Budżet gminy
1. Budżet jednostki samorządu terytorialnego – podstawowe pojęcia.
Budżet gminy jest rocznym planem finansowym dochodów i wydatków oraz przychodów i wydatków jednostki samorządu terytorialnego, przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych itp. Jest uchwalany w formie uchwały budżetowej. Konstrukcja treści budżetu jest wyznaczona przez zespół zasad budżetowych, wśród których najważniejsze znaczenie mają zasady : jedności , jawności, uprzedniości, równowagi , szczegółowości.
Zasada jedności – polega na tym, iż jednostka samorządu terytorialnego samodzielnie prowadzi gospodarkę finansową na podstawie budżetu, który jest ujęty w jednym akcie prawnym
Zasada jawności – gospodarka finansowa jednostki samorządu terytorialnego jest jawna, na zarząd nałożony jest obowiązek informowania mieszkańców o założeniach projektu budżetu , kierunkach polityki społecznej i gospodarczej oraz źródłach gromadzenia zasobów pieniężnych i sposobie ich wykorzystania.
Zasada uprzedniości – jednostka samorządowa ma obowiązek uchwalić budżet do końca roku budżetowego poprzedzającego rok budżetowy .
Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnie obowiązującego, gdyż zgodnie z art. 122 ustawy o finansach publicznych ( Dz.U. z 1998 r. Nr 155 poz. 1014 z późn. zm.), uchwałę budżetową organ stanowiący uchwala przed rozpoczęciem roku budżetowego, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach – nie później niż do 31 marca roku budżetowego.
Zasada równowagi budżetowej – jednostki samorządu terytorialnego mają obowiązek podjęcia wszelkich czynności, które mają na celu doprowadzenie do zachowania równowagi budżetowej w każdym stadium prowadzenia gospodarki budżetowej. W budżecie samorządu wydatki nie mogą przekroczyć dochodów.
Zasada szczegółowości – budżet musi być uchwalony i sporządzony ze szczególnym
podziałem dochodów i wydatków budżetowych.
Budżet zawiera m.in. :
• plany przychodów i wydatków,
• wydatki budżetu w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej,
• prognozowane dochody według ważniejszych źródeł i działów i klasyfikacji
budżetowej,
• źródła pokrycia deficytu lub przeznaczenia nadwyżki budżetu,
• wydatki związane z wieloletnimi programami inwestycyjnymi,
• upoważnienia zarządu do zaciągania długu oraz spłat zobowiązań,
• zakres i kwoty dotacji przedmiotowych,
Dochodami jednostki samorządowej nazywamy środki publiczne przekazywane bezpowrotnie przez jednostki samorządu terytorialnego od podmiotów gospodarczych oraz osób fizycznych, jak również środki otrzymywane z budżetu państwa- subwencje i dotacje na realizację określonych celów związanych z zaspokajaniem zbiorowych potrzeb mieszkańców. Z punktu widzenia samodzielności dochody jednostek samorządowych możemy podzielić na własne, przyznawane ustawowo na czas nieokreślony i obce które nie mają stałego charakteru i nie pochodzą z własnej działalności jednostki.
Dochody jednostek samorządu terytorialnego, zasady gromadzenia dochodów, tryb ustalania, przekazywania subwencji i dotacji z budżetu państwa określa ustawa.
Wydatkami jednostki samorządowej nazywamy środki publiczne przekazywane z budżetu na realizację zadań. Do wydatków nie zaliczamy środków wypłacanych z budżetu na spłatę wcześniejszych zobowiązań. Wydatkiem budżetu jest każda kwota podjęta z rachunku bieżącego niezależnie od jej przeznaczenia, nawet gdy dotyczy pobrania gotówki do kasy.
Rozróżniamy wydatki bieżące związane z bieżącym funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych oraz dotacje i wydatki majątkowe samorządu terytorialnego.
Jednostki samorządowe uzyskują przychody, które pochodzą z nadwyżki dochodów nad wydatkami np.: ze sprzedaży papierów wartościowych, kredytów, prywatyzacji majątku oraz obligacji mieszkaniowych.
