Biomedyka

1. Omów na przykładzie mechanizm adaptacji fenotypowej

Przykładem adaptacji fenotypowej mogą być np. plemiona murzyńskie zamieszkujące obszary Afryki , które przystosowały się do warunków środowiskowych w jakich przyszło im żyć; mają np. płaskie nosy i ciemny kolor skóry

2. Omów jeden z czynników determinujących ewolucję człowieka

Jednym z czynników determinujących ewolucję człowieka jest czynnik fizjologiczny. Mózg, który przyjmując za duże rozmiary w stosunku do innych części ciała i tym samym początkując ewolucję, sprawił iż człowiek zaczął wykorzystywać rękę jako narzędzie. Pionizacja ciała spowodowała min:
 skierowanie twarzy przed siebie a tym samym wzroku i ustawienie punktu w dali (około 6 m.)
 wykształcenie się obrotowych stawów kręgowych , szyjnych
 stereofoniczny odbiór dźwięku
 inaczej ułożony punkt ciężkości

3. Czym wyróżnia się człowiek ze Świata zwierzęcego?

Człowieka ze świata zwierzęcego wyróżniają następujące cechy:
1. Wyższe czynności psychiczne (myślenie) – mowa jest tego przejawem
2. Wyprostowana postawa ciała
3. Retardacja (zwolnienie tempa osobniczego rozwoju) – przedłużenie dzieciństwa

4. Człowiek rozumny należy do naczelnych, które mają wspólne cechy morfologiczne. Scharakteryzuj je.

Człowiek rozumny ma wspólne cechy morfologiczne z naczelnymi:
 rola wzroku
 upośledzenie innych zmysłów np. węchu
 rozróżnianie barw
 rozwijający się mózg
 widzenie 3D
 chwytność kończyn
 całoroczny rozród
 pojedyncza ciąża

5. Współczesny człowiek rozumny wyróżnia się wśród innych naczelnych różnymi cechami. Jakimi ? –omów

 spionizowana postawa ciała
 dwunożny chód
 dłuższe nogi niż ręce
 rozwinięty kciuk
 utrata chwytności stopy
 krzywizny kręgosłupa
 wysklepienie stopy
 zredukowanie części twarzowej czaszki
 redukcja zębów
 silnie rozwinięta mózgoczaszka

6. Opisz i uzasadnij w 4 punktach cechy typowe dla rasy żółtej

(Mongołowie , azjaci, Indianie) kolor jasnożółty czerwonawy, włosy i oczy czarne, włosy grube okrągłe. Prostopadle osadzone w skórze skąpe owłosienie ciała. Twarz płaska raczej duża, nos płaski mały o owalnych otworach. Duża fałda nakątna Słabo wysunięte szczęki. Dolna część twarzy zaznaczona, wargi cienkie. Długi tułów w odniesieniu do kończyn

7. Uzasadnij w 4 punktach cechy typowe dla rasy białej

odmiana ludzka przystosowana do życia w klimacie mało nasłonecznionym z tym właśnie wiąże się kolor skóry. Śniady – różowy, włosy rzadko kiedy czarne, włos owalny ukośnie osadzony w skórze. Silne owłosienie twarzy, brak widocznych kości jarzmowych. Nos wąski wysunięty ku przodowi otwory nosowe wydłużone. Górna powieka bez fałdy nakątnej. Twarz cofnięta do tyłu. Wąskie cienkie usta. Proporcjonalna długość tułowia do kończyn

8. Opisz i uzasadnij w 4 punktach cechy typowe dla rasy czarnej

przystosowana do warunków dużego nasłonecznienia. Włosy o przekroju nerkowatym w skórze ustawione są sierpowato. Skąpe owłosienie ciała twarz wąska podłużna i stosunkowo mała. Grube wargi, szczęki mocno wysunięte do przodu. Tułów krótki w porównaniu do kończyn

9. Wyjaśnij na czym polega zachowanie instynktowne

Zachowanie instynktowne czyli inaczej popęd składa się z popędu:
a)Środkowego – popędowo emocjonalnego
b)poznawczego
c) motorycznego

Najsilniejszym popędem jest popęd seksualny. Instynkt u zwierząt przejawia się tym ze np. zając może rozeznać skąd grozi mu niebezpieczeństwo, u człowieka w pewnym momencie gore bierze instynkt nad rozumem np. sytuacja wypadających osób z ostatnich pięter biurowców podczas ich pożaru.

