Cele Unii Europejskiej
bezpieczeństwo
postąp gospodarczy
postąp społeczny
ochrona wolności, praw i interesów obywateli
Państwa członkowskie Unii Europejskiej
Belgia (1957)
Francja (1957)
Holandia (1957)
Luksemburg (1957)
Niemcy (1957)
Włochy (1957)
Dania (1973)
Irlandia (1973)
Wielka Brytania (1973)
Grecja (1981)
Hiszpania (1986)
Portugalia (1986)
Austria (1995)
Finlandia (1995)
Szwecja (1995)
Do Unii Europejskiej należą również terytoria zamorskie jej członków
I. Czym jest Unia Europejska
Unia Europejska (UE) jest nowym typem związku między państwami.
Głównym zadaniem Unii jest organizacja współpracy między krajami członkowskimi i między ich mieszkańcami.
Do najważniejszych celów Unii należą: zapewnienie bezpieczeństwa, postępu gospodarczego i społecznego oraz ochrona wolności, praw i interesów obywateli.
Unia Europejska respektuje tożsamość narodową państw członkowskich, ich historię, tradycję i kulturę.
Unia Europejska jest gwarancją demokracji, respektowania praw człowieka, prywatnej własności i wolnego rynku. Unia składa się z trzech filarów. Pierwszy – o charakterze gospodarczym – stanowią trzy Wspólnoty Europejskie: Wspólnota Europejska (WE), Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) oraz Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM). Drugim filarem jest Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa. Trzecim – zadania z zakresu spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości.
Wspólnota Europejska (dawna nazwa: Europejska Wspólnota Gospodarcza – EWG) powstała w 1957 roku na mocy Traktatu Rzymskiego zawartego przez sześć państw: Belgię, Francję, Holandię, Luksemburg, Włochy i Niemcy. Główne osiągnięcie Wspólnoty to ustanowienie Rynku Wewnętrznego, opartego na tzw. czterech swobodach – wolnym przepływie towarów, usług, osób i kapitału między państwami członkowskimi. Uwieńczeniem integracji gospodarczej jest utworzenie
w 1999 roku Unii Gospodarczej i Walutowej, która ma stopniowo doprowadzić m.in. do zastąpienia walut narodowych wspólną walutą euro.
Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS) powstała w 1951 roku na mocy Traktatu Paryskiego, podpisanego na 50 lat (termin ten upływa 23 lipca 2002 roku). Celem EWWiS jest istnienie wspólnego rynku surowców i produktów przemysłu węglowego i stalowego państw członkowskich.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej (EURATOM) powstała, podobnie jak EWG, na mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 roku. Jej głównym celem jest pokojowe wykorzystanie energii jądrowej.
Hymn Unii Europejskiej – \”Oda do radości\” – jest fragmentem IX symfonii Ludwiga van Beethovena. Niebieska flaga ze stałą liczbą 12 gwiazdek jest od 1955 roku flagą Rady Europy, a od 1986 roku – również Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej.
Państwa stowarzyszone ze Wspólnotami Europejskimi
Bułgaria
Cypr
Czechy
Estonia
Litwa
Łotwa
Malta
Polska
Rumunia
Słowacja
Słowenia
Turcja
Węgry
kraje Afryki
kraje Karaibów
kraje Strefy Pacyfiku
Najliczniejszą grupą państw stowarzyszonych stanowią państwa Europy Środkowej i Wschodniej
Państwa członkowskie Unii Europejskiej
Ludność (tys.)
Powierzchnia (tys. km kw.)
Austria 8 075 83,9
Belgia 10 192 30,5
Dania 5 310 43,1
Finlandia 5 160 338,1
Francja 58 492 551,7
Grecja 10 531 132,0
Hiszpania 39 852 504,8
Holandia 15 650 41,9
Irlandia 3 693 70,0
Luksemburg 424 2,6
Niemcy 82 060 356,7
Portugalia 9 957 92,0
Szwecja 8 848 450,0
W. Brytania 59 084 244,1
Wiochy 57 563 301,3
Polska 38 650 312,7
Unia Europejska 376 000 3235
Europa 729 000* 10 000
Świat 5 849 000* 135 641,0
* dane z 1997 roku Źródło: Eurostat i GUS (dane z 1998)
II. Unia Europejska a obywatel
Jean Monnet, jeden z ojców integracji europejskiej, mówił: \”My nie tworzymy koalicji państw, my jednoczymy ludzi\”. Zgodnie z tą myślą, Unia Europejska staje się unią obywateli Europy, przywiązanych do zasad wolności, demokracji i rządów prawa. W krajach członkowskich Unii wielką wagę przykłada się do ochrony prawa i interesów obywateli. W Traktacie o Wspólnocie Europejskiej znalazł się zapis dotyczący obywatelstwa Unii Europejskiej. Zgodnie z nim obywatele państw członkowskich stali się automatycznie obywatelami Unii Europejskiej.
Każdy obywatel Unii ma m.in. prawo do: swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze państw członkowskich, podjęcia pracy w każdym państwie członkowskim, ochrony dyplomatycznej i konsularnej, przedkładania petycji do Parlamentu Europejskiego, zwrócenia się ze skargą do Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej.
Każdy obywatel Unii nie mający obywatelstwa państwa członkowskiego, w którym mieszka, może w nim głosować i kandydować w wyborach samorządowych. Dotyczy to również wyborów do Parlamentu Europejskiego.
W Unii Europejskiej obowiązuje zasada, że wszelkie decyzje powinny być podejmowane jak najbliżej obywatela. Zasada ta, nosząca nazwę subsydiarności, została zapisana w Traktacie z Maastricht. Subsydiarność oznacza podział zadań i kompetencji między Wspólnotami Europejskimi, państwami członkowskimi oraz ich jednostkami administracyjnymi (np. landami, regionami, departamentami).
Unia Europejska zajmuje się tylko tymi sprawami, które zdaniem jej państw członkowskich będą rozwiązywane lepiej przez współpracę międzynarodową.
LUDNOŚĆ UNII EUROPEJSKIEJ STANOWI 51,6% OGÓŁU MIESZKAŃCÓW EUROPY.
UNIA EUROPEJSKA MA NAJWIĘKSZY (23,4%) UDZIAŁ W PRODUKCJI ŚWIATOWEJ .
EKSPORT UNII EUROPEJSKIEJ POZA JEJ RYNEK WEWNĘTRZNY STANOWI 19,5% CAŁEGO ŚWIATOWEGO EKSPORTU (PIERWSZE MIEJSCE NA ŚWIECIE).
Źródło: Eurostat i GUS (dane z 1998 roku)
UNIA ZUŻYWA 17% WYPRODUKOWANEJ NA CAŁYM ŚWIECIE ENERGII.
W SKARBCACH UNII EUROPEJSKIEJ ZNAJDUJE SIĘ 34% ŚWIATOWYCH REZERW WALUTOWYCH.
UDZIAŁ UNII W POMOCY DLA KRAJÓW TRZECIEGO ŚWIATA STANOWI 53% ŚWIATOWYCH WYDATKÓW NA TEN CEL.
