Jan Matejko – „Kochanowski nad zwłokami Urszulki” – opis obrazu
Jan Matejko
?Kochanowski nad zwłokami Urszulki”
1862 Obraz namalowany farbami olejnymi na płótnie.
Około 1580 roku zmarła Jana Kochanowskiego ukochana córeczka ? Urszulka, w której pokładał wielkie nadzieje, upatrywał w niej nawet dziedziczkę swego talentu. Dla upamiętnienia swej zawsze pogodnej córeczki napisał cykl ?Trenów”, które dwa wieki później zainspirowały Jana Matejkę. Malarz, który bardziej zasłynął z historycznych malowideł, uwiecznił scenę ostatniego pożegnania poety z córką.
Na pierwszym planie ? martwe ciało Urszulki oraz cierpiący ojciec.
Na drugim planie ? tło obrazu stanowiące ciemny pokój.
Na trzecim planie ? sprzęty domowe, obraz, krzyż.
Opis.
Na pierwszym planie artysta umieścił zmarłe dziecko w drewnianej trumience, stanowiące centrum zainteresowania. Uwagę wzroku przyciąga, niemal uśpiona twarz dziewczynki, a na zamkniętych oczach fioletowe cienie. Delikatną dziecinną buzię otulają jasne kręcące się włoski, opadające na wezgłowie wychodzące spod wianka ubrana w białą sukienkę z fioletowymi cieniami jako symbole niewinności. Na ciele Urszulki leży ciemny drewniany krzyż, wzdłuż którego ułożono jej rączki, jest to symbol odchodzenia dalej widać stopki przykryte zbyt długą sukienką u stóp lutnia- symbol sztuki i talentu poetyckiego.
Dalej na pierwszym planie jest zbolały ojciec ? brodaty, mężczyzna w sile wieku z wypisanym bólem, rozpaczą i cierpieniem na twarzy, która poszarzała z rozpaczy tak różny od woskowej martwej twarzy zmarłej. Ubrany w żałobny szlachecki kir, w czarny kontusz z białą kryzą i takimi samymi mankietami. Czule obejmuje drobną dziecinę w ostatnim pożegnaniu, składając pocałunek na jej główce oddaje jej ostatnie pożegnanie. Te gesty świadczą o tym, jak trudno pogodzić się poecie ze śmiercią córki, zdaje się, że chce Urszulkę na zawsze zatrzymać, nigdy już nie wypuścić z rąk, lecz śmierć jest nieubłagana i zabiera mu to ukochane dziecię. Na Urszulkę i jej ojca pada światło, ich postacie są namalowane bardziej wyrazistymi kolorami, aby wydobyć odpowiedni kontrast, reszta jest jakby zamglona, mało ważna.
Na drugim i równocześnie trzecim planie w tle, po prawej stronie powieszono obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem na ręku jakby rodzina powierzała duszyczkę dziecka Najświętszej Marii Panny. Rama wyznacza perspektywę. Podobną rolę pełni krzyż ustawiony przed świętym obrazkiem. Jego ramiona zostały usytuowane równolegle do górnej krawędzi obrazu. Po obu stronach trumny ustawiono lichtarze z zapalonymi świecami. Widoczna jest tylko w tle gromnica, której płomień ułożył się jakby w serce. Z tyłu tło stanowią jakieś białe materie ze złotawymi refleksami od blasku świec i po prawej stronie jakieś sprzęty przypominające komodę.
Kompozycja zamknięta oparta na trójkącie, którego podstawę wyznaczakrawędź trumienki, ramiona ? ręce ojca.
Ogólny nastrój smutku, żałoby i rodzinnej tragedii, poety Jana Kochanowskiego żegnającego swoją córeczkę, która ledwo, co pojawiła się a już tak szybko odeszła.
Problem śmierci jest tematem, który dotyka każdego człowieka, dzieło bez wątpienia zawsze będzie wzbudzało odbiorcę do refleksji nad ulotnością życia ludzkiego, którego koniec jest często niespodziewany i zaskakujący. Śmierć jest nierozłącznym elementem życia, od której nie ma ucieczki, bez względu, kim się jest i co posiada. Porusza do głębi, jest pełen ekspresji i emocji przekazanych przez twórcę.
