EUTROFIZACJA (przy 0,3 mg/l N i 0,01 mg/l P): nadmierne doprowadzanie biogenów do wód, głównie N i P i związane z tym skutki, ŹRÓDŁA: wody gruntowe, erozja (wymywanie), deszcze, ścieki, turystyka, rekreacja, nawozy z pól, SKUTKI: wzrost glonów, zatykanie filtrów, zabarwienie, smak, zapach, duże dobowe zmiany CO2 w górnej warstwie wody, w nocy deficyt tlenowy, wahania pH (rano 9, w nocy spada), amoniak, H2S,
PRAWO LIEBIGA: wzrost populacji zależy od tego czynnika, który występuje w środowisku w najmniejszej koncentracji niezbędnej do wzrostu
SAPROBOWOŚĆ: suma wszystkich procesów rozkładu materii
SYSTEM KOLKWITZA-MARSONA: zależnie od zanieczyszczenia gatunkami wskaźnikowymi: POLISAPROBOWA (mętna, barwa, zapach, rozkład węglowodorów, peptonów, białek powstają aminokwasy, deficyt tlenowy wytworzenie CO2, NH3, H2S, dużo bakterii, brak roślin źródłem tlenu – dyfuzja), -MEZOSAPROBOWA: (rozkład aminokwasów NH3, CO2, cukry proste, kwasy organiczne, bakterie siarkowe – zmniejszenie ilości H2S, mętna, zapach, fotosynteza (Euglena viridis), sinice, grzyby, okrzemki), -MEZOSAPROBOWA: (bezbarwna / zielona – glony, dezaminacja aminokwasów i kwasów organicznych, nitryfikacja NH3, brak H2S, dużo tlenu, okrzemki, porośla, stawonogi, mięczaki, ryby), OLIGOSAPROBOWA: (duża mineralizacja)
SLADEĆEK: katarobowa + limnosaprobowa (kseno, oligo, , , poli) + eu (izo, meta, hyper, ultra) + trans(anty, radio, krypto)
BIOLOGICZNE SAMOCZYSZCZANIE SIĘ WÓD: stopniowa mineralizacja związków organicznych jakie wpłynęły do rzeki
MIKROFLORA NATURALNA (AUTOCHTONICZNA): bakterie proteoliczne, amonifikacyjne, nitryfikacyjne, denitryfikacyjne, asymilujące N2, rozkładające związki węgla, siarkowe, żelazowe, wodorowe
MIKROFLORA OBCA (ALLOCHTONICZNA): np. organizmy chorobotwórcze
OBIEG WĘGLA: wulkany, skały osadowe, oddychanie roślin i zwierząt, złoża kopalne, rozkład, CO2
OBIEG SIARKI: siarczan redukcja dysymilacyjna (asymilacyjna) H2S, siarka tiosiarczan tertationat tritionat siarczynSO42-, H2S asymilacja siarczków białko utlenianie kwas sulfonowy siarczan, białko gnicie H2S
OBIEG AZOTU: N2 wiązanie azotu N organiczny proteoliza + amonifikacja NH3 nitryfikacja NO3- denitryfikacja, NO3- asymilacja N org, NH3 asymilacja N org
PROTELIZA: hydrolityczny rozkład białek (jeśli przebiega w warunkach beztlenowych – gnicie): BIAŁKA proteoliza (proteinazy) POLIPEPTYDY (peptydazy) AMINOKWASY CO2, H2O, H2S, NH3 (amonifikacja)
AMINOKWASYdezaminacja (odłączenie NH2) kwas pirogronowy cykl Krepsa
AMINOKWASYdekarboksylacja / transaminacja (przenoszenie grupy NH2 na -ketokwas) inny aminokwas kwas -ketoglutarowy cykl Krepsa
FOTOSYNTEZA: asymilacja CO2 jako przykład przemian anabolicznych: CO2+H2Oenergia świetlnaC6H12O6+O2 u roślin (chlorofil) lub u bakterii (nie wytwarza się tlen, inne barwniki)
ROZKŁAD TŁUSZCZÓW: tłuszcze+H2O (lipazy) glicerol + kwas tłuszczowy (glicerol utlenianie dwuhydroksyaceton glikoliza kwas pirogronowy cykl Krepsa, kwas tłuszczowy oksydacja acetylo CoA cykl Krepsa)
FERMENTACJE: kwas pirogronowy kwas mlekowy / octowy / mrówkowy / etanol / kwas propionowy / masłowy… np. GLUKOZA kw. mlekowy + 2ATP+H2O (GLIKOLIZA)
GLUKOZA alkohol etylowy + 2ATP+CO2+H2O (FERM. ALKOHOLOWA)
GLIKOLIZA: fosforylacja glukozy (reszta kwasu fosforowego z ATP) fosforan glukozy + ADP, izomeryzacja fruktozo-fosofran, fosforylacja fruktozo-difosforan + ADP fosforan hydrokso-acetonu + fosforan aldehydu glicerynowego dehydrogenacja (H2 NAD) kwas fosforo-glicerynowy, fosforylacja oksydacyjna (powstaje 3ATP i NADH2) fosforylacja substratowa ( kwas dwufosforo-glicerynowy) 2ADP+2P+E= 2ATP (kwas glicerynowy pirogronowy), dekarboksylacja, dehydrogenacja aldehyd octowy (+CoA) acetylo CoA
