AGRESJA
Szybkie przemiany społeczne zachodzące w Polsce w ostatnich latach
przyczyniają się do brutalizacji życia codziennego. Wiadomości telewizyjne i prasowe pełne są informacji o konfliktach, gwałtach, rabunkach, morderstwach. Mamy wrażenie, że zewsząd otacza nas agresja, przed którą nie ma ucieczki. Skuteczną walkę z przemocą można podjąć poprzez powszechną edukację obejmującą polityków, nauczycieli, duchownych i rodziców.
Co to jest agresja?
Pojęcie to bywa definiowane różnie. Najprostsze objaśnienie: “agresja jest to zachowanie polegające na celowym wyrządzeniu krzywdy lub przykrości”.
Przejawy agresji
Wśród dzieci i młodzieży zaobserwować można następujące przejawy agresji:
1. napastliwość fizyczna (agresja fizyczna) – używanie siły fizycznej przeciw innym, np.: bójki, z innymi, bicie, grożenie biciem, zachęcanie do bicia, przestraszanie.
2. napastliwość słowna – wyrażanie negatywnych uczuć w formie i treści wypowiedzi: kłótnie, krzyki, wyśmiewanie , przezywanie, ośmieszanie, dokuczliwość słowna.
3. napastliwość pośrednia – zachowania agresywne, które bezpośrednio
nie godzą wprost w kogoś: szkodzenie poza plecami, tupanie, rzucanie przedmiotami, trzaskanie drzwiami, niszczenie cudzej własności, złośliwe dogadywanie.
4. negatywizm – zachowanie sprzeciwiające się władzy, np.: odmowa współpracy, bierny opór, otwarty bunt przeciw prawu lub zwyczajom; w szkole może to być bierne zachowanie na lekcji, negowanie wszystkiego.
5. podejrzliwość – przenoszenie własnej wrogości na innych, od nieufności do przeświadczenia o wrogości, złośliwości, złych intencjach innych w stosunku do siebie.
6. uraza – zazdrość i nienawiść do innych, uczucie złości do całego świata za urojone lub rzeczywiste krzywdy.
7. drażliwość – gotowość do wybuchu negatywnych uczuć z byle jakiego powodu: wybuchowość, zły humor, rozdrażnienie, niegrzeczność. 8. poczucie winy – uczucie, że jest się złym, nieudacznikiem, że się uczyniło coś złego, coś nieodpowiedniego.
Źródła agresji:
1. Dom
* konflikt pokoleń – brak tolerancji
* faworyzowanie rodzeństwa, zazdrość o rodzeństwo
* zakazy wydawane przez rodziców bez komentarza
* nałogi rodziców
* brak poczucia bezpieczeństwa
* brutalność, przemoc rodziców wobec dziecka, wobec siebie
* media – brak kontroli
1. Szkoła
* niepowodzenia szkolne
* przerost ambicji nad możliwościami dziecka
* brak porozumienia z nauczycielem
2. Grupa rówieśnicza
* status materialny
* indywidualność, nieutożsamianie się z grupą
* odmienne zainteresowania i hobby
* niepowodzenia w nauce
Jak rozpoznać ofiarę przemocy?
Typowe zachowania potencjalnej ofiary:
1. w szkole
* często jest obiektem przezywania, dokuczania, nosi brzydkie przezwisko, jest wyśmiewany; inni wydają rozkazy, wysługują się nią; zachowuje się jak osoba podporządkowana, zdominowana * inni urządzają sobie zabawy jaj kosztem, robią to w ubliżający sposób * jest potrącana, popychana, kopana i nie umie się bronić
* gdy wejdzie w kłótnię lub walkę, wychodzi z niej przegrana, często płacząc
* książki, pieniądze i inne przedmioty będące własnością ofiary są odbierane, niszczone lub rozrzucane * nosi na sobie ślady przemocy: sińce, zadrapania, rany, podarte ubrania, których nie daje się wytłumaczyć w inny sposób
* często jest izolowana * niechętnie włącza się ją do wspólnych działań
* wygląda na osobę cierpiącą, nieszczęśliwą, depresyjną, “na granicy płaczu”
* trzyma się blisko dorosłych (nauczyciela) * ma trudności w wypowiadaniu się w klasie * pogarsza się w nauce (nagle lub stopniowo)
2. w domu
* boi się chodzić do szkoły * chodzi do i ze szkoły dziwną trasą
* ma niespokojne sny, krzyczy w nocy * traci zainteresowanie nauką i dostaje gorsze stopnie
* wygląda smutno, nieszczęśliwie, depresyjnie lub wykazuje nagłe zmiany nastroju i wybuchy złego humoru * domaga się dodatkowych pieniędzy
Jak rozpoznać agresora?
* Może być fizycznie silniejszy od rówieśników oraz sprawniejszy w aktywności sportowej
* Ma silną potrzebę dominacji i podporządkowania sobie innych; przyjemność sprawia mu moc, władza i zagrażanie innym; może przechwalać się swoją rzeczywista lub wyimaginowaną przewagą nad kolegami
* Ma gorący temperament, łatwo wpada w złość, jest impulsywny, ma niską tolerancję na frustrację oraz na sprzeciw; z trudem poddaje się obowiązującym normom; może starać się o uzyskiwanie przewagi droga oszustwa
* Jest buntowniczy, chętnie się sprzeciwia, jest agresywny wobec dorosłych, chociaż też może się ich bać (zależy to od wieku i siły fizycznej)
* Jest postrzegany jako “twardy”, “ostry”, wykazuje niską empatię wobec słabszych i ofiar
* Często w młodym wieku angażuje się w inne działania aspołeczne jak kradzieże, wandalizm, picie alkoholu; często wchodzi w “złe towarzystwo”
* Nie jest lękowy i ma najczęściej pozytywny obraz własnej osoby
* Zawsze uzyskuje pewną popularność wśród niewielkiej liczby rówieśników (większą w szkole podstawowej niż w średniej)
* Różnie sytuuje się w szkole podstawowej pod względem osiągnięć w nauce – w średniej jest z reguły poniżej poziomu
W wielu przypadkach agresja jest prawdopodobnie stosowaną przez dzieci formą obrony przed lękiem, gdyż jak podaje A. Kępiński: “Agresja idzie w parze z lękiem. Stanowi ona jednocześnie antidotum na lęk bowiem człowiek wychodzi z lękowej pozycji zaszczucia i ze wściekłością i rozpaczą uderza w otaczający świat. Zniszczenie jakiegoś fragmentu tego świata przynosi ulgę i poczucie, że jest zwycięzcą, że jego przeznaczeniem jest nie tylko klęska”