Rozchody publiczne to przede wszystkim spłaty pożyczek, kredytów , wykup papierów wartościowych i inne operacje finansowe.
Nadwyżka budżetu to dodatnia różnica między dochodami, a wydatkami budżetu. Wystąpienie nadwyżki oznacza, że część dochodów budżetowych nie jest wykorzystana na finansowanie wydatków w danym roku budżetowym. Stanowi ona źródło pokrycia deficytu w kolejnych latach budżetowych.
Deficyt budżetowy to ujemna różnica między dochodami i wydatkami z budżetu. W przypadku wystąpienia deficytu część wydatków musi być pokryta z przychodów. Szczegółowe zmiany w budżecie precyzuje ustawa o finansach publicznych.
Podstawą dla prowadzenia przez jednostkę samorządu terytorialnego gospodarki finansowej są przepisy ustaw : o samorządzie gminnym, o finansach publicznych, o dochodach jednostek samorządu gminnego w latach 1999 i 2000.
Uchwała budżetowa określa:
– plany przychodów i wydatków,
– wydatki budżetu w podziale na działy i rozdziały klasyfikacji budżetowej,
– prognozowane dochody według ważniejszych źródeł i działów i klasyfikacji budżetowej.
– źródła pokrycia deficytu lub przeznaczenia nadwyżki budżetu,
– wydatki związane z wieloletnimi programami inwestycyjnymi,
– upoważnienia zarządu do zaciągania długu oraz spłat zobowiązań,
– zakres i kwoty dotacji przedmiotowych,
– dotacje,
– dotacje i wydatki związane z realizacja zadań wspólnych realizowanych w drodze umów
lub porozumień itp.
II. Dochody gmin
Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są środki publiczne pobierane przez te jednostki od osób fizycznych, osób prawnych i jednostek nie posiadających osobowości prawnej, a także środki otrzymywane z budżetu państwa w formie subwencji i dotacji na realizację określonych zadań. Ustawy dzielą dochody gmin na obligatoryjne i fakultatywne.
Do dochodów obligatoryjnych zaliczamy:
a) podatki:
– od nieruchomości, od środków transportowych i od posiadania psów ( pobierane na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych ( Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm. ),
– rolny ( pobierany na podstawie ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym ( Dz. U. z 1993 r Nr 94 poz. 431 z późn. zm. ),
– leśny ( pobierany na podstawie ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach ( Dz. U. Nr 101 poz. 444 z późn. zm. ),
– od spadków i darowizn,
– od działalności gospodarczej osób fizycznych, opłacane w formie karty podatkowej,
b) wpływy z opłat:
– skarbowej,
– eksploatacyjnej ( w części określonej w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze ( Dz. U. z 1994 r. Nr 27 poz. 96 z późn. zm. ),
– lokalnych ( pobieranych na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach
i opłatach lokalnych ( Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm. ),
– lokalnych ( pobieranych na podstawie ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych ( Dz. U. z 1991 r. Nr 9 poz. 31 z późn. zm. ),
– innych, pobieranych na podstawie odrębnych ustaw
c) udziały w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa:
– 27,6% wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych, zamieszkałych
na terenie gminy,
* 5% wpływów z podatku dochodowego od osób prawnych i jednostek organizacyjnych
nie mających osobowości prawnej, posiadających siedzibę na terenie gminy z wyjątkiem
podmiotów posiadających wyodrębnione organizacyjnie zakłady położone w innej gminie
niż gmina właściwa dla siedziby podatnika. W takim przypadku dochody są
przekazywane do budżetów gmin, na terenie których położone są te zakłady
proporcjonalnie do liczby osób w nich zatrudnionych,
d) subwencja ogólna,
e) dochody uzyskiwane przez jednostki budżetowe gmin oraz wpłaty od zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych gminy,
f) dotacje celowe z budżetu państwa na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone gminie oraz inne zadania zlecone ustawami,
g) odsetki od środków finansowych gminy, gromadzonych na rachunkach bankowych,
h) dochody z majątku gminy.