CYKL KREPSA: acetylo CoA+ kwas szczawio-octowy kwas cytrynowy izocytrynowy (dekarboksylacja, dehydrogenacja) kwas keto-glutarowy (dekarboksylacja, dehydrogenacja) bursztynylo CoA+ CoA kwas bursztynowy kwas fumarowy jabłkowy szczawio-octowy
ŁAŃCUCH ODDECHOWY (potencjał redox): NADbiałko(związki organiczne, fermentacja) FAD białko koenzymQ cytochromB (fermentacje siarczanowa, metylo-reduktaza, azotanowa) cytochromC cytochromA cytochromA3 O2
ROZKŁAD WĘGLOWODANÓW: cukry proste (podlegają bezpośrednio rozkładowi), cukry złożone (muszą ulec hydrolizie do prostych) np. celuloza (celulaza) celobioza (celobiaza) glukoza, skrobia (amylaza) maltoza (maltaza) glukoza
ATP: adenina+ ryboza+ wiązania glikozydowe+ wiązania estrowe
ENZYMY: biokatalizatory, związki białkowe mające zdolność przyspieszania reakcji chemicznych zachodzących w komórkach organizmów, nie ulegając przy tym zużyciu lub przemianie (obniżają energię aktywacji)
METABOLIZM: całość wzajemnie powiązanych procesów odżywiania, przetwarzania, syntezy składników komórkowych prowadzących przy użyciu energii pochodzącej z reakcji biochemicznych do wzrostu i rozmnażania, KATABOLIZM: procesy uzyskiwania energii, ANABOLIZM: procesy syntezy i wzrostu
ŁAŃCUCH POKARMOWY: przepływ energii zawartej w pokarmie przez różne poziomy troficzne (organizmy o różnej przynależności systematycznej, których pokarm stanowią te same substraty po tej samej liczbie przemian)
PRODUKCJA PIERWOTNA: materia organiczna wytworzona w procesie fotosyntezy / chemosyntezy przez producentów, WTÓRNA: ilość substancji organicznej heterotrofów zjadających autotrofy
HOMEOSTAZA: równowaga między organizmami a środowiskiem utrzymywana przez mechanizmy przeciwdziałające zmienianiu się całości
SUKCESJA: kolejność biocenoz na danym obszarze, PIERWOTNA (producenci, konsumenci, reducenci), WTÓRNA: gdy zniszczona równowaga (bez producentów)
EKOSYSTEM: układ ekologiczny będący wynikiem wzajemnego oddziaływania między organizmami a nieożywionym środowiskiem
BIOCENOZA: zespół wszystkich populacji roślin i zwierząt zajmujących daną przestrzeń (BIOTOP)
POPULACJA: grupa osobników jednego gatunku zdolna do bytowania w określonej biocenozie
GATUNEK: zespół osobników posiadających te same cechy dziedziczne, mogących się krzyżować i dawać płodne potomstwo
CHLOROWANIE: Cl czynny – inaktywacja enzymów, niszczenie struktury komórkowej, (chlor gazowy, woda chlorowa, wapno chlorowane, podchloryn wapniowy / sodowy, dwutlenek chloru), ulega hydrolizie HCl+ kwas podcholrawy (HClO), CHLORAMINOWANIE: związki amonowe + Cl użyteczny Cl związany
OZONOWANIE: utlenia podówjne wiązania lipidów w błonie komórkowej, wirusobójczy, brak szkodliwych produktów (chlorofenole), szybszy, 10x lepiej rozpuszcalny w wodzie niż O, nietrwały, produkt rozkładu – O, rozkłada inne związki organiczne, usuwa zapach i smak, toksyczny dla ludzi
ULTRADZWIĘKI: fala akustyczna o częstotliwości >20kHz, powoduje rozrywanie się ośrodka, pęcherzyki *pary cieczy + gazy+ ciśnienie+ procesy udarowe + temperatura)
UV: 2500-2800A hamuje podział komórek – blokuje syntezę kwasów nukleidowych, denaturuje białka, inaktywuje enzymy, najbardziej wrażliwe są młode komórki,
PROKARIOTA: brak jądra, nukleoid, mezosomy, ziarna chromatoforowe, błona cytoplazmatyczna
EUKARIOTA: jądro (jąderko + chromosomy), mitochondrium, plastycydy, retikulum cytoplazmatyczne, aparat Golgiego, chromosomy, lizosomy, błona cytoplazmatyczna
TOKSYKOLOGIA: nauka o właściwościach, działaniu i wykrywaniu związków chemicznych szkodliwych dla organizmów żywych, ZWIĄZKI TOKSYCZNE: związki powodujące zahamowanie procesów fizjologicznych organizmów lub śmierć
KOROZJA METALU: Fe Fe2++2e (jonizacja), 2e+ ½O2+H2O2HCO3-,
Fe2+ (utlenienie): 2Fe2++ ½O2+H2O Fe2O3+H2O+4H+,
4FeSO4+ 10H2O+O2 4Fe(OH)3+H2SO4
A(+): M2++2OH-Fe(OH)2, K(-)e
KOROZJA BETONU: białka(bakterie proteoliczne) H2S (bakterie tlenowe / siarkowe) H2SO4