Źródło: Eurostat (dane z 1.01.1998)
PAŃSTWA, KTÓRE ROZPOCZĘŁY NEGOCJACJE O CZŁONKOSTWO W UNII EUROPEJSKIEJ
CYPR
CZECHY
ESTONIA
POLSKA
SŁOWENIA
WĘGRY
III. Droga Europy do Unii
1950
9 maja francuski minister spraw zagranicznych Robert Schuman zaproponował utworzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.
1951
18 kwietnia Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy podpisały w Paryżu Traktat o powołaniu Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.
1957
25 marca w Rzymie sześć krajów Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali powołało Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (EURATOM).
1968
1 lipca zaczęła funkcjonować unia celna Wspólnot Europejskich, ze wspólną taryfą celną wobec państw trzecich.
1973
1 stycznia weszły w życie układy o przystąpieniu do Wspólnot Europejskich trzech nowych państw członkowskich: Danii, Irlandii i Wielkiej Brytanii (podpisane 22 stycznia 1972 roku).
1978
6-7 lipca Rada Europejska na posiedzeniu w Bremie podjęła decyzję o utworzeniu Europejskiego Systemu Walutowego wraz z Europejską Jednostką Walutową (ECU). System zaczął funkcjonować 1 stycznia 1979 roku.
1979
7-10 czerwca odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego. Obywatele państw członkowskich Wspólnot wybrali 410 deputowanych.
1981
1 stycznia weszła w życie (podpisana 28 maja 1979 roku) umowa o przystąpieniu Grecji do Wspólnot Europejskich.
1985
12 czerwca podpisano umowy o przystąpieniu Portugalii i Hiszpanii do Wspólnot Europejskich (weszły w życie 1 stycznia 1986 roku).
1986
17 i 28 lutego podpisano Jednolity Akt Europejski, zmieniający i uzupełniający traktaty o utworzeniu EWG, EWWiS i EURATOM-u. Jego najważniejszym postanowieniem była zapowiedź utworzenia Rynku Wewnętrznego do końca 1992 roku.
1992
7 lutego ministrowie spraw zagranicznych i finansów państw członkowskich Wspólnot Europejskich podpisali w Maastricht Traktat o Unii Europejskiej (wszedł w życie 1 listopada 1993 roku).
1993
1 stycznia weszły w życie postanowienia o utworzeniu Rynku Wewnętrznego.
21-22 czerwca na szczycie Rady Europejskiej w Kopenhadze wyrażono zgodę na przystąpienie w przyszłości do Unii Europejskiej krajów Europy Środkowej i Wschodniej, w tym Polski.
1995
1 stycznia weszły w życie umowy o przystąpieniu kolejnych państw do Unii Europejskiej: Austrii, Finlandii i Szwecji (podpisane 24 czerwca 1994 roku).
15-16 grudnia na posiedzeniu Rady Europejskiej w Madrycie potwierdzono zamiar utworzenia w 1999 roku Unii Gospodarczej i Walutowej.
1996
29 marca w Turynie rozpoczęła się Konferencja Międzyrządowa państw członkowskich Unii Europejskiej mająca za zadanie reformę wewnętrzną Unii (przygotowanie do poszerzenia Unii).
1997
2 października podpisano Traktat Amsterdamski zawierający uzgodnienia Konferencji Międzyrządowej.
1998
12 marca w Londynie odbyło się pierwsze spotkanie państw aspirujących do Unii Europejskiej z państwami członkowskimi UE na Konferencji Europejskiej \”15+11\”.
30 marca odbyła się konferencja otwierająca proces akcesji 11 państw stowarzyszonych z Unią Europejską.
31 marca odbyły się Konferencje Międzyrządowe otwierające negocjacje z sześcioma państwami stowarzyszonymi (Polską, Czechami, Węgrami, Słowenią, Estonią i Cyprem). W kwietniu rozpoczął się screening, czyli proces przeglądu prawodawstwa
6 krajów kandydujących pod kątem zgodności z acquis communautaire (dorobkiem prawnym Wspólnot Europejskich).
15-16 czerwca odbyło się posiedzenie Rady Europejskiej w Cardiff, na którym potwierdzono wcześniejsze cele Unii Europejskiej – utworzenie Unii Gospodarczej i Walutowej w 1999 roku, przyszłe rozszerzenie Unii Europejskiej o kraje Europy Środkowej i Wschodniej oraz konieczność walki z bezrobociem.
10 listopada w Brukseli otwarto właściwe negocjacje z 6 państwami kandydującymi w siedmiu obszarach.
1999
1 stycznia rozpoczął się trzeci etap realizacji Unii Gospodarczej i Walutowej – proces wprowadzania do obiegu wspólnej waluty europejskiej – euro.
24-25 marca w Berlinie, odbyło się spotkanie Rady Europejskiej, na którym uzgodniono ostateczny kształt reform UE zawartych w Agendzie 2000 oraz ich aspekt finansowy.
1 maja wszedł w życie Traktat Amsterdamski
3-4 czerwca w Kolonii odbył się szczyt Rady Europejskiej, podczas którego zapadła decyzja o przeprowadzeniu reformy unijnych instytucji do końca 2000 roku. Postanowiono również, że do tego czasu Unia Zachodnioeuropejska (UZE) zostanie włączona do UE.
IV. Droga Polski do Unii Europejskiej
1989
19 września Polska i Wspólnoty Europejskie podpisały umowę w sprawie handlu i współpracy gospodarczej.
1991
26 stycznia polski rząd powołał Pełnomocnika do spraw Integracji Europejskiej oraz Pomocy Zagranicznej.
16 grudnia podpisano Układ Europejski – umowę o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi oraz ich państwami członkowskimi.
26 listopada Polska została przyjęta do Rady Europy.
1992
1 marca weszła w życie Umowa Przejściowa dotycząca wcześniejszego obowiązywania niektórych postanowień Umowy Stowarzyszeniowej Polski ze Wspólnotami Europejskimi (Układu Europejskiego).
4 lipca Sejm upoważnił Prezydenta RP do ratyfikacji Układu Europejskiego.
1993
9 maja Polska uzyskała status partnera stowarzyszonego Unii Zachodnioeuropejskiej (UZE).
21-22 czerwca na posiedzeniu Rady Europejskiej w Kopenhadze określono polityczne i ekonomiczne kryteria przystąpienia krajów Europy Środkowej i Wschodniej do Unii Europejskiej.
17 października Prezydent RP ratyfikował Układ Europejski.
1994
1 lutego wszedł w życie Układ Europejski. 8 kwietnia Polska złożyła oficjalny wniosek o członkostwo w Unii Europejskiej.
8-10 grudnia Rada Europejska przyjęła w Essen postanowienia dotyczące strategii przedczłonkowskiej dla państw stowarzyszonych Europy Środkowej i Wschodniej.
1995
3 maja została opublikowana tzw. Biała Księga pt. \”Przygotowanie krajów Europy Środkowej i Wschodniej do integracji z Rynkiem Wewnętrznym Unii Europejskiej\” (przyjęta na szczycie UE w Cannes).
1996
26 lipca Polska przesłała Komisji Europejskiej odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu niezbędnym do przygotowania opinii w sprawie wniosku Polski o członkostwo w Unii Europejskiej.
8 sierpnia Sejm uchwalił ustawę o utworzeniu Komitetu Integracji Europejskiej.
