Awangarda krakowska ukształtowała się na początku lat 20 XX w. za sprawą działalności poetów skupionych wokół Tadeusza Peipera* i wydawanego przez niego pisma „Zwrotnica”. Peiper był teoretykiem grupy – po powrocie z Hiszpanii w 1921 r. wydał programowe książki zatytułowane : „Nowe usta” i „Tędy”. W skład Awangardy Krakowskiej wchodzili m. in.: Adam Ważyk, Julian Przyboś, Jan Brzękowski i Jalu Kurek.
Program ugrupowania:
– zbudowanie nowej poezji, opartej na nowej estetyce cywilizacji
– fascynacja cywilizacją i jej wytworami (manifest Peipera „Miasto. Masa. Maszyna”)
– krytyka metafizyki i sentymentalizmu – „Poeta nie jest kapłanem, nie jest beztroskim lekkoduchem, lecz poważnym rzemieślnikiem, pracującym w materiale słowa.”
– propagowanie prostoty i ekonomizm środków wyrazu, czyli praca nad językiem poetyckim – „precz z watą słów – sens tkwi w skrócie i sile metafory, w kondensacji znaczeń słowa.”
– przedstawianie dzieła literackiego jako logicznej konstrukcji
– adresatem poezji była masa ludzka (a nie jednostka)
– artysta miał być animatorem wyobraźni masowej.
Grupa przestała istnieć w latach trzydziestych XX w., lecz nawiązywały do jej założeń inne grupy, zwłaszcza zaś awangarda lubelska. Najwybitniejszym poetą awangardy krakowskiej pozostał Julian Przyboś.
*Tadeusz Peiper – żył w latach 1891-1969, poeta eseista, teoretyk sztuki; twórca programu Awangardy Krakowskiej, redaktor „Zwrotnicy”; liryka („A”, „Żywe linie”, „Raz”), utwory dramatyczne („Skoro go nie ma”), powieści psychologiczne(„Ma 22 lata”); dzienniki.