Dochodami fakultatywnymi gmin są m.in.:
a) dotacje celowe na dofinansowanie zadań własnych, oraz zadań realizowanych przez
gminę wspólnie z organami administracji rządowej lub innymi jednostkami samorządu terytorialnego,
b) dotacje z funduszy celowych,
c) darowizny, zapisy i spadki,
d) odsetki:
– od pożyczek udzielanych przez gminę,
– od nieterminowo regulowanych należności, stanowiących dochody gminy
Do dochodów obligatoryjnych gminy należą odsetki od środków finansowych gminy, gromadzonych na rachunkach bankowych. Gminy mające wolne środki finansowe mogą, przetrzymując je na kontach bankowych w postaci lokat otrzymywać odsetki zwiększając w ten sposób swoje dochody. W gminie Wołomin odsetki z tego tytułu wyniosły w roku ubiegłym 103.507 zł, co stanowiło niecałe 2 promile ogólnej kwoty dochodów. Na rok 2000 planuje się wzrost dochodów z tego tytułu aż o 55 % do kwoty 158.550 zł. Prawdopodobnie planuje się dłuższe przetrzymywanie gromadzonych środków finansowych na rachunkach terminowych i późniejsze wypłacanie zobowiązań.
Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999 – 2000 przyznała gminom szeroki wachlarz dochodów. Główne pochodzą z podatków pobieranych przez urzędy skarbowe i przekazywane gminom. Gmina nie ma wpływu na ich wysokość ani na ściągalność. Nawet podatki wpływające bezpośrednio na rachunek gminy ( np. podatek rolny, od nieruchomości lub od środków transportu ) nie mogą być ustalane przez gminę w dowolnej wysokości. Minister Finansów w corocznych rozporządzeniach określa maksymalną wysokość tych podatków, a gmina może je przyjąć lub obniżyć.
III. Wydatki gmin
Do zadań własnych gminy należą wszystkie sprawy i zadania publiczne o znaczeniu lokalnym, zaspokajające zbiorowe potrzeby wspólnoty, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Są to m.in. sprawy:
a) komunalnego budownictwa mieszkaniowego,
b) pomocy społecznej, ośrodków i zakładów opiekuńczych,
c) oświaty,
d) lokalnego transportu zbiorowego,
e) gospodarki terenami i ochrony środowiska,
f) gminnych dróg oraz organizacji ruchu drogowego,
g) targowisk i hal targowych,
h) zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, wodociągów o zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymanie czystości i porządku,
i) kultury fizycznej – terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,
j) zadrzewień i zieleni komunalnej,
k) porządku publicznego,
l) utrzymania obiektów administracyjnych oraz utrzymanie gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,
m) kultury – bibliotek komunalnych i innych placówek upowszechniania kultury.
Katalog zadań gmin jest bardzo szeroki. Gmina jest prawnie zobowiązana do realizacji zadań przypisanych jej ustawami. Jednak przyznane dochody nie zawsze wystarczają na zaspokojenie wszystkich potrzeb mieszkańców. Władze gmin muszą wybierać kierunki rozwoju i sposób wydawania środków publicznych. Z tego względu działania organów gminy nie mogą w pełni usatysfakcjonować wszystkich mieszkańców. Często, aby móc realizować zadania, gminy są zmuszone zaciągać kredyty. Jednak jest to tylko częściowe rozwiązanie problemu. Zaciągnięte kredyty trzeba spłacać w okresie późniejszym, co spowoduje zmniejszenie przyszłych środków finansowych.
W swojej pracy w skrócie przedstawiłam podstawowe pojęcia związane z budżetem, oraz przeanalizowałam najważniejsze aspekty budżetu Gminy na przestrzeni analizowanych lat. Należy dodać, że udział poszczególnych pozycji w tworzeniu budżetu jest zmienny i wynika to z realizacji zadań własnych gminy.