1997
28 stycznia Rada Ministrów przyjęła i przekazała do Sejmu dokument pt. \”Narodowa Strategia Integracji\”. Zakładano w nim, że negocjacje członkowskie rozpoczną się na początku 1998 roku i mogą zakończyć się przed rokiem 2000. Końcowym etapem będzie ratyfikacja traktatu akcesyjnego (traktatu o przystąpieniu) przez Polskę, państwa członkowskie Unii i Parlament Europejski.
16 lipca Komisja Europejska ogłosiła pozytywną opinię na temat polskiego wniosku o członkostwo w Unii Europejskiej w AGENDZIE 2000.
1998
31 marca rozpoczęły się negocjacje o członkostwo Polski w Unii Europejskiej (I posiedzenie Konferencji Międzyrządowej otwierające negocjacje z sześcioma państwami stowarzyszonymi).
29 kwietnia Komitet Integracji Europejskiej przyjął \”Narodowy Program Przygotowania Polski do Członkostwa w UE\”, będący odpowiedzią na unijny dokument \”Partnerstwo dla Członkostwa\”.
10 listopada otwarto w Brukseli właściwe negocjacje w siedmiu obszarach negocjacyjnych (II posiedzenie Konferencji Międzyrządowej RP-UE).
11 grudnia Polska złożyła 5 kolejnych stanowisk negocjacyjnych (prawo spółek, ochrona konsumenta i zdrowia, stosunki zewnętrzne, statystyka oraz unia celna).
1999
29 stycznia nastąpiło przekazanie przez Polskę trzech nowych stanowisk negocjacyjnych (swobodny przepływ towarów, polityka konkurencji, unia gospodarcza i walutowa). 12 lutego Polska przekazała swoje stanowisko dotyczące rybołówstwa.
19 kwietnia zamknięto negocjacje w obszarze statystyka.
19 maja zamknięto negocjacje dotyczące telekomunikacji i technologii informacyjnych, polityki przemysłowej oraz ochrony konsumentów i zdrowia.
24 maja Polska przekazała stanowisko negocjacyjne w dwóch nowych obszarach (polityka socjalna i zatrudnienie oraz energia).
W lipcu przekazano stronie unijnej tzw. II pakiet stanowisk negocjacyjnych (swoboda przepływu kapitału, swoboda przepływu usług, podatki, swobodny przepływ towarów oraz transport). Stanowisko negocjacyjne dotyczące ochrony środowiska ma być gotowe we wrześniu. III pakiet stanowisk negocjacyjnych (rolnictwo, polityka regionalna, budżet, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne, kontrola finansowa oraz instytucje) Polska planuje przekazać do końca listopada.
Podstawą współpracy między Polską i Unią Europejską jest Umowa o stowarzyszeniu Polski ze Wspólnotami Europejskimi i ich państwami członkowskimi, zwana również Układem Europejskim. Stwierdzono w niej, iż końcowym celem Polski jest członkostwo we Wspólnotach.
W Układzie znalazły się postanowienia dotyczące dialogu politycznego, utworzenia strefy wolnego handlu, przepływu pracowników, zakładania przedsiębiorstw, obrotu kapitałowego, reguł konkurencji, ochrony własności intelektualnej, zbliżania przepisów prawnych oraz współpracy gospodarczej, finansowej i kulturalnej. Dla realizacji zadań wynikających z Układu Europejskiego powołano Radę Stowarzyszenia, Komitet Stowarzyszenia oraz Parlamentarny Komitet Stowarzyszenia.
Zabiegi Polski o członkostwo w Unii Europejskiej nie oznaczają, że Polska jest \”w drodze do Europy\”. Polska w Europie była, jest i będzie. Nie chodzi tu jedynie o definicję geograficzną. Przede wszystkim należymy do europejskiej wspólnoty duchowej i kulturowej, będącej podstawą cywilizacji łacińskiej.
POLITYCZNE I GOSPODARCZE KORZYŚCI Z CZŁONKOSTWA W UNII EUROPEJSKIEJ
POLITYCZNE
– ZACIEŚNIENIE ZWIĄZKÓW POLSKI Z RESZTĄ EUROPY
– AKTYWNY UDZIAŁ W DZIAŁALNOŚCI INSTYTUCJI UNII EUROPEJSKIEJ ZWIĘKSZAJĄCY BEZPIECZEŃSTWO OBYWATELI I PAŃSTWA
GOSPODARCZE
– UDZIAŁ W WEWNĘTRZNYM RYNKU UNII, GDZIE OBOWIĄZUJE SWOBODA PRZEPYWU TOWARÓW, USŁUG, OSÓB I KAPITAŁU
– GWARANCJA DOSTĘPU DO FUNDUSZY STRUKTURALNYCH
– NAPŁYW INWESTYCJI I NOWYCH TECHNOLOGII
SPOŁECZNE KORZYŚCI Z CZŁONKOSTWA W UNII EUROPEJSKIEJ DLA OBYWATELA
MOŻLIWOŚĆ SWOBODNEGO PODRÓŻOWANIA BEZ KONTROLI GRANICZNYCH W KRAJACH UE
MOŻLIWOŚĆ SWOBODNEGO OSIEDLANIA SIĘ W KRAJACH UE
WOŻLIWOŚĆ SWOBODNEGO PODEJMOWANIA PRACY W KRAJACH UE
WYŻSZA JAKOŚĆ ŻYCIA
SZANSA NA ZBLIŻENIE POLSKI DO STANDARDÓW EUROPEJSKICH W DZIEDZINIE BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO, PRACY, ZDROWIA I EDUKACJI
Członkostwo Polski w Unii Europejskiej to:
kres \”porządku jałtańskiego\” w Europie
utrwalenie demokracji
rozwój gospodarczy
bezpieczeństwo i stabilność
uzyskanie międzynarodowej pozycji odpowiadającej rzeczywistemu potencjałowi polski
wejście w struktury wspólnego rynku europejskiego.
V. Unia Europejska a polska gospodarka
W ciągu ostatnich kilku lat polska gospodarka rozwija się bardzo dynamicznie, a nasz kraj jest jednym z najszybciej rozwijających się krajów europejskich. Sektor prywatny dominuje w gospodarce zarówno pod względem wytwarzania Produktu Krajowego Brutto (ponad 60% PKB), jak i zatrudnienia (łącznie ponad 63% miejsc pracy).
Potwierdzeniem dynamicznego rozwoju gospodarki stało się przystąpienie Polski do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), skupiającej 28 najbogatszych państw świata, oraz do Światowej Organizacji Handlu (WTO).
Unia Europejska jest już dziś dla Polski najważniejszym partnerem handlowym. W 1998 roku na 15 krajów Unii przypadało 63,4% wymiany handlowej Polski z zagranicą (w eksporcie 64%, a w imporcie 63,9%). Zwiększenie tej wymiany będzie możliwe przez (pozbawiony ograniczeń) eksport polskich towarów na rynek Unii, gdy Polska stanie się jej członkiem.
Dążenie Polski do członkostwa w Unii Europejskiej wymaga utrzymania kierunku reform gospodarczych, których celem jest zorganizowanie sprawnej gospodarki rynkowej. Wymaga też uporządkowania prawa gospodarczego oraz przekształceń organizacyjnych, własnościowych i restrukturyzacyjnych.