10. Wyjaśnij pojęcie anabolizm

Anabolizm – zespół reakcji metabolicznych, w których są syntetyzowane składniki komórkowe o skomplikowanych strukturach ze składników o prostych strukturach, dopływających do komórki z zewnątrz lub powstających w procesach katabolicznych jako pośrednie metabolity. Anabolizm stanowi więc przeciwieństwo katabolizmu. Procesy anaboliczne reguły wymagają energii, która jest dostępna w komórce w formie wysokoenergetycznych związków wytrąconych w procesach katabolicznych.
Anabolizm – zjawiska przemiany materii: przyswajanie pokarmów, ich przekształcenie na składniki własnych tkanek czy odkładanie substancji zapasowych.

11. Wyjaśnij pojęcie katabolizm

Katabolizm – zespół reakcji metabolicznych ( przen. Materii) w których następuje degradacja dużych skomplikowanych związków do mniejszych. Katabolizm stanowi przeciwieństwo anabolizmu. W wyniku katabolizmu powstają produkty przemiany materii najczęściej wydalane przez organizm. Ostatecznymi głównymi produktami Katabolizmu w komórkach zwierzęcych i roślinnych są CO2 i H2O. W reakcjach katabolicznych wydziela się energia, która gromadzona jest w wysokoenergetycznych związkach fosforanowych.
Katabolizm – zużywanie związków chemicznych organizmu na potrzeby energetyczne ustroju.

12. Wymień czynniki wpływające na przemianę materii

Na przemianę materii (metabolizm) składa się anabolizm (proces przyswajania produktów przemiany materii), katabolizm ( rozkład i wykorzystanie tej energii) oraz bilans energetyczny czyli zapotrzebowanie na energię. Metabolizm uzależniony jest od
I. Środowiska zewnętrznego:
 układ wydalniczy
 układ oddechowy

II. Środowiska wewnętrznego
Woda (u dorosłego 63% całego organizmu) ma wpływ na wszystkie procesy zachodzące w organizmie gdyż wszystkie one odbywają się w wodzie. Woda to:
 woda płyn wewnątrz komórkowy – 30% – 40%
 woda płyn zewnątrz komórkowy – osocze 22%
 płyn tkankowy
 chłonka
 płyn transkomórkowy 1-3%

przemiana materii uzależniona jest też od temperatury: …20*C – przyśpiesza się przemiana materii 20*C-35*C – bez zmian, 35*C – przyspiesza się przemiana materii

13. Ze względu na zawartość aminokwasów białka możemy podzielić na trzy
zasadnicze grupy. Wymień i scharakteryzuj.
Białka ze względu na zawartość aminokwasów dzielimy na:
1. pełnowartościowe (jaja ser mleko)
2. względnie nie pełno wartościowe (wszystkie aminokwasy lecz w nie wystarczającej ilości (mąka żyta))
3. nie doborowe –nie pełnowartościowe Nie wystarczaja do procesów zachodzących w organizmie (żelatyna)

14. Aminokwasy dzielimy ze względu na sposób wytwarzania ich w organizmie.
Scharakteryzuj ten podział.

Aminokwasy dzielimy na:
Egzogenne – niezbędne – organizm nie potrafi ich wytworzyć
Pół niezbędne organizm może się bez nich obyć – w pewnych warunkach wytworzy je sam
Syntetyzowane przez ustrój – jeśli brakuje ich w diecie to organizm źle funkcjonuje

15. Omów jedną dowolnie wybraną witaminę

Witamina A znajduje się w warzywach czerwonych jak np. marchew czy pomidory a także występuje w kapuście. Znajduje się również w tranie, wątrobie i maśle. Pobudza wzrost sił odpornościowych, wzrost nabłonka. Wpływa na jakość siatkówki.

