Wiktor – dzia-łacz robotniczy, w obawie przed represjami tułający się wraz z rodziną po Europie, Korzecki – inżynier, świadek krzywdy i nędzy górników Zagłebia, Joanna – nauczycielka wędrująca po domach swoich wychowanków. Ujawnia się dramat szlachetnych jednostek, które w oczach społeczeństwa są maniakami. Postać Judyma przypomina bohatera romantycznego. Podobnie jak Kordian szuka drogi życiowej i walczy samotnie, jest wrażliwy na krzywdę jak Konrad Wallenrod i bierze odpowiedzialność za losy innych wzorem Konrada z III cz. „Dziadów”. Awans społeczny rodzi konflikt, gdyż z jednej strony Judym zrzeka się związku z warstwą robotniczą, z drugiej zaś chce pomagać ludziom tego stanu. Decyduje się na rozstanie z uko-chaną, aby odpowiedzialność za bliskich nie wiązała mu rąk w walce ze złem. Po spotkaniu z Joasią przeżywa rozterkę wyboru między „urodą życia” a altruizmem. Zostaje sam jak rozdarta przez huragan sosna. Symbol jest jednocześnie psychizacją krajobrazu.
„Złoty róg”, który otrzymał Gospodarz od Wernyhory, jest symbolem myśli kierującej naro-dem. Ma zachęcić do walki o niepodległość. „Na jego rycerny głos spotężni się Duch, podej-mie Los”. Gospodarz, który miał być przywódcą, przekazał róg Jaśkowi. Ten zgubił go na-chylając się nad „czapką z piór”. Ona zaś symbolizuje tradycję i poczucie własności. Próżność doprowadziła do zaprzepaszczenia idei narodowej. Motywem chciwości staje też zamknięta w skrzyni przez Gospodynię „złota podkowa” – symbol szczęścia w walce.
Chochoł pojawia się również w finale „Wesela”, gdy gromada chłopów i inteligencji oczekuje dźwięku złotego rogu. Chochoł przyśpiewuje zgromadzonym do monotonnego tańca – „Miałeś chamiezłoty róg, miałeś chamie czapkę z piór: czapkę wicher niesie, róg huka po lesie, ostał ci się ino sznur.” Zgromadzeni pogrążeni w letargu dreptają w kółko. „Chocholi taniec” jest symbolem marazmu; bezsilności i apatii po przegranych powstaniach narodowych. Stanowi on motyw negatywny i pesymistyczny. Nadzieją dla Polaków jest róża, która ożyje po zrzuceniu słomy chochoła.