Celem Polski jest udział we wszystkich obszarach integracji z pełnią praw członkowskich. Celem długookresowym jest dołączenie do krajów Unii Europejskiej tworzących Unię Gospodarczą i Walutową.
Tworzenie instytucjonalnych i organizacyjnych podstaw dostosowania polskiej gospodarki i polskiego prawa do wymogów UE jest bardzo zaawansowane. Nie ulega jednak wątpliwości fakt, że problemy wiążące się z działalnością niektórych sektorów gospodarki wymagać mogą ich szczególnego potraktowania w procesie integracji Polski z Unią Europejską. Dotyczy to w szczególności rolnictwa, ochrony środowiska i sektora finansowego. Dla nich zostaną przygotowane strategie dostosowawcze o długim horyzoncie czasowym.
Polska w trakcie negocjacji w sprawie przystąpienia do UE domagać się może zastosowania wobec wybranych gałęzi gospodarki okresów ochronnych (przejściowych), które pozwolą na pełne dostosowanie się do wymogów Unii. Przystępując do Unii Europejskiej, Polska korzysta z bezzwrotnej pomocy finansowej w ramach programu PHARE.
Polska liczy, że jeszcze przed uzyskaniem członkostwa w Unii skorzysta ze specjalnych funduszy pozwalających na dokonanie niezbędnych dostosowań gospodarczych. Natomiast od momentu wstąpienia do Unii Europejskiej Polska będzie uprawniona do korzystania z pomocy rozwojowej w ramach środków finansowych skupionych w tzw. funduszach strukturalnych.
Członkostwo Polski w organizacjach i strukturach międzynarodowych (1991-1999)
od 1991: Rada Europy, Inicjatywa Środkowoeuropejska, Grupa Wyszehradzka, Północnoatlantycka Rada Współpracy, Trójkąt Weimarski
od 1992:
Środkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu (CEFTA)
od 1993:
Unia Zachodnioeuropejska (Polska jako Partner Stowarzyszony)
od 1994:
Unia Europejska (wniosek o członkostwo)
od 1995:
Światowa Organizacja Handlu, Przewodnictwo w Radzie Państw Bałtyckich
od 1996:
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD)
OD 1999:
ORGANIZACJA PAKTU PÓŁNOCNOATLANTYCKIEGO (NATO)
VI. Instytucje Unii Europejskiej
Zgodnie z traktatami założycielskimi, organami (instytucjami) Wspólnot Europejskich są: Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Parlament Europejski, Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy. Radę i Komisję wspierają: Komitet Ekonomiczno-Społeczny i Komitet Regionów oraz Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER).
Instytucje Unii mają siedziby w trzech miastach: Strasburgu (Parlament Europejski), Luksemburgu (Europejski Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy), Brukseli (Komisja Europejska i Rada Unii Europejskiej).
Na mocy tzw. traktatu fuzyjnego, od 1967 roku wszystkie trzy Wspólnoty (Europejska Wspólnota Węgla i Stali, Europejska Wspólnota Energii Atomowej oraz Wspólnota Europejska) mają wspólne organy.
Rada Europejska
Rada Europejska (nie należy jej mylić z Radą Europy i Radą Unii Europejskiej), choć nie jest w sensie formalnoprawnym organem Wspólnot Europejskich, jest jednak często uznawana za jedną z instytucji UE. Rada wytycza strategiczne cele rozwoju Unii. Powołana w 1974 roku, odbywa się w formie systematycznych spotkań szefów rządów państw członkowskich Wspólnot Europejskich. Rada zbiera się co najmniej dwa razy w roku, pod przewodnictwem głowy państwa lub szefa rządu państwa członkowskiego, któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej. Przewodnictwo trwa pół roku i zmienia się rotacyjnie.
Rada Unii Europejskiej
Rada Unii Europejskiej stanowi prawo w Unii. Może występować w kilku postaciach: jako Rada do Spraw Ogólnych (ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich) lub Rada Specjalna – tzw. branżowa (np. ministrowie rolnictwa, przemysłu, spraw wewnętrznych, itd.). Rada Unii Europejskiej wypracowuje i koordynuje politykę wewnętrzną i zagraniczną UE.
Komisja Europejska
Nazywana jest \”strażnikiem traktatów\”. Do jej kompetencji należą: prawo inicjatywy ustawodawczej, reprezentacja interesów i koordynacja działań Wspólnot (wewnątrz i na zewnątrz Unii Europejskiej), kontrola stosowania prawa wspólnotowego (europejskiego) oraz realizacja postanowień zawartych w traktatach i aktach prawnych przyjętych przez Wspólnoty.
Obecnie Komisja liczy 20 komisarzy wybieranych na 5 lat (jeden lub dwóch komisarzy z każdego państwa członkowskiego, w tym przewodniczący i jego dwóch zastępców).
Parlament Europejski
Parlament Europejski nie stanowi prawa w Unii Europejskiej, ale uczestniczy w procesie decyzyjnym. Ma też uprawnienia dotyczące uchwalania budżetu, przyjmowania nowych członków oraz zatwierdzania układów stowarzyszeniowych. Kontroluje pracę Komisji Europejskiej. Może także ustanawiać tymczasowe Komitety Dochodzeniowe, badające ewentualne wykroczenia lub nieprawidłowości w stosowaniu prawa wspólnotowego (europejskiego). Wybiera Rzecznika Praw Obywatelskich. Parlament składa się z przedstawicieli państw członkowskich UE, wybieranych w wyborach powszechnych i bezpośrednich (na okres 5 lat). Obecnie liczy 626 deputowanych.
Trybunał Sprawiedliwości
Trybunał Sprawiedliwości zapewnia przestrzeganie prawa wspólnotowego. Orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot z traktatami Wspólnot. Rozpoznaje spory między państwami lub między Komisją Europejską i państwami, wynikające ze stosowania prawa europejskiego. Trybunał składa się z 15 sędziów.
Trybunał Obrachunkowy
Trybunał Obrachunkowy sprawuje kontrolę nad dochodami i wydatkami Wspólnot oraz bada, czy finansami wspólnotowymi zarządzano właściwie i zgodnie z prawem. W jego skład wchodzi 15 członków (rewidentów).
Komitet Ekonomiczno- Społeczny (KES)
KES jest wspólnym organem Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej i Wspólnoty Europejskiej. Wypracowuje stanowiska w sprawach gospodarczych i społecznych. W jego skład wchodzi 222 reprezentantów środowisk gospodarczych i społecznych – pracodawców, pracobiorców, przedstawicieli wolnych zawodów, producentów, rolników, przewoźników, kupców, rzemieślników.
Komitet Regionów
Komitet Regionów jest organem doradczym, z którym Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska konsultują się w sprawach regionalnych i lokalnych (na obszarze Unii istnieje ok. 200 regionów). Komitet składa się z 222 przedstawicieli regionalnych i lokalnych jednostek samorządowych.
Komitet Stałych Przedstawicieli (COREPER)
Odpowiada za przygotowanie prac Rady Unii Europejskiej. Zajmuje się wypracowywaniem zgodnego stanowiska państw członkowskich w sprawie propozycji Komisji Europejskiej, zanim jeszcze zostaną wpisane do porządku obrad Rady Unii. Komitet składa się z ambasadorów państw członkowskich Unii akredytowanych przy Wspólnotach Europejskich. W ramach COREPER działa 200 grup roboczych.