16. Scharakteryzuj przemianę węglowodanów w organizmie

każda czynność wykonywana w danej chwili wymaga węglowodanów. Glukoza – jest najważniejszym węglowodanem. Jej rozpad odbywa się w fazie tlenowej i beztlenowej. Organizm powinien posiadać dobowy (13 h) zapas węglowodanów w ilości 370 g

17. Scharakteryzuj przemianę tłuszczów w organizmie

Tłuszcze to 12-17% wagi ciała. Są magazynem energii. Spełniają rolę energetyczną. Ilość wydawanej energii jest różna a zależy od rodzaju wykonywanej pracy. Po za ochroną tłuszcze spełniają funkcje:
 niezbędny składnik komórek
 ułatwiają wchłanianie witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
 stanowią produkt wyjściowy do syntezy sterydów.

Z całości ilości glukozy dostarczonej do organizmu, 60-65 % spala się do H2O, CO2, 30-35 % to kwasy tłuszczowe, które odkładają się w organizmie.

18. Scharakteryzuj dwie biologiczne przyczyny opóźnień i dysharmonii rozwoju.

19. Zróżnicuj pojęcia „ dysharmonia” i „opóźnienie”

20. Jakie znaczenie ma proces mielinizacji nerwów, w rozwoju człowieka
Mielinizacja – otaczanie tłuszczem nerwów. Stanowi wskaźnik rozwoju mózgu. Mielinizacja rozpoczyna się od komórek i postępuje ku peryferiom ciała. Najpierw ulegają mielinizacji nerwy ruchowe później czuciowe. Czas i jej tempo są wysoce zróżnicowane

21. Podaj parametry fizyczne mózgu w dowolnie wybranym stadium rozwojowym z zaznaczeniem płci.

U osób dorosłych mózg osiąga przeciętnie wartość odpowiednio: dla kobiet 1245 g a dla mężczyzn 1275 g

22. Czynność mózgu można badać za pomocą bioprądów. Od jakiego czasu można je obserwować?

Czynność mózgu przejawia się falami elektrycznymi. Pierwsze fale są około 4-5 msc życia płodowego. Jednak bez zakłóceniowy zapis dostrzec można dopiero w 7-8 msc życia płodowego. Typowy (dla człowieka) zapis można otrzymać 3-5 msc po urodzeniu

23. Która część mózgu jest filo i ontogenetycznie najstarsza a która najmłodsza?

Najstarszy pod względem onto i filo genetycznym jest móżdżek natomiast najmłodszą częścią jest przedmózgowie

24. Scharakteryzuj w 3 punktach wybrany fragment CUN

Móżdżek szczególnie szybko wzrasta postnatalnie i chociaż jest znacznie lżejszy od przodomózgowia – zawiera połowę tej liczby komórek, która właściwa jest dla przodomózgowia w 2 roku życia. Już około 9-11 miesiąca po uriodzeniu formują się poszczególne warstwy móżdżku, a w wieku 3 lat jest on rozwinięty niemal tak samo jak o dorosłego osobnika. Móżdżek ponadto odpowiada za pionizację postawy i celowość ruchu.

25. Działanie układu hormonalnego ma charakter chemiczny. Wyjaśnij co to znaczy

Układ hormonalny – pobudza – reguluje procesy biologiczne, układ jest wewnętrznym do krewnym. Działanie hormonów polega na stymulowaniu tkanek. Hormony mają charakter chemiczny co oznacza iż działają wybiórczo i bardzo wolno, w minimalnych dawkach.

26. Układ hormonalny składa się z 3 członów. Wymień je we właściwej kolejności i scharakteryzuj ich położenie.

I. Pod wzgórze – w ośrodkowym układzie nerwowym – w mózgu
II. Przysadka
III. Gruczoły dokrewne

27. Scharakteryzuj w 3 punktach najważniejsze zadania pierwszego piętra układu hormonalnego

Pod wzgórze. Jego zadaniem jest przeżyć i przetrwać
 reguluje gospodarkę wodną
 odpowiada za termoregulację
 reguluje uczucia głodu i sytości
 funkcje rozrodcze
 reguluje czynności II piętra czyli przysadki mózgowej

