(1889-1945)
Przywódca niemieckiego narodowego socjalizmu, dyktator III Rzeszy, osobiście odpowiedzialny za zbrodnie popełnione przez reżim, którego był twórcą.
Urodził się w Braunau w Austrii. Nie ukończywszy szkoły średniej, próbował bez powodzenia dostać się na studia do Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu. W roku 1913 wyjechał do Niemiec, do Monachium. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się jako ochotnik do armii niemieckiej. Po wojnie był agentem niemieckiego wywiadu wojskowego. W roku 1921 stanął na czele Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników NSDAP, głoszącej walkę z kapitalizmem, a w istocie walczącej z przeciwnikami politycznymi. Za pomocą utworzonych rok później bojówek partyjnych NSDAP (SA) próbował w roku 1923 wywołać w Monachium pucz przeciwko rządowi, za to został skazany w roku 1924 na pięć lat więzienia. W więzieniu zaczął pisać programową książkę „Mein Kampf” („Moja walka”), ukończoną w 1927 roku, która wkrótce stała się „biblią” nazistów. (t. 1-2 1925-27, wyd. pol. niepełne 1992). Wyłożył w niej swój szowinistyczny i rasistowski program hegemonii Niemiec w Europie. Zreorganizował i rozbudował NSDAP, a następnie SS.
W roku 1932 kandydował w wyborach prezydenckich. Chociaż przegrał z feldmarszałkiem Paulem von Hindenburgiem, to w wyniku wysokiego poparcia ( sfer konserwatywnych, większości generalicji i czołowych przedstawicieli przemysłu i finansjery) uzyskał w 1933 roku stanowisko kanclerza, czyli premiera rządu, rozpoczynając rządy terroru i dyplomację szantażu. W 1934 rozprawił się („noc długich noży”) z opozycją kierownictwa SA i innymi przeciwnikami politycznymi. Tym morderstwem próbował obarczyć komunistów. Mianując się wodzem (Führer), wprowadził osobistą dyktaturę i terror policyjny (Gestapo, RSHA), rozbudował obozy koncentracyjne dla przeciwników politycznych, rozpoczął represje wobec lewicy i wszelkiej opozycji oraz Żydów (norymberskie ustawy). Złamał postanowienia traktatu wersalskiego i odbudował armię niemiecką. W 1938 objął naczelne dowództwo sił zbrojnych. Według jego poglądów wyrażonych w „Mein Kampf” Niemcom jako narodowi uprzywilejowanemu należała się przestrzeń życiowa, dlatego skierował państwo na drogę podbojów, co doprowadziło do wybuchu II wojny światowej. Dzięki forsowaniu zbrojeń przyczynił się do przyspieszenia rozwoju gospodarki kraju. W marcu 1938 dokonał zaboru Austrii (Anschluss). W maju 1938 zawarł z własnej inicjatywy układ monachijski. W latach 1938-39 ziemie czeskie były pod zaborami (Protektorat Czech i Moraw). Zawarł porozumienie ze Stalinem w sprawie likwidacji państwa polskiego i podziału sfer wpływów w Europie (pakt Ribbentrop-Mołotow). Napaścią na Polskę 1 IX 1939 rozpoczął II wojnę światową. Podbił lub uzależnił większość krajów europejskich, w których wprowadził terror i eksterminację ludności (ludobójstwo). W lipcu 1944 dokonano nieudanego zamachu na życie Hitera. W obliczu zbliżającej się klęski Adolf Hitler popełnił 30 kwietnia 1945 roku samobójstwo w oblężonym przez wojska sowieckie Berlinie.
Jako twórca niemieckiego faszyzmu odnosił się z nienawiścią do innych ras i narodów, m.in. do Żydów i Cyganów. Słowian uważał za rasę gorszą i przeznaczył im w swoim planie rolę służących i niewolników. W okresie swoich rządów doprowadził do zagłady wielu milionów ludzi w obozach koncentracyjnych.