Jakie koszty poniesie Polska, przystępując do Unii Europejskiej?
Koszty transformacji gospodarczej nie są ceną członkostwa w Unii, ale ceną wieloletniego zapóźnienia polskiej gospodarki. Koszty te poniesiemy niezależnie od tego, czy Polska przystąpi do Unii, czy też nie.
Korzyści ekonomiczne wynikające z integracji wielokrotnie przewyższą koszty związane z dostosowaniem do członkostwa w Unii. Pojęcie kosztów nie jest zresztą jednoznaczne. To, co jedni uważają za koszt polityczny (np. przeniesienie części uprawnień państwa na rzecz instytucji Unii Europejskiej), dla innych jest zyskiem w postaci współudziału w procesach decyzyjnych UE.
Koszty ekonomiczne związane z dostosowaniem i przekształceniem gospodarki dają w perspektywie zysk – jej modernizację oraz wzrost efektywności i konkurencyjności. Wzrost kosztów pracy dla jednych może dla drugich oznaczać wzrost płac i poziomu życia.
Co zyskuje Unia Europejska, przyjmując Polskę do swego grona?
Włączenie Polski do struktur europejskich przełamie stary, \”jałtański\” porządek w Europie, na czym zależy również Unii Europejskiej.
Tylko w pełni zintegrowana Europa będzie w stanie sprostać konkurencji USA, Japonii, tzw. tygrysów azjatyckich (np. Korea Płd., Tajlandia, Singapur) oraz Chin.
Już obecnie korzyści Unii Europejskiej z kontaktów z Polską są znaczne – wynikają z rosnącej wymiany handlowej, dostępu do naszego rynku, korzystnych inwestycji oraz ze stabilizacji polityczno-gospodarczej w regionie.
Polska będzie też odgrywać ważną rolę w handlu Unii Europejskiej z obszarem byłego Związku Radzieckiego.
Polska to również dla Unii Europejskiej olbrzymi kapitał ludzki – ludzie dobrze wykształceni, gotowi sprostać wymaganiom współczesnego rynku oraz nowoczesnych technik i technologii.
VII. Decyzje w Unii Europejskiej
Istotny dla funkcjonowania Unii Europejskiej i jej systemu instytucjonalnego jest proces decyzyjny, obejmujący trzy etapy:
inicjatywę,
opinię,
decyzję.
Biorą w nim udział przede wszystkim: Komisja Europejska – jako organ inicjujący, oraz Parlament Europejski – zależnie od wyznaczonego Traktatem z Maastricht stopnia jego zaangażowania w proces decyzyjny.
Wyróżnia się cztery główne procedury podejmowania decyzji:
konsultację,
zgodę,
współpracę,
współdecydowanie.
Rada Unii Europejskiej podejmuje ostateczną decyzję jako organ prawodawczy.
VIII. Gospodarka Unii Europejskiej
Istnieją trzy główne cele polityki gospodarczej Unii Europejskiej: trwały i zrównoważony wzrost gospodarczy, podniesienie standardu życia obywateli oraz zapewnienie spójności ekonomicznej i społecznej. Ważnymi celami tej polityki są również: wolna konkurencja, stabilne ceny, równowaga bilansu płatniczego i solidarność gospodarcza między państwami członkowskimi.
Realizacji tych celów służyło przede wszystkim zniesienie ceł i innych ograniczeń przywozowych i wywozowych we wzajemnym handlu, usunięcie utrudnień w przepływie towarów, osób, usług i kapitału oraz zbliżanie (harmonizacja) przepisów prawnych.
Nowym celem Unii Europejskiej (po utworzeniu w 1993 roku Rynku Wewnętrznego) jest Unia
Gospodarcza i Walutowa. Bardzo istotna dla gospodarki Unii jest wspólna polityka handlowa, obejmująca handel towarami i usługami. Jej najważniejszym celem jest harmonijny rozwój i znoszenie ograniczeń w handlu międzynarodowym.
Politykę handlową uzupełniają zasady wspólnej ochrony konkurencji. Zgodnie z Traktatem o Wspólnocie Europejskiej, zakazane są działania ograniczające konkurencję w obrębie Rynku Wewnętrznego Unii. Chodzi tu o porozumienia w sprawie łączenia się firm, które wpływałyby negatywnie na handel między państwami członkowskimi. To samo odnosi się do nadużywania pozycji dominującej na rynku. Wyklucza się również pomoc państwa dla firm, prowadzącą do naruszenia zasad konkurencji.
Ważną częścią polityki przemysłowej Unii Europejskiej jest polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw. Stanowią one 95% wszystkich przedsiębiorstw w Unii i dają pracę 70% ogółu zatrudnionych. W latach 1997-2000 Unia wesprze rozwój małych i średnich przedsiębiorstw kwotą 127 mln euro.
Podobnie jak każde państwo, Unia Europejska opiera swój rozwój na solidnie skonstruowanym budżecie. Przeważająca część dochodów Wspólnot pochodzi z wpływów uzyskanych w państwach członkowskich z podatku od wartości dodanej (VAT). Do dochodów należą też opłaty i cła nakładane na towary w imporcie. Wydatki Wspólnot dzielą się na obligatoryjne (obowiązkowe) i nieobligatoryjne (nieobowiązkowe). Do obowiązkowych należą te, które wynikają z traktatów i aktów prawnych (np. dotyczące wspólnej polityki rolnej), do nieobligatoryjnych – m.in. koszty funduszy strukturalnych, badań i nowych technologii. Od 1999 roku państwa członkowskie
co roku wpłacają do kasy Unii Europejskiej 1,27 swego Produktu Krajowego Brutto (PKB). Środki te są oddawane do dyspozycji Komisji Europejskiej, realizującej budżet. Budżet Unii w 1997 roku wynosił ok. 80,5 mld ECU.
Najważniejszym dla gospodarki Unii Europejskiej wydarzeniem jest utworzenie w 1999 roku Unii Gospodarczej i Walutowej, ze wspólną walutą – euro.
Czy Polska utraci suwerenność, przystępując do Unii Europejskiej?
Polska, stając się członkiem Unii Europejskiej, nie utraci suwerenności, tak jak nie utraciło jej żadne z państw członkowskich Unii. Unia Europejska jest opartym na zasadzie wzajemności i solidarności porozumieniem państw, które zdecydowały się na przekazanie Unii części kompetencji. Uznały bowiem, że tylko w ramach Wspólnoty mogą zapewnić swym narodom rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny. Unia Europejska nie jest superpaństwem, nie prowadzi do zaniku państw i nie zagraża narodom europejskim. Państwa członkowskie Unii Europejskiej pozostają nadal ważnymi i aktywnymi podmiotami stosunków międzynarodowych. Zachowują własne, odrębne władze ustawodawcze, wykonawcze i sądownicze. Decydują o kształcie i kompetencjach organów Unii i uczestniczą w jej decyzjach.
Czy w zintegrowanej Europie nie utracimy tożsamości narodowej?
