Aktywność polityczna Japonii na przełomie XIX i XX wieku.
Do połowy XIX wieku Japonia była krajem zamkniętym dla Europejczyków, nie utrzymywała żadnych kontaktów z obcymi państwami. Japończykom nie można było wyjeżdżać za granicę. Nawet statki budowano tylko małe, przybrzeżne, rezygnując zupełnie z dalszych podróży morskich. W ten sposób władze chciały ustrzec panujący w państwie system polityczny i społeczno-gospodarczy przed zmianami na modłę europejską. Nazywano to „zamknięciem” Japonii.
Od początku XVII wieku władza należała do szogunów ( wodzów), choć formalnie głową państwa pozostawał cesarz, Cesarze byli izolowani w mieście Kioto, a ich sytuacja przypominała internowanie. Szogunowie przez ponad dwieście lat pochodzili z tej samej rodziny książęcej Tokugawów. Mając niezwykle silną pozycję podporządkowali sobie innych książąt (daimiów) oraz kastę rycerską ( samuraiów).
Na wsi japońskiej panował system feudalny chłopi składali swoim panom daniny i byli od nich całkowicie zależni. W miastach nie rozwijał się przemysł a jedynie rzemiosło manufakturowe, nie zaspakajające wszystkich potrzeb. Japonia nie posiadała wystarczającej ilości bogactw naturalnych a zamkniecie się przed światem zewnętrznym uniemożliwiało import surowców.
W połowie XIX wieku Japonią zainteresowały się kraje dobrze rozwinięte gospodarczo, prowadzące politykę ekspansywną w poszukiwaniu rynków zbytu. Najwcześniej Amerykanie podjęli kroki do „ otwarcia „ egzotycznego kraju. W 1853 roku do zatoki Yedo dotarła eskadra amerykańskich okrętów wojennych pod dowództwem admirała Matthew Perr’ego. Admirał przywiózł szogunowi podarunki i pismo rządu amerykańskiego z propozycją zawarcia układu handlowego. Propozycja pokojowa została odrzucona, więc w następnym roku Perry przybył ponownie i pod groźbą agresji wymusił na szogunie układ podpisany 31 marca 1854 roku w Jokohamie. Japończycy udostępnili Amerykanom dwa porty. Wkrótce inne państwa wymusiły podobne ustępstwa. Dostęp do wieku portów japońskich zdobyła Wielka Brytania , Francja i Rosja.
Złamanie izolacjonizmu japońskiego było dla tego kraju początkiem wielkich przemian wewnętrznych. Przede wszystkim ustępstwa wobec mocarstw i pojawienie się cudzoziemców obudziło nacjonalizm i drzemiącą dotąd niechęć do szoguna. Wprawdzie bunty rycerstwa, a zwłaszcza chłopów zdarzały się dość często, były jednak bezwzględnie tłumione i nie zagrażały dotąd rodowi Tokugawa. W nowej sytuacji opozycja wszystkich grup społecznych doprowadziła do poważnego kryzysu w państwie. Najzacieklej zwalczali szogunat samurajowie. Przeciwko Tokugawom wystąpiły nawet rody książęce . Rewolta japońska skierowana była przeciwko rodzimej władzy i przeciwko cudzoziemcom.. Państwa europejskie w tej sytuacji ingerowały zbrojnie, broniąc swych interesów siłą i narzucając siła słabemu cesarstwu nowe układy handlowe. Na początku lat sześćdziesiątych XIX wieku osłabła ingerencja Stanów Zjednoczonych zajętych wojną domową. W 1867 roku wybuchło powszechne powstanie przeciwko szogunowi, domagano się od niego przywrócenia rzeczywistej władzy cesarzowi. Pokonany w 1868 roku ostatni szogun Yoszinobu musiał skapitulować i złożyć dymisję. Władze objął piętnastoletni cesarz Mutsuhito. Rozpoczął się okres intensywnej modernizacji państwa i przekształcania w monarchię scentralizowaną na wzór absolutyzmu oświeconego. Rozpoczęto likwidacją systemu lennego. Książęta zostali pozbawieni swej władzy w księstwach i pełnili w nich funkcje gubernatorów z woli cesarza.
