Co oznacza słowo wróg? Według słownika języka polskiego jest to człowiek nieprzyjaźnie usposobiony wobec kogoś, zwalczający tego właśnie kogoś. Człowiek ulega emocjom, i tym dobrym i tym złym. Jednak jak wiadomo w obliczu wielkiej tragedii, jaka może być np. śmierć uczucia ulegają zmianie. W człowieku biorą gore wszystkie jego szlachetne przymioty. Dawne zatargi, zwady zostają zapomniane.
Scenariusz ten powtarza się w dwóch wielkich dziełach, które chciałbym teraz porównać. Jest to Iliada Homera oraz nasza wielka epopeja narodowa pan Tadeusz pióra Adama Mickiewicza.
W dziele Homera Pryjam, ojciec Hektora powodowany żalem i smutkiem po stracie syna stara się odzyskać jego zwłoki. Achilles jako pan sytuacji, oraz mściwy człowiek na początku nie chce ulec. Jednak później budzi się w nim sumienie. Odchodzi jego gniew. Wzruszony zachowaniem Pryjama wobec zaistniałej sytuacji godzi się na oddanie zwłok rodzinie zabitego. Ukazuje tym swa szlachetność i wyższość nad innymi ludźmi nie tylko siła sprawnością i odpornością fizyczną, ale także niezwykłą wielkodusznością i umiejętnością przebaczania wyrządzonych krzywd.
Adam Mickiewicz zaś opisuje sytuacje trochę inaczej. Gerwazy wierny sługa Choreszków po zabiciu przez Jacka Soplice swojego pana poprzysięga zemstę mordercy. Po wielu latach Jacek wraca w rodzinne okolice, zmienił bardzo swoje życie. Zostaje mnichem i pod habitem oddaje wielkie usługi swojej ojczyźnie. Ratując ostatniego potomka rodu Choreszków doznaje śmiertelnych obrażeń od rosyjskiej kuli. Na łożu śmierci wyznaje swojemu największemu wrogowi swoje winy. Pragnie jedynie przebaczenia i spokoju sumienia przed śmiercią. Gerwazy przebacza mu. Przypomniana mu przez Soplice biblijna scena przebaczenia oraz szczery żal winnego wywołuje w nim ludzkie odruchy. Wyrzeka się swojej ślepej zemsty. Przyznaje się do swojego błędu i przebacza grzesznikowi jak ojciec synowi marnotrawnemu. Jacek Soplica może już w spokoju odejść z tego świata.
Obie sytuacje są do siebie bardzo podobne. Jak już wspomniałem zachodzi tu przemiana zachowań bohaterów. Ukazana jest bardzo wyraźnie ponadczasowość postaw pokory i skruchy oraz wielkoduszności i przebaczenia. Motyw ten przewijał się w wielu wybitnych dziełach takich jak biblia, mitologia. Stamtąd przenikał do dziel innych artystów. Według właśnie tej idei cierpienie a wiec i pokora jest domena człowieka a darowanie winy jest czymś ponad ludzkim dostępnym tylko i wyłącznie dla osób godnych, które do stanu tego dojrzewały przez długi czas. Darowanie winny wrogowi czyni z nas ludzi lepszych. Co za tym idzie stajemy się bardziej ludźmi niż zwierzętami, a chyba każdy z nas do tego dąży?