Poszanowanie tożsamości narodowej państw członkowskich, ich historii, kultury i tradycji stanowi podstawę funkcjonowania Unii Europejskiej. Integracja europejska nie oznacza odcinania od własnych korzeni państw, które w niej uczestniczą. Członkostwo naszego kraju w Unii nie osłabi polskości również z innego powodu. Nie można się lękać, iż czterdziestomilionowy naród we własnym suwerennym państwie ulegnie wynarodowieniu w następstwie ekonomicznej, prawnej, cywilizacyjnej i kulturalnej integracji Starego Kontynentu. Ludzie, którzy się tego obawiają, żywią słabą wiarę w nasze wartości i naszą tradycję historyczną. Tysiącletni dorobek kulturowy Polski ma w sobie dość siły, atrakcyjności i piękna, by sprostać integrującej się Europie. Polski patriotyzm budować można również na poczuciu przynależności do wspólnoty wolnych narodów jednoczącej się Europy.
IX. Droga do Unii Gospodarczej i Walutowej
1 lipca 1990
Początek pierwszego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej (liberalizacja przepływu kapitału).
1 stycznia 1993
Utworzenie Rynku Wewnętrznego (swobodny przepływ towarów, usług, osób i kapitału).
1 stycznia 1994
Początek drugiego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej – powołanie Europejskiego Instytutu Walutowego we Frankfurcie nad Menem.
31 maja 1995
Przyjęcie przez Komisję Europejską \”Zielonej Księgi\” – scenariusza dochodzenia do jednolitej waluty.
15-16 grudnia 1995
Postanowienie Rady Europejskiej w Madrycie o przyjęciu nazwy euro dla jednolitej waluty Unii Europejskiej – przedstawienie scenariusza jej wprowadzania.
1-3 maja 1998
Postanowienie szefów rządów, które państwa członkowskie przystąpią do Unii Walutowej (zgodnie z kryteriami zawartymi w Traktacie z Maastricht). Do EMU przystępuje 11 państw (bez Grecji, której nie udało się spełnić wymaganych kryteriów, a także Wielkiej Brytanii, Danii oraz Szwecji, które na własną prośbę pozostały poza strefą euro). Europejski Instytut Walutowy i Komisja Europejska przygotowują podstawy prawne i organizacyjne utworzenia Europejskiego Banku Centralnego (otwarcie nastąpiło w lipcu) i Europejskiego Systemu Banków Centralnych.
1 stycznia 1999
Początek trzeciego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej – euro staje się jednolitą walutą Unii Europejskiej, a kompetencje krajowe w sferze polityki monetarnej przejmuje Europejski Bank Centralny.
Najpóźniej do 1 lipca 2002
Euro stanie się jedynym środkiem płatniczym na obszarze państw członkowskich Unii Gospodarczej i Walutowej.
Czy po wejściu Polski do Unii Europejskiej cudzoziemcy wykupią polską ziemię?
Polska jest wolna i suwerenna. Zasady nabywania ziemi w Polsce przez cudzoziemców reguluje specjalna ustawa. By kupić ziemię, obcokrajowiec musi uzyskać zezwolenie. Wprowadzenie w 1996 roku możliwości nabywania bez zezwolenia niewielkich nieruchomości (do 0,4 ha w mieście i 1 ha na wsi) nie zagraża polskiej racji stanu. Przeciwnie, statystyki mówiące o tysiącach hektarów leżących odłogiem (np. po likwidowanych PGR-ach) dowodzą, że nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców nie jest zjawiskiem masowym.
Korzyści wynikające z wprowadzenia jednolitej waluty EURO
Dla przeciętnego mieszkańca Unii Europejskiej:
pozbycie się problemu wymiany walut w czasie wyjazdów zagranicznych,
łatwość w porównywaniu cen.
Dla gospodarki Unii Europejskiej: łatwość transferu kapitału,
wyeliminowanie ryzyka kursowego związanego z wahaniem kursów walutowych,
wyeliminowanie kosztów transakcyjnych,
zwiększenie konkurencyjności.
X. Cztery swobody Rynku Wewnętrznego
swoboda przepływu towarów
Opiera się m.in. na dostosowaniu lub wzajemnej akceptacji norm i przepisów, zniesieniu kontroli granicznych.
swoboda przepływu usług
Sprowadza się przede wszystkim do liberalizacji usług finansowych, otwarcia rynku usług transportowych i telekomunikacyjnych oraz harmonizacji metod kontroli banków i ubezpieczeń. We wszystkich państwach Unii Europejskiej sektor usług dysponuje największą liczbą miejsc pracy. Udział usług w Produkcie Krajowym Brutto Unii wynosi aż 62% (przemysł – 35%).
swoboda przepływu kapitału
Opiera się m.in. na dążeniu do wspólnego rynku usług finansowych i liberalizacji obrotu papierami wartościowymi. Obywatele Unii mogą np. swobodnie wykonywać operacje bankowe we wszystkich krajach członkowskich.
swoboda przepływu osób
To prawo do pracy, osiedlania się i korzystania ze wszystkich dóbr socjalnych w miejscu pobytu na terytorium całej Unii Europejskiej, bez względu na przynależność państwową (obywatelstwo).
Na czym polega pomoc finansowa z Funduszy Strukturalnych dla państw Unii Europejskiej? Czy Polska również może liczyć na taką pomoc? Zadaniem Funduszy Strukturalnych jest łagodzenie dysproporcji w poziomie życia ludności, infrastrukturze regionalnej i zatrudnieniu w Unii Europejskiej. Stając się członkiem Unii, Polska będzie korzystać z tej formy pomocy, podobnie jak np. Portugalia, Grecja, Hiszpania czy Irlandia.
Do funduszy strukturalnych należą: Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej, Europejski Fundusz Socjalny, Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego oraz Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa
XI. Rolnictwo w Unii Europejskiej
Rolnictwo należy do głównych obszarów aktywności gospodarczej Unii Europejskiej. Celem Wspólnej Polityki Rolnej, obejmującej rolnictwo i handel produktami rolnymi, jest przede wszystkim zapewnienie odpowiedniego poziomu życia społeczności wiejskiej.
Wspólna Polityka Rolna opiera się na trzech zasadach:
• jedności rynkowej (ustanowienie jednolitych cen i wspólnej regulacji rynku dla wszystkich produktów rolnych),
• preferencji dla produktów rolnych Unii (popieranie towarów Unii – na Rynku Wewnętrznym, w stosunku do produktów sprowadzanych z krajów trzecich),
• solidarności finansowej (wspólna odpowiedzialność wszystkich państw członkowskich za ponoszenie kosztów regulacji rynku rolnego i dostosowań strukturalnych).
W ramach polityki rolnej prowadzi się działania na rzecz:
• zbliżenia poziomu dochodów rolników do innych działów gospodarki,
• stabilizacji rynków zbytu,
• zagwarantowania bezpieczeństwa dostaw,
• regulacji poziomu zatrudnienia w rolnictwie,
• koordynacji szkolenia zawodowego i badaf naukowych,
• upowszechniania wiedzy rolniczej, promocji spożycia wybranych produktów.
Rozwój Wspólnej Polityki Rolnej w minionych latach doprowadził do wypracowania systemu pomocy dla większości sektorów rolnictwa, polegającego na:
• interwencyjnych zakupach nadprodukcji,
• wprowadzeniu środków ochronnych w imporcie spoza krajów Unii,
• ustanowieniu dotacji dla produkcji eksportowej.