Ale już w 1871 roku i to im odebrano, zmuszając do zamieszkania w stolicy. Przyznano im pensje za utracone dobra ( stolicą było od 1868 roku miasto szogunów Yedo , przemianowane na Tokio). Również samurajowie zostali podporządkowani władzy cesarskiej. Dla wielu z nich szansą stała się teraz służba w armii. Nie obyło się oczywiście bez buntów, ale nie mogły one przywrócić dawnej pozycji grupom uprzywilejowanym, choć opóźniały reformy.
Dużo wysiłku wkładano w rozbudowę siły obronnej kraju, aby nie dopuścić do ingerencji obcych mocarstw w życie polityczne i ekonomiczne kraju. Wprowadzono obowiązkową służbę wojskową, rozbudowano przede wszystkim marynarkę wojenną.
W latach 1872-1873 przeprowadzono reformę rolną. Zlikwidowano majątki samurajów, książąt i kościoła, potwierdzając prawo własności chłopów. Państwo popierało rozwój przemysłu, handlu i komunikacji. Pierwsza kolej rozpoczęła kursowanie od 1872 roku. Powstały wielkie przedsiębiorstwa przemysłowe na wzór zachodnioeuropejskich czy amerykańskich m.in. Mitsubishi.
Bardzo ważną rolę w modernizowaniu kraju i przebudowie mentalności społeczeństwa odegrała reforma szkolna. Wprowadzono powszechny obowiązek szkolny , a programy nauczania zostały oparte na naukach europejskich. W ogóle cały proces modernizacji Japonii był procesem europeizacji, przyjmowano bowiem wszystkie zdobycze cywilizacyjne Zachodu, dostosowując je do miejscowych potrzeb. Okres wielkich reform nazywany jest „ Meidżi” –Oświecenie.
W 1889 roku cesarz nadał krajowi konstytucję, która jednak nie ograniczała w niczym jego uprawnień. Konstytucja wprowadzała parlament, ale cesarz miał prawo weta wobec jego wszystkich uchwał. Siły zbrojne także podlegały całkowicie jego władzy.
Zreformowana i umocniona militarnie Japonia nie tylko oddaliła od siebie niebezpieczeństwa płynące ze strony mocarstw imperialistycznych, ale wkrótce sama prowadziła politykę ekspansji w Azji.
W 1885 roku Japonia zawarła układ z Chinami o wspólnym zarządzaniu Koreą. Wkrótce jednak między stronnikami doszło do nieporozumień a w 1894 roku wybuchła wojna . Japońskie siły zbrojne wykazały doskonałe przygotowanie i w krótkim czasie rozbiły armię chińską. Pokój podpisany w Simonaseki w 1895 roku dawał Japonii Tajwan, Peskadory, pólwysep Liaotung z Portem Artura i kontrybucję wojenną od Chińczyków. Wobec protestu Rosji, Francji i Niemiec zaniepokojonych sukcesami Japonii, cesarz uległ presji i zrezygnował z Półwyspu Liaotung. Odtąd Rosja przejawiała największe zaniepokojenie wzrostem siły i ekspansywności Japonii.
Już w pierwszych latach XX wieku Japonia zaczęła się przygotowywać do walki z Rosją. O podział stref wpływów na Dalekim Wschodzie. Spośród wszystkich państw posiadających wpływy w tym rejonie, carska Rosja była stosunkowo łatwym do pokonania przeciwnikiem . Natomiast jej dalekowschodnie posiadłości posiadały ogromną wartość dla gospodarki japońskiej. Również postawa państw europejskich popychała niejako Japonię do walki z caratem. Niemcy –obiecały Japonii swoją neutralność w wypadku wojny z Rosją; ewentualne odciągnięcie Rosji od spraw europejskich było im bardzo na rękę. Anglia i Stany Zjednoczone udzieliły rządowi japońskiemu poważnej pomocy finansowej ; ponadto Anglia zawarła w 1902 roku z Japonia, układ o przyjaźni i pomocy skierowany przeciwko Rosji.
W 1903 roku Japonia wystąpiła do rządu carskiego z propozycją , aby uznał on Mandżurię za rosyjską strefę interesów a Koreę za – japońską. Propozycja ta została jednak odrzucona.
Wojna japońsko- rosyjska ( 1904-1905) przynosząc zwycięstwo Japonii, umacniała jej znaczenie na arenie międzynarodowej.
W 1907 roku doszło jednak do zawarcia układu japońsko- rosyjskiego gwarantującego w Azji status quo ante , a w roku 1910 Japonia ogłosiła aneksję Korei.
