ZDANIA ZŁOŻONE WSPÓŁRZĘDNIE
Rodzaje zdań złożonych współrzędnie:
1. ŁĄCZNE – Czynności współistnieją ze sobą, czyli występują w jednakowym czasie i przestrzeni.
przykład: „Adrian nie jest zdolny i uczy się słabo.”
spójniki: i, oraz, ni, ani, a, jak
wykres: —- … —-
2. ROZŁĄCZNE – Zdania składowe wykluczają się wzajemnie.
przykład: „Jutro pójdę do sklepu albo posprzątam mieszkanie”
spójniki: albo, lub, czy, bądź
wykres: ——–
3. WYNIKOWE – Jedna czynność wynika z drugiej.
przykład: „Adam się nauczył, więc może wygrać konkurs”
spójniki: więc, zatem, toteż, dlatego
wykres: —-> … >—-
4. PRZECIWSTAWNE – Czynności przeciwstawiają się sobie.
przykład: „Chłopcy byli już zmęczeni, ale nie chcieli wracać do domu”
spójniki: ale, lecz, a, jednak, zaś, natomiast
wykres: —-> … <—-
ZDANIA ZŁOŻONE PODRZĘDNIE
W zdaniu podrzędnie złożonym jedno ze zdań składowych (podrzędne) wynika z drugiego (nadrzędnego) i nie może bez niego zaistnieć.
Rodzaje zdań podrzędnie złożonych:
1. PRZYDAWKOWE – jaki? który? czyje? ile?
Przykład: „Słowa, (jakie?) które kłamią wprowadzają błąd”.
2. DOPEŁNIENIOWE – kogo? czego? (D.) komu? czemu? (C.) kogo? co? (B.) kim? czym? (N.)
o kim? o czym? (Msc.)
przykład: „Wiem, (o czym?) że nic nie wiem.”
3. OKOLICZNIKOWE:
– MIEJSCA – gdzie? skąd? dokąd? którędy?
– CZASU – kiedy? jak długo? w jakim czasie? dopóki? odkąd?
– SPOSOBU – jak? w jaki sposób?
– PRZYCZYNY – dlaczego? z jakiej przyczyny?
– CELU – po co? w jakim celu?
– PRZYZWOLENIA – mimo co? mimo czego?
– STOPNIA I MIARY – ile? jak bardzo?
– WARUNKU – pod jakim warunkiem?
4. ORZECZNIKOWE – kim jest? czym jest? jaki jest?
przykład: „Nigdy nie byłeś taki, jaki jesteś” (Nie byłeś [jaki?] taki jaki …)
5. PODMIOTOWE – kto? co?
przykład: „Kto się najlepiej nauczył, ten wygra konkurs.”
(Wygra konkurs (kto?) kto się najlepiej nauczył)