Koszt Wspólnej Polityki Rolnej obejmuje 42,2% całego budżetu Unii Europejskiej. Również przeważająca część ustawodawstwa Wspólnoty Europejskiej dotyczy rolnictwa. Zmniejszenie nadwyżek produkcji rolnej, obniżenie cen detalicznych i zapewnienie pomocy materialnej najsłabszym ekonomicznie rolnikom – to cele zapoczątkowanej w 1992 roku reformy polityki rolnej.
Jakie są języki urzędowe Unii Europejskiej?
W pracach instytucji Unii Europejskiej obowiązuje 11 równoprawnych języków urzędowych:
angielski
duński
fiński
francuski
grecki
hiszpański
holenderski
niemiecki
portugalski
szwedzki
włoski
Wszystkie dokumenty Unii tłumaczone są na każdy z tych języków. Należy sądzić, iż język polski stanie się kolejnym językiem urzędowym po przyjęciu Polski do Unii Europejskiej.
Co to jest PHARE?
PHARE (Poland-Hungary Assistance to Restructuring of their Economies) jest programem pomocy finansowej dla 11 państw Europy Środkowej i Wschodniej. Daje im środki na wspieranie procesu przemian gospodarczych i umacnianie systemu demokratycznego. Program ten stanowi główną podstawę strategii przygotowującej państwa Europy Środkowej i Wschodniej do członkostwa w UE. Polega on na transferze know-how (doradztwo, szkolenia, nowe instytucje) oraz pomocy inwestycyjnej (dotacje kapitałowe, gwarancje kredytowe, linie kredytowe i fundusze na rozwój infrastruktury). PHARE wspiera przede wszystkim rozwój sektora prywatnego i przedsiębiorstw, restrukturyzację rolnictwa, oświatę, ochronę zdrowia, współpracę ponadgraniczną, szkolenia i badania naukowe oraz rozwój infrastruktury w zakresie energetyki, transportu, telekomunikacji i ochrony środowiska
XII. Unia Europejska a polskie rolnictwo
Proces przystosowania polskiego rolnictwa do wymogów Unii Europejskiej oznacza konieczność modernizacji wsi i rolnictwa. Muszą w związku z tym nastąpić dwa równoległe procesy:
poprawa struktury agrarnej, wzrost efektywności i konkurencyjności produkcji rolnej,
odpływ ludności rolniczej do zawodów pozarolniczych, wspieranie innych źródeł zarobkowania poza gospodarstwem rolnym przy jednoczesnym intensywnym rozwoju technicznym i społecznym wsi.
Rolnictwo odgrywa w polskiej gospodarce inną rolę niż w Unii Europejskiej. Wynika to ze znacznie wyższego udziału rolnictwa w zatrudnieniu ogółem i z niskiego udziału rolnictwa w Produkcie Krajowym Brutto (PKB). Rolnictwo Unii od lat znajduje się pod parasolem ochronnym, podczas gdy zakres ochrony polskiego rolnictwa jest znacznie mniejszy.
Paradoksalnie, może to dać polskim rolnikom przewagę – mogą się okazać lepiej przygotowani do gospodarki rynkowej. Z zapowiedzi państw członkowskich Unii już dziś wynika, że kolejnym etapem reformy Wspólnej Polityki Rolnej będzie ograniczenie dotychczas stosowanej ochrony.
Polskie rolnictwo może śmiało konkurować z rolnictwem Unii. Jest bardziej ekologiczne ze względu na mniejsze zużycie nawozów sztucznych. Jest bardziej urozmaicone – w Polsce hoduje się wiele odmian, które zostały wycofane w Unii Europejskiej, gdzie dominuje intensywna, przemysłowa produkcja rolna. Siła ekonomiczna naszych gospodarstw rolnych nie daje możliwości finansowania rozwoju z własnych środków. Dlatego też konieczna będzie tu pomoc Unii Europejskiej. Głównym celem Polski jest pełne otwarcie rynków Unii dla polskich produktów rolnych.
Jakie są kompetencje Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej?
Rzecznika Praw Obywatelskich Unii Europejskiej (tzw. Ombudsmana) powołuje Parlament Europejski. Skargi do Rzecznika mogą składać osoby fizyczne i prawne mieszkające lub mające siedzibę w państwie członkowskim Unii. Skargi mogą dotyczyć przypadków złego zarządzania i funkcjonowania organów (instytucji) UE (z wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Pierwszej Instancji). Rzecznik Praw Obywatelskich przeprowadza kontrole z własnej inicjatywy bądź na podstawie skarg przedstawionych przez zainteresowanych lub posła Parlamentu Europejskiego
XIII. Słowniczek
Acquis communautaire
Jest to zestaw praw i przepisów unijnych. Muszą je zaakceptować wszystkie państwa przystępujące do Unii Europejskiej.
Beneluks (Unia Gospodarcza Beneluksu)
Do grupy państw Beneluksu należą Belgia, Holandia i Luksemburg.
CEFTA (Central European Free Trade Agreement)
Jest to porozumienie o powołaniu Środkowoeuropejskiej Strefy Wolnego Handlu, podpisane 21 grudnia 1992 roku przez Czechy, Polskę, Słowację i Węgry. Przyjęto w nim przede wszystkim harmonogram redukcji stawek celnych i barier pozataryfowych we wzajemnym handlu. CEFTA zakłada powstanie całkowicie wolnej strefy wymiany handlowej (dotyczącej towarów przemysłowych) między państwami, które są stronami porozumienia w okresie od 5 do 8 lat.
Dzień Europy i Dzień Unii Europejskiej
Dzień Europy został ogłoszony dla uczczenia utworzenia Rady Europy (5 maja 1949 roku). Dzień Unii Europejskiej jest obchodzony 9 maja dla upamiętnienia publicznej prezentacji w 1950 roku przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana pomysłu powołania pierwszej Wspólnoty Europejskiej – Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali.
Europa Ojczyzn
Zwolennicy tej koncepcji uważają, że Europa powinna być unią (związkiem) suwerennych państw, zdolnych osiągać wspólne cele dzięki solidarnemu, lecz nie uszczuplającemu ich suwerenności, działaniu. Sformułowanie to weszło do powszechnego użycia dzięki prezydentowi Francji, Charles\’owi de Gaulle. \”Urojeniem jest, że można by zbudować poza i przed państwem coś, co miałoby aprobatę ludów i było zdolne do skutecznego działania\”- mówił de Gaulle. \”Europie Ojczyzn\” przeciwstawia się ideę Ojczyzny Europejskiej (federacji europejskiej), opartej na strukturze ponadnarodowych instytucji i zniesieniu granic, która prowadziłaby do utworzenia unii politycznej.