28. Scharakteryzuj w 3 punktach najważniejsze zadania drugiego piętra układu hormonalnego

Przysadka mózgowa. Składa się z dwóch części gruczołowej i nerwowej.
Przedni płat przysadki wytwarza:
 ACTH – sterydy
 TSH – hormon tyreotropowy i hormon gonadotropowy
Tylny natomiast:
 Hormony uczynniające się podczas akcji porodowej
 Hormon somatotropowy – decyduje o wzroście człowieka, przemianie tkanki chrzęstnej

Przysadka wpływa na produkcję hormonu wzrostu oraz hormon odpowiedzialny za wytwarzanie mleka

29. Omów dowolnie wybrany gruczoł wydzielania wewnętrznego

Szyszynka – gruczoł między mózgowy znajduje się w tylnym dole czaszkowym. zapobiega przedwczesnemu dojrzewaniu. Wydziela melatolinę odpowiadającą za biologiczny zegar ciała i inne substancje odżywcze

30. Wyjaśnij pojęcie „ czynniki endogenne paragenetyczne i niegenetyczne matki

Czynniki endogenne – czynniki z grupy wewnątrzpochodnych. Do endogennych czynników zalicza się:
1. Czynniki genetyczne
2. Czynniki nie genetyczne i paragenetyczne

Czynniki genetyczne to determinanty zawarte w kodzie genetycznym. Zespół cech odziedziczonych po rodzicach
Czynniki nie genetyczne i paragenetyczne to stymulatory odpowiadają za:
Układ nerwowy, układ hormonalny, narządy i tkanki. Układ nerwowy kieruje , jako nadrzędny, pracą pozostałych układów i narządów. Układ dokrewny – hormonalny wytwarza wewnętrzne środowisko chemiczne przez gruczoły oddające swe produkty bezpośrednio do krwi. Narządy i tkanki kierują również procesami rozwoju i rozpoczynają ich prawidłowy przebieg

31. Wyjaśnij pojęcie Ontogeneza

Ontogeneza – Rozwój osobniczy od zapłodnienia do śmierci. Istotą tego procesu jest doskonalenie się organizmu w celu uzyskania optymalnej samodzielności ( przeżycie) oraz możliwości przedłużenia swego istnienia przez wydanie potomstwa

32. Wyjaśnij etapy rozwoju fizycznego omów jeden z nich.

Rozwój fizyczny somatyczny można podzielić na:
1) wzrastanie
– linearne ( na długość)
– masy ciała ( w ciężarze)

2)dojrzewanie
– morfologiczne
– kostne
– płciowe
– zębowe
– biochemiczne

Rozwój fizyczny określa się jako ciągły i długotrwały proces, przebiegający nierównomiernie i skokowo, jako skomplikowany łańcuch przemian prowadzących do ukształtowania złożonego i precyzyjnego tworu, jakim jest dojrzały i doskonały ustrój ludzki.
Jednym z jego etapów jest wzrastanie. Wzrost dotyczy zasadniczo zmian ilościowych i dzieli się na: linearne polegające na zwiększaniu wysokości całego ciała, długości poszczególnych odcinków i na wzrost zwiększający masę ciała jak i ciężar poszczególnych narządów

33. Wyjaśnij pojęcie homeostaza

Homeostaza – równowaga wewnątrzustrojowa – zdolność organizmu do zachowania względnie stałego stanu równowagi procesów życiowych (np. temperatura ciała, składu krwi) mimo zmiennych warunków środowiska. Homeostazę utrzymują mechanizmy koordynujące, działające na zasadzie sprzężeń zwrotnych ( przede wszystkim związane są z funkcją układu nerwowego i wewnątrzwydzielniczego )

34. Wyjaśnij pojęcie genotyp

Genotyp – zestaw genów właściwy osobnikowi. U człowieka składa się z genów ulokowanych w 22 parach chromosomów autosomalnych i 1 parze chromosomów płciowych – które zawiera każda komórka somatyczna, komórki płciowe (gamety) zawierają połowę tej liczby chromosomów ( po 1 z każdej 23 par)

35. Co rozumiemy pod pojęciem „chromosom”

Chromosom jest stałym i charakterystycznym dla każdego gatunku (pod względem liczby rozmiarów i kształtu) składnikiem jądra komórkowego, będącego nosicielem dziedziczności czyli genów

36. Pojęcie akceleracja oznacza:

Wcześniejsze (w porównaniu z innymi narządami) wykształcenie się jakiegoś narządu w rozwoju zarodka; szybsze dojrzewanie dzieci i młodzieży w kolejnych pokoleniach i osiąganie tym samym większych wymiarów ciała.

