Akcja dzieje się 31 XII 1799 r. – moment przełomu wieków, Został napisany w drugiej połowie 1833 r. w Genewie. Inspiracją było powstanie listopadowe, ale także chęć podjęcia polemiki z Mickiewiczem, zwłaszcza III częścią”Dziadów”. Bóg oddał władzę nad światem Szatanowi, potęgi piekielne stwarzają historię XIX w. Tworzywem historii są pierwiastki ideowe stworzone w wieku poprzednim. Szatan poleca Mefistofelesowi obłąkać żołnierza ofiarą jest Kordian.Ocena przywódców powstania listopadowego.Gen.JózefChłopicki- był uczestnikiem insurekcji kościuszkowskiej, legionistą, dowódcą I Dywizji Piechoty. Został wodzem naczelnym i dyktatorem powstania.Autor zarzuca mu starczą nieudolność. Adam Czartoryski – przywódca konserwatystów podczas powstania, działacz dyplomatyczny. Jedyna godna postać,ale nadużywająca dyplomacji.
Gen.Skrzynecki – brał udział w bitwie pod Raszynem, w wojnach napoleońskich. Nie podpisał wyroku na Łukasińskim. Drugi przywódca wojskowy powstania. Autor zarzuca mu tchórzostwo i nieudolność.
Julian Niemcewicz – autor „Śpiewów historycznych”, arcypatriotycznego tekstu literackiego. Autor zarzuca mu życie wspomnieniami i porównuje do eunucha. Joachim Lelewel-przywódca demokratów – chwiejny politycznie, zajmuje się pozornymi problemami. Jan Krukowiecki – ostatni dowódca wojskowy powstania. Poddał Warszawę nie podejmując walki. Autor zarzuca mu-zdradę.Słowacki o roli poezji i poety w życiu narodu.Słowacki prezentuje trzy charakterystyczne poglądy. Prezentowany przez pierwszą osobę, prawdopodobnie Mickiewicza, zawarty jest w „Księgach narodu i pielgrzymstwa polskiego”. Według niego poezja winna w trudnej sytuacji historycznej po klęsce powstania dostarczyć pociechy, oddalić od narodu widmo rozpaczy. Ciężar klęski powinien wziąć na siebie poeta, przywódca, prorok narodu. Zmartwychwstanie narodu dokona się dzięki bożej sprawiedliwości i ofierze proroka-poety. Druga osoba (publicyści emigracyjni) szydzi z pierwszej, ośmiesza program-z-punktu-widzenia-realizmu-politycznego. Trzecia dystansuje się i wyraża program ideowy Słowackiego. Poezja może spełnić swe zadanie wtedy, gdy potrafi dostarczyć narodowi mitu siły i przechować dzieje nieudanego-powstania. Akt I – bohater ma rysy werterowskie, przypomina Gustawa z IV części „Dziadów”. Doświadcza melancholii, smutku duszy i braku sensu istnienia. Grzegorz próbuje w duszy bohatera obudzić poczucie hartu ducha. Opowiada epizody z wojen napoleońskich. Opowieści te nie budzą jednak ducha męskości w chłopcu. Zakochuje się w Laurze, popełnia samobójstwo (prawdopodobnie chybił, gdyż widzimy go w akcie II).
Akt II – średniowieczny moralitet, ukazuje wędrówkę bohatera w poszukiwaniu wartości. Zdobywa on doświadczenie poza granicami kraju i doznaje wielu rozczarowań dotyczących poznawanych wartości. W Londynie rozczarowuje się mieszczańskim społeczeństwem, w którym wszystko można kupić za pieniądze. We Włoszech rozczarowuje miłość do kobiety, w Watykanie do religii (papież Grzegorz XIV był autorem listu pasterskiego wzywającego Polaków do zachowania spokoju). Akt II jest symbolem wędrówki przez życie – od narodzin, przez poznanie wartości pieniądza, samego siebie, poprzez pierwsząmiłość, do Sądu Niebieskiego, objawienia prawdziwego sensu wiary. Zwieńczeniem tej wędrówki jest niebo i ponowne odrodzenie – Mont Blanc i postanowienie powrotu do ojczyzny. Monolog Kordiana to odpowiednik Wielkiej Improwizacji. Manifestuje poczucie mocy wewnętrznej. Odnajduje sens swojego życia chce by Polska była Winkelriedem narodów (Winkelried, rycerz,który poświęcił swoje życie za towarzyszy).
Akt III, scena I – ukazuje postawę ludu Warszawy zafascynowanego koronacją cara oraz winem, którym car częstuje warszawiaków. Scena II, poprzedzona rozbudowanymi didaskaliami, przedstawia cara – „legalnego władcę królestwa polskiego”. Scena III – również ukazuje postawę ludu, który nie wykazuje niechęci do Rosjan pomimo dzieciobójstwa księcia Konstantego. Scenę zamyka śpiew Mefistofelesa usypiającego ludzi. Wino, które pili było szatańskie. Scena IV – w katedrze spotykają się spiskowcy i debatują czy zabić cara, czy nie. Prezes jest przeciwny morderstwu, kwestionuje jego sens polityczny, potępia terroryzm polityczny – przeciwstawia mu ideę rycerską. Kordian uważa, że car pohańbił koronę królów polskich, sądzi, iż gdy się go zgładzi naród powstanie do walki. Wierzy, że jest w stanie dźwignąć sprawę niepodległości swego kraju. Walczy ze swoją imaginacją, która wyolbrzymia lęk, pozbawia zdolności dokonania zbrodni. Scena VI – szpital wariatów. Doktor – kolejne wcielenie Mefistofelesa, chce jego duszy. Wygłasza prawdę o sensie uczynków Kordiana, mimo to nie udaje mu się go opętać. Scena VII – obraz parady, Wielki Książę obiecuje darować Kordianowi życie, car jest jednak przeciwny. Scena VIII – „pseudospowiedź” – rozmowa z Grzegorzem. Scena IX spór cara i Wielkiego Księcia – o mało nie dochodzi do puczu. Scena ostatnia – Plac Bankowy, zamknięcie otwarte dramatu.
Wymowa. Krytyka idei spiskowej, przywódców powstania oraz idei samotnej walki o wolność ojczyzny.