Europejska Konwencja Praw Człowieka
Została przyjęta przez Radę Europy 4 listopada 1950 roku. Zakłada wspólną ochronę praw m.in. do życia, wolności, nietykalności, bezpieczeństwa osobistego, poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, wolności myśli, sumienia, wyznania oraz wolnego wyrażania opinii. Przestrzeganie praw zapisanych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka podlega kontroli Europejskiej Komisji Praw Człowieka oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
Europejski Bank Inwestycyjny (EBI)
Został powołany traktatem o Europejskiej Wspólnocie Gospodarczej (ze zmianami wprowadzonymi traktatem o Unii Europejskiej). Zadaniem EBI jest przyczynianie się do zrównoważonego i stabilnego rozwoju Rynku Wewnętrznego w interesie wszystkich państw członkowskich. EBI udziela pożyczek i gwarancji umożliwiających finansowanie projektów we wszystkich sektorach gospodarki, m.in. projektów rozwoju regionów mniej rozwiniętych, projektów modernizacji i przekształcania przedsiębiorstw, oraz innych projektów obejmujących większą liczbę państw członkowskich (najczęściej z zakresu: transportu, telekomunikacji, energetyki, przemysłu i ochrony środowiska). EBI pomaga krajom Europy Środkowej i Wschodniej, Afryki, Karaibów i Pacyfiku.
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOiR)
Został utworzony w 1990 roku, z siedzibą w Londynie. Ma wspierać przedsięwzięcia gospodarcze podmiotów z Europy Środkowej i Wschodniej. Udziałowcy Banku to 57 państw, w tym kraje Unii Europejskiej (51 udziałów) i Polska oraz Europejski Bank Inwestycyjny.
Europejski System Walutowy (ESW)
Reguluje kwestie współpracy walutowej państw członkowskich Unii Europejskiej. W ramach ESW funkcjonują trzy elementy: EURO* (waluta europejska), mechanizm wymiany i interwencji w zakresie kursów walutowych ograniczający wahania kursu wszystkich walut członkowskich względem siebie (Exchange Rate Mechanism) oraz różne mechanizmy kredytowe.
Euroregiony
Są to obszary współpracy przygranicznej (transgranicznej), będące wynikiem porozumienia przygranicznych jednostek samorządu terytorialnego – lokalnych i regionalnych. Problematyka funkcjonowania euroregionów została uregulowana w Europejskiej Konwencji Ramowej o Współpracy Transgranicznej (z 1980 roku) oraz w Europejskiej Karcie Regionów Granicznych i Transgranicznych (z 1995 roku). Celem euroregionów jest przede wszystkim współpraca gospodarcza, rozwój połączeń komunikacyjnych, ochrona środowiska, działalność kulturalno-edukacyjna i turystyka. W Europie Zachodniej funkcjonują m.in. euroregiony \”Saar-lor-Lux\”, \”Arge-alp\”, \”Euregio\”, \”Regio Basilensis\”.
W obszarze polskiego przygranicza funkcjonują (w różnym stopniu rozwoju) następujące euroregiony: \”Bug\”, \”Karpaty\”, \”Nysa\”, \”Pomerania\”, \”Pro Europa Viadrina\”, \”Sprewa-Nysa-Bóbr\”, \”Tatry\”.
Jednolity Akt Europejski (JAE)
Jest to układ zawarty przez państwa członkowskie Wspólnot Europejskich w 1986 roku (wszedł w życie 1 lipca 1987 roku). Do głównych postanowień JAE należą: włączenie Rady Europejskiej do systemu instytucji wspólnotowych, utworzenie Rynku Wewnętrznego (do końca 1992 roku) oraz wzmocnienie kompetencji Parlamentu Europejskiego.
Ruch Europejski
Jest to międzynarodowa organizacja pozarządowa działająca na rzecz integracji europejskiej. Ruch powstał jako efekt Kongresu Europejskiego w Hadze w 1948 roku. Doprowadził do powstania Rady Europy i – pośrednio – trzech Wspólnot Europejskich. W ramach Ruchu funkcjonują Rady Krajowe oraz organizacje o zasięgu ogólnoeuropejskim (np. Unia Federalistów Europejskich). Rozwój i masowy charakter zapewniła Ruchowi Europejskiemu działalność m.in. Konrada Adenauera, Winstona Churchilla, Alcide de Gasperiego, Waltera Hallsteina, Jeana Monneta, Józefa Retingera, Roberta Schumana, Henri Spaaka i innych znanych osobistości świata polityki, nauki i kultury.
Rynek Wewnętrzny (Jednolity Rynek)
Jest to obszar Unii Europejskiej bez granic wewnętrznych, w którego ramach zapewniono swobodny przepływ towarów, osób usług i kapitału.
Strefa wolnego handlu
Jest to zinstytucjonalizowana forma współpracy ekonomicznej, wykraczająca poza ramy zwykłej umowy handlowej. Opierając się na umowie międzynarodowej, kraje strefy wolnego handlu zobowiązują się do stopniowego eliminowania barier handlowych, przede wszystkim wewnętrznych taryf celnych. W odróżnieniu od unii celnej, w której objęte nią państwa tworzą jednolity system (taryfę) ceł zewnętrznych, kraje skupione w strefie wolnego handlu zachowują swe narodowe cła zewnętrzne wobec państw trzecich.
Układ z Schengen
Został podpisany w 1985 roku w luksemburskim mieście Schengen przez Belgię, Francję, RFN, Holandię i Luksemburg. Jego głównym celem jest stopniowe znoszenie kontroli granic w ruchu osobowym między państwami – stronami Układu. W 1990 roku podpisano nowy Układ (wszedł w życie w 1995 roku), uzupełniający postanowienia Układu z 1985 roku o kwestie dotyczące jednolitej polityki wizowej (jedna wiza na terytorium całej Unii Europejskiej), współpracy policji (Komputerowy System Informacji) oraz współdziałania w zakresie postępowania azylowego w Unii Europejskiej.
Unia polityczna
Mimo braku w Traktacie z Maastricht postanowień dotyczących unii politycznej, można mówić o elementach stanowiących jej podstawy. Należą do nich: obywatelstwo Unii, Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne oraz wzmocnienie kompetencyjne organów Wspólnot Europejskich.
Czy w Brukseli istotnie funkcjonuje olbrzymia biurokracja?
W Komisji Europejskiej pracuje ok. 16800 osób (w tym urzędnicy i obsługa). 2200 osób to tłumacze pracujący na rzecz 15 państw członkowskich Unii. W krajach UE mieszka ponad 370 milionów ludzi. Przy takich proporcjach miasto liczące milion mieszkańców zatrudniałoby jedynie 45 urzędników i pracowników obsługi. Tak więc w stosunku do liczby mieszkańców administracja UE jest o wiele mniej rozbudowana niż administracje lokalne.
Dlaczego w Unii Europejskiej mówi się o tzw. deficycie demokracji?
W systemie demokratycznym, który znamy z funkcjonowania poszczególnych państw (w tym Polski), do parlamentu należy stanowienie prawa (legislatywa), rząd odpowiada za realizację tego prawa (egzekutywa), a sądy stoją na straży jego przestrzegania. W Unii Europejskiej obowiązuje nieco inny system. Prawo stanowi nie Parlament Europejski (wybrany w powszechnych wyborach), ale Rada Unii Europejskiej (złożona z ministrów państw członkowskich).
Unia Zachodnioeuropejska
Została utworzona 23 października 1954 roku w Paryżu. Wypracowuje i realizuje decyzje i działania Unii Europejskiej, mające skutki dla jej bezpieczeństwa i obronności. Polska jest partnerem stowarzyszonym UZE. Traktat o utworzeniu UZE zobowiązuje państwa członkowskie do przestrzegania zasady wspólnej obrony i do użycia wszelkich środków dla odparcia agresji militarnej zastosowanej przeciwko jednemu z nich