37. Wyjaśnij pojęcie filogeneza

Filogeneza – ( rozwój rodowy) przebieg formowania się ( specjacja) i adaptacji gatunków w pewnym okresie geologicznym. Filogenezę człowieka odnosi się do ostatnich 3-4 milionów lat

38. Co rozumiemy pod pojęciem czynniki egzogenne

Czynniki te zaliczają się do czynników ontogenetycznych a są to po prostu zewnętrzne modyfikatory

39. Jaką rolę odgrywa tryb życia matki na rozwój dziecka

Sposób żywienia i tryb życia kobiety ciężarnej należą do czynników egzogennych oddziałujących silnie na płód. Niedożywianie matki pociąga za sobą obumieranie i resorpcję płodu, powstawanie wad rozwojowych dzieci (szczególnie przy niedoborze żelaza i niektórych witamin z grupy B, niższy ciężar ciała urodzeniowy i długości ciała. W prawidłowym żywieniu ciężarnej oprócz potrzeb kalorycznych (~2800 kcal dziennie) ważna jest również zawartość niezbędnych i ważnych składników – białka, węglowodanów, tłuszczu, witamin i soli mineralnych.
Dużą wagę przykłada się także do stworzenia ciężarnej zarówno właściwego klimatu psychicznego: nacechowanego życzliwością i serdecznością w domu, jak i w pracy w której to przyszła matka nie może wykonywać czynności zagrażających w jakiś sposób zdrowiu jej czy dziecka.

40. Wyjaśnij pojęcie gen

Gen- podstawowa jednostka dziedziczenia. Składa się z poszczególnych odcinków DNA. Jest to jednostka funkcjonalna odpowiedzialna za przekazywanie informacji.

41. Wyjaśnij pojęcie fenotyp

Fenotyp – właściwości osobnika będące wynikiem rozwoju osobniczego, a uwarunkowane czynnikami genetycznymi, ekologicznymi i trybem życia

42. Podaj przykład i wyjaśnij pojęcie: determinant.

Już w okresie zapłodnienia określa w sposób nie odwracalny wszystkie biochemiczne cechy jak grupa krwi czy kolor włosów

43. Wyjaśnij na czym polegają procesy adaptabilne. Podaj przykład

44. Wyjaśnij na czym polega adiustacja. Podaj przykład

Adiustacja to morfologiczne lub funkcjonalne trwałe zmiany organizmu, które są jednak odwracalne. Jest to aklimatyzacja polegająca np. na wzroście liczby czerwonych ciałek krwi

45. Jakie elementy wchodzą w skład środowiska biogeograficznego

W skład Środowiska biogeograficznego wchodzą min.:
– flora
– fauna
– zasoby mineralne i wodne (skład wody i powietrza)
– wilgotność powietrza
– ukształtowanie terenu
– grawitacja
– właściwości mikroklimatyczne

46. Wyjaśnij co oznacza pojęcie komplementarność zasad

Komplementarność zasad to łączenie odpowiednich zasad azotowych jak Tynina i Adenina – wiazanie podwójne oraz Cytozyna i Guanina – wiązanie potrójne

47. Podaj jak nazywa się podstawowa substancja genetyczna i z czego się składa

Podstawową substancją genetyczną jest kwas nukleinowy w którego skład wchodzi DNA i RNA
Kwasy te składają się odpowiednio:
DNA:
 Adenina
 Guanina
 Tymina
 Cytozyna

RNA:
 Adenina
 Guanina
 Uracyl
 Cytozyna


48. W procesie przekazywania informacji genetycznej niezbędnej do budowy białek można wyodrębnić 3 fazy. Wymień je i scharakteryzuj jednym zdaniem

 replikacja
 transkrypcja
 translacja

replikacja to inaczej podwojenie się DNA, transkrypcja to przypisanie informacji genetycznej z DNA na mRNA natomiast translacja to synteza białek. Odbywa się ona na podstawie informacji zapisanych na mRNA