Romantyzm to prąd ideowy , artystyczny i literacki rozwijający się pod koniec XVIII w. i w I połowie XIX wieku w wyniku rozwoju ruchów wolnościowych nawiązujących do ideałów rewolucji francuskiej . Romantyzm był reakcją przeciwko klasycyzmowi i racjonalizmowi , charakteryzował się swobodą kompozycji i stylu w literaturze i sztuce , wprowadzeniem elementów fantastyki , nastrojowością i uczuciowością . Odznaczał się zamiłowaniem historyzmu i egzotyki , a także wprowadzał idee patriotyczne i wolnościowe .
Postawa romantyczna to postawa życiowa charakteryzująca się przewagą pierwiastków irracjonalnych , uczuciowych nad innymi , niedostatecznie liczenie się z rzeczywistością w jakimś działaniu , poglądach , nadmierną uczuciowość , marzycielskość , zamiłowanie do niezwykłości i fantastyki . Literatura romantyczna była rezultatem rozczarowań do świata , który , kierując się rozumem , głosząc jego kult , nie rozwiązał jednak konfliktów społecznych i politycznych . Romantycy buntowali się przeciwko wszelkim więzom ograniczającym swobodny rozwój jednostki , a nakładanym przez państwo religie , obyczaje , moralność . Uznawali prawo człowieka do wolności , popierali ruchy wolnościowe słowem i czynem . Romantyzm był prądem jednolitym . Obok postępowych były tendencje wsteczne , konserwatywne , których zwolennicy nie podejmowali aktualnych problemów politycznych i społecznych .
Uważając , że wyłącznie rozumowe podejście do świata jest niewystarczające , nie w pełni tłumaczy skomplikowane zjawiska występujące z życiu , romantycy wyżej cenili uczucie , jako bardziej zbliżające człowieka do poznania tajemnic życia . Uczucie i intuicja miały większe znaczenie iż rozum i wiedza ścisła . Znamienne są pod tym względem słowa Mickiewicza :
” Czucie i wiara silniej mówi do mnie ,
Niż mędrca szkiełko i oko .”
Z taką postawą wiązała się skłonność do wprowadzenia do literatury wątków baśniowych , fantastycznych , legend i podań . Charakterystyczne dla romantyzmu jest zainteresowanie przeszłością średniowieczną , historyczną , tematyką bliskiego wschodu .
